Giáo án Tin học 11 - Bài 9: Cấu trúc rẽ nhánh (tiết 1) - Mai Ngọc Hà

Tiết 12
Chương III:CẤU TRÚC RẼ NHÁNH VÀ LẶP
Bài 9: CẤU TRÚC RẼ NHÁNH
(Tiết1)
Ngày soạn:
Ngày dạy: 
Người soạn: Mai Ngọc Hà
Giáo viên hương dẫn: Ths. Ngô Thị tú Quyên
I. Mục đích, yêu cầu.
- Hiểu nhu cầu của cấu trúc rẽ nhánh trong biểu diễn thuật toán.
- Hiểu câu lệnh rẽ nhánh (dạng thiếu và dạng đủ).
- Hiểu câu lệnh ghép.
- Sử dụng cấu trúc rẽ nhánh trong mô tả thuật toán của một số bài toán đơn giản.
II. Phương pháp, phương tiện dạy học.
1. Phương pháp: Thuyết trình, vấn đáp, trực quan, gợi mở.
2. Phương tiện: Giáo án, sách giáo khoa, đồ dùng trực quan...
* Bảng phụ:
Bảng phụ 1: Hình 4.Sơ đồ thể hiện cấu trúc rẽ nhánh:
Nhập a,b,c
D >= 0?
D← b2 – 4ac
tính và đưa ra nghiệm thực, rồi kết thúc
Thông báo vô nghiệm, rồi kết thúc
 	 Sai	 Đúng
điều kiện
câu lệnh 1
câu lệnh 2
Bảng phụ 2: Câu lệnh if-then. 
điều kiện
câu lệnh
 Đúng Sai Đúng
 Sai
Hình 5. Dạng thiếu	Hình 6. Dạng đủ.
III. Nội dung chính.
Ổn định tổ chức lớp.
Lớp: Sĩ số: Vắng: Phép:
Bài mới:
Gv: Ở những bài trước các em đã được học một số câu lệnh vào ra đơn giản của pascal như: Lệnh vào ra dữ liệu, lệnh gánVới những lệnh này các em chỉ có thể giải quyết được những bài toán đơn giản, Vậy để giải những bài toán phức tạp hơn thì chúng ta phải làm thế nào? Để trả lời cho câu hỏi đó chúng ta vào bài ngày hôm nay:
Nội dung
Thời gian
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Rẽ nhánh.
Ví dụ 1:
Nếu trời không mưa thì Châu sẽ đến nhà Ngọc.
Ví dụ 2:
Nếu trời không mưa thì Ngọc sẽ 
mưa	 đến nhà Châu
Sẽ gọi điện cho Châu để trao đổi
- Dạng thiếu:
Nếu  thì
- Dạng đủ:
Nếu .thì,nếu không thì
Ví dụ: Giải phuơng trình bậc hai:
ax2 + bx + c = 0 (với a ≠ 0)
*Liệt kê:
B1: Tính biệt số Delta D = b2-4ac
B2: Xét D
Nếu D < 0 thì thông báo Phương trình vô nghiệm.
Nếu D >= 0 thì thông báo phương trình có nghiệm.
*Sơ đồ khối: 
(Bảng phụ 1)
2. Câu lệnh if – then
a, Cấu trúc:
*Dạng thiếu:
if then ;
*Dạng đủ:
if then else ;
(Bảng phụ 2)
Trong đó:
+ if, then, else là các từ khóa.
+ Điều kiện là các biểu thức quan hệ hoặc biểu thức logic cho gía trị đúng hoặc sai.
+Câu lệnh, câu lệnh1, câu lệnh2 là một câu lệnh của pascal.
b, Ý nghĩa:
- Ở dạng thiếu: điều kiện sẽ được tính và kiểm tra. Nếu điều kiện đúng (có giá trị true) Thì câu lệnh sẽ được thực hiện, ngược lại thì câu lệnh sẽ bị bỏ qua.
- Ở dạng đủ: điều kiện cũng được tính và kiểm tra. Nếu điều kiện đúng thì câu lệnh 1 sẽ được thực hiện, ngược lại thì câu lệnh 2 sẽ được thực hiện.
-Ví dụ 1: Đưa ra màn hình thông báo về nghiệm của phương trình khi D < 0.
If D < 0 then writeln(‘ phuong trinh vo nghiem’);
-Ví dụ 2: Kiểm tra một số a có chia hết cho 3 hay không rồi thông báo kết quả ra màn hình.
if a mod 3 = 0 then write(a,’chia het cho 3’) else write(a, ‘khong chia het cho 3’);
- Ví dụ 3: Tìm số lớn nhất giữa hai số a và b.
 + Cách 1:
max:= a;
if b > a then max:= b;
 + Cách 2:
if b > 0 then max:=b else max:=a;
- Chú ý: 
+ Trước else không có dấu ‘;’
+ Các câu lệnh if -then có thể lồng nhau.
Câu lệnh ghép.
- Trong pascal Câu lệnh ghép là tập hợp các câu lệnh đặt trong cặp từ khóa begin-end.
- Cấu trúc: Trong pascal câu lệnh ghép có dạng:
begin
;
end;
- Trong đó:
begin, end là các từ khóa và giống như begin, end của một chương trình.
- Ví dụ: Tìm nghiệm của phương trình bậc hai, thông báo vô nghiệm nếu D < 0, ngược lại thì tính nghiệm.
If D < 0 then writeln(‘phuong trinh vo nghiem’)
else 
 begin
 x1:=(-b-sqrt(b*b4*a*c))/(2*a);
 x2:=-b/a-x1;
 end;
- Chú ý:
 + Sau end ở câu lệnh ghép có dấu ‘;’
 + câu lệnh, câu lệnh 1, câu lệnh 2, trong các câu lệnh if-then ở trên có thể là câu lệnh ghép.
Gv: Trong cuộc sống hàng ngày có rất nhiều công việc chỉ được thực hiện khi một điều kiện cụ thể nào đó được thỏa mãn.
Hs: CHú ý lắng nghe.
Gv: Vừa nêu ví dụ sách giáo khoa vừa minh họa bằng sơ đồ lên bảng.
Hs: Nghe giảng và ghi ví dụ vào vở.
Gv: Giải thích cho học sinh hiểu ý nghĩa của 2 ví dụ này để học sinh hiểu về cấu trúc rẽ nhánh. Yêu cầu học sinh đưa ra cấu trúc rẽ nhánh.
Hs: Đưa ra cấu trúc rẽ nhánh.
Gv: Yêu cầu học sinh lấy ví dụ có cấu trúc tương tự.
Hs lấy ví dụ.
Gv nhận xét: Cấu trúc chung để mô tả các mệnh đề như vậy được gọi là cấu trúc rẽ nhánh dạng thiếu và dạng đủ.
Gv: Ghi bảng.
Hs: Chú ý lắng nghe và ghi bài.
Gv: Vậy ở 2 ví dụ trên, ví dụ nào có cấu trúc rẽ nhánh dạng thiếu, ví dụ nào có cấu trúc rẽ nhánh dạng đủ?
Hs trả lời: Ví dụ 1 có cấu trúc rẽ nhánh dạng thiếu, ví dụ 2 có cấu trúc rẽ nhánh dạng đủ.
Gv: Đó là trong cuộc sống, còn trong thuật toán thì cũng có những thao tác tiếp theo phụ thuộc vào kết quả nhận được từ các bước trước đó. Ở phần bài tập và thực hành các em đã giải phương trình bậc hai, nhưng như vậy đã xét hết các trường hợp chưa?
Hs trả lời: Chưa.
Gv: vậy em nào cho cô biết các bước để giải phương trình bậc hai?
Hs trả lời:
B1: Tính biệt số Delta D = b2 – 4ac
B2: Xét D
Nếu D < 0 thì thông báo Phương trình vô nghiệm.
Nếu D >= 0 thì thông báo phương trình có nghiệm.
Gv nhận xét: Như vậy, sau khi tính D, tùy thuộc vào giá trị của D mà một trong hai thao tác sẽ được thực hiện. Có 2 cách biểu diễn thuật toán, vưa rồi các em trả lời là cách liệt kê, sau đây là sơ đồ khối.( Giáo viên treo bảng phụ 1 có sơ đồ khối lên bảng).
Gv: Giải thích ý nghĩa của các hình biểu diễn và nêu hoạt động của sơ đồ.
Hs: Chú ý lắng nghe.
Gv: Các em để trống vở và về vẽ sơ đồ này vào vở.
Gv: Để mô tả cấu trúc rẽ nhánh trong pascal dùng câu lệnh if – then. Tương ứng với hai dạng thiếu và đủ ở trên, pascal cũng có hai dạng câu lệnh if - then.
Hs: chú ý nghe giảng.
Gv: Viết cấu trúc của các câu lệnh dạng thiếu và dạng đủ lên bảng, rồi đưa bảng phụ thứ 2, giải thích và trình bày hoạt động của câu lệnh. 
Hs: Chú ý nghe giảng và ghi chép bài.
GV: Lấy ví dụ trong sách giáo khoa, diễn giải bằng lời cho học sinh về câu lệnh của bài toán. Gọi học sinh trả lời.
Hs trả lời :
-Ví dụ 1:
If D < 0 then writeln(‘ phuong trinh vo nghiem’);
-Ví dụ 2:
if a mod 3 = 0 then write(a,’chia het cho 3’) else write(a, ‘ khong chia het cho 3’);
Gv: Lấy ví dụ 3. Hỏi học sinh để tìm số lớn nhất giữa hai số a và b có mấy cách? Đó là những cách nào?
Hs trả lời: Có 2 cách.
-Cách 1: Dùng lệnh gán max:=a và lệnh if-then dạng thiếu.
-Cách 2: Dùng câu lênh if- then dạng đủ.
Gv: viết bảng, phân tích biểu thức điều kiện if, câu lệnh sau then và sau else.
Gv: Từ ví dụ 3, em nào cho cô biết làm cách nào nhanh hơn? Vì sao?
Hs trả lời: Cách 2 đơn giản và nhanh hơn vì chỉ cần dùng một câu lệnh if-then đầy đủ, còn cách 1 phải dùng đến 2 lệnh là lệnh gán và lệnh if-then dạng thiếu.
GV: Các em chú ý trong giải bài toán thì phải lựa chọn câu lệnh cho phù hợp.
Gv: Nhắc chú ý cho học sinh.
Hs: chú ý nghe giảng.
Gv: Cú pháp theo sau một từ khóa (như then hoặc else) thì là một câu lệnh, nhưng trong nhiều trường hợp thì các thao tác sau đó khá phức tạp, nó không chỉ là một câu lệnh mà rất nhiều câu lệnh. Trong các trường hợp như vậy ngôn ngữ lập trình cho phép ghép một dãy câu lệnh hợpthành câu lệnh ghép hay câu lệnh hợp thành. Chúng ta sang mục tiếp theo.
Hs: Nghe giảng.
Gv: Nêu cấu trúc của câu lệnh ghép và cũng giải thích các thành phần của câu lệnh.
Hs: Nghe giảng và ghi bài.
Gv: Lấy ví dụ, yêu cầu học sinh sử dụng câu lệnh để tìm nghiệm phưong trình bậc hai, thông báo vô nghiệm nếu D < 0, ngược lại tính nghiệm.
Hs trả lời.
Gv: Nhận xét, viết đoạn chương trình lên bảng và phân tích từng câu lệnh trong đoạn chương trình đó, chỉ ra câu lệnh if-then đầy đủ, câu lệnh ghép.
Hs: Lắng nghe và ghi bài.
GV: Nhắc và cho học sinh ghi các chú ý.
Hs: Ghi bài.
IV. Củng cố và dặn dò:
Củng cố:
Nhắc lại cấu trúc chung của cấu trúc rẽ nhánh.
Câu lệnh if-then, sơ đồ thực hiện cấu trúc if-then.
Câu lệnh ghép.
Các chú ý.
Dặn dò:
- Bài tập về nhà:
+ Câu hỏi 1,2,4 sách giáo khoa trang 50, 51.
+ Bài 3.1 đến 3.3, 3.11 đến 3.14 sách bài tập.
Đọc trước mục 4: Một số ví dụ
Xem phụ lục B (trang 131), phụ lục C (trang 139) trong sách giáo khoa.
V. Rút kinh nghiệm: