Giáo án môn Ngữ văn 11 tiết 3: Tiếng việt Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân

Ngày soạn:
Ngày dạy:
Dạy lớp: 11A
Ngày dạy:
Dạy lớp: 11B
Ngày dạy:
Dạy lớp: 11C
Tiết 3: Tiếng Việt
TỪ NGÔN NGỮ CHUNG ĐẾN LỜI NÓI CÁ NHÂN
1. Mục tiêu
 Giúp học sinh: 
 a. Về kiến thức
 Nắm được những biểu hiện của cái chung trong ngôn ngữ của xã hội và cái riêng trong lời nói của cá nhân ,mối quan hệ biện chứng giữa chúng
 b. Về kĩ năng
Hình thành năng lực lĩnh hội những nét riêng trong lời nói cá nhân, năng lực sáng tạo của cá nhân trên cơ sở vận dụng từ ngữ và quy tắc chung.
 c. Về thái độ
Có ý thức tôn trọng những quy tắc ngôn ngữ chung của xã hội, giữ gìn và phát huy bản sắc ngôn ngữ dân tộc. 
2. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
a. Chuẩn bị của giáo viên
 SGK, SGV, GA, TLTK.
b. Chuẩn bị của học sinh
 SGK, bài soạn, tài liệu liên quan
3. Tiến trình bài dạy
a. Kiểm tra bài cũ:
Kết hợp trong giờ học
* Đặt vấn đề vào bài mới (1’):
Để thấy được mối quan hệ giữa ngôn ngữ chung của xã hội và lời nói riêng cá nhân. Đồng thời giúp các em hình thành năng lực lĩnh hội những nét riêng trong lời nói cá nhân, năng lực sáng tạo của cá nhân trên cơ sở vận dụng từ ngữ và quy tắc chung. Tiết học này ... 
b. Dạy nội dung bài mới:
Hoạt động của giáo viên và học sinh
TG
Yêu cầu cần đạt
Yêu cầu H/s đọc Sgk
(?) Tại sao nói ngôn ngữ là tài sản chung của xã hội ?
14
I- Ngôn ngữ - tài sản chung của xã hội
- Ngôn ngữ là tài sản chung của một dân tộc, một cộng đồng xã hội, đó là phương tiện giao tiếp chung của cả xã hội.
? Tính chung của ngôn ngữ được biểu hiện như thế nào? 
- Tính chung của ngôn ngữ:
+ Các yếu tố ngôn ngữ chung: âm, thanh, âm tiết, tiếng, từ, ngữ cố định.
+ Các quy tắc chung, các phương thức chung: quy tắc cấu tạo từ, cấu tạo ngữ, câu, phương thức chuyển nghĩa, chuyển loại của từ...
 (?) Em hiểu thế nào là lời nói cá nhân?
(?) Cái riêng trong lời nói của mỗi người được biểu lộ ở những phương diện nào? 
14
II. Lời nói- sản phẩm riêng của cá nhân
- Lời nói là sản phẩm riêng của mỗi cá nhân tạo ra khi giao tiếp.
- Nét riêng trong lời nói cá nhân được biểu hiện:
+ Giọng nói cá nhân.
+ Vốn từ ngữ cá nhân.
+ Sự chuyển đổi, sáng tạo khi sử dụng từ ngữ chung, quen thuộc.
+ Việc vận dụng linh hoạt, sáng tạo quy tắc chung, phương thức chung.
? Theo em giữa ngôn ngữ chung của xã hội và lời nói của cá nhân có mối quan hệ ntn?
Mqh: biện chứng thống nhất:
- Ngôn ngữ chung là cơ sở để cá nhân sản sinh và lĩnh hội lời nói.
- Ngôn ngữ chung được hiện thực hoá, được bảo lưu, phát triển trong lời nói cá nhân.
Hướng dẫn HS 
luyện tập 
? Trong hai câu thơ dưới đây, từ thôi in đậm được tác giả sử dụng với nghĩa như thế nào?
“Bác Dương thôi đã thôi rồi...”
6
III. Luyện tập
Bài tập 1 
 Trong hai câu thơ của NK, không có từ nào mới. Các từ đều quen thuộc với mọi cá nhân trong cộng đồng người Việt. Nhưng có từ Thôi (từ thứ 2) được nhà thơ sử dụng với nghĩa mới. Thôi vốn có nghĩa chung là chấm dứt, kết thúc một hoạt động nào đó (nó thôi học, hoặc thôi ăn, thôi làm), ở đây NK dùng từ Thôi (thứ 2) trong bài thơ có nghĩa chấm dứt, kết thúc cuộc đời, cuộc sống. Đó là sự sáng tạo nghĩa mới cho từ thôi, thuộc về lời nói của cá nhân Nguyễn Khuyến.
? Nhận xét về cách sắp đặt từ ngữ trong hai câu thơ “Xiên ngang ... đá mấy hòn”. Cách sắp đặt như vậy tạo được hiệu quả giao tiếp như thế nào?
6
Bài 2 :
 Hai câu thơ dùng các từ ngữ qưen thuộc với mọi người, nhưng sự phối hợp của chúng, trật tự sắp xếp của chúng thật khác thường, là cách sắp đặt của riêng Hồ Xuân Hương:
+ Các cụm danh từ: rêu từng đám, đá mấy hòn đều sắp xếp danh từ trung tâm (rêu, đá) ở trước tổ hợp định từ + danh từ chỉ loại (từng đám, mấy hòn).
+ Các câu đều sắp xếp bộ phận vị ngữ (động từ + thành phần phụ : xiên ngang – mặt đất, đâm toạc – chân mây) đi trước bộ phận chủ ngữ (rêu từng đám, đá mấy hòn).
Hiệu quả của việc sắp xếp đó?
=> Sự sắp xếp đó là cách làm riêng của tác giả để tạo nên âm hưởng cho câu thơ và tô đậm hình tượng thơ.
c. Củng cố, luyện tập (3')
Củng cố 
Gv yêu cầu Hs đọc ghi nhớ Sgk
Luyện tập 
Gv dặn dò hướng dẫn Hs làm bài tập số 3
d. Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà (1')
 Bài cũ: 
 - Học và nắm chắc nội dung bài học
 - Hoàn thành các bài trong sách giáo khoa
- Tìm hiểu phong cách ngôn ngữ của Nguyên Hồng qua tác phẩm Trong lòng mẹ?
- Tìm hiểu phong cách ngôn ngữ riêng của Nam Cao qua truyện ngắn Lão Hạc. 
 Bài mới: Chuẩn bị kiến thức để viết bài số 1