Giáo án môn Ngữ văn 11 - Nguyễn Thị Nga – THPT Phúc Trạch

NHỮNG ĐẶC ĐIỂM CHÍNH CỦA MỘT SỐ THỂ LOẠI VHDG.
1. Sử thi dân gian:
a. Định nghĩa: 
 Sử thi dân gian là những tác phẩm tự sự dân gian có quy mô lớn, sử dụng ngôn ngữ có vần, nhịp, xây dựng những hình tượng nghệ thuật hoành tráng, hào hùng để kể về một hoặc nhiều biến cố lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng của cư dân thời cổ đại.
b. Đặc điểm cơ bản của sử thi anh hùng Tây Nguyên.
- Nội dung: qua cuộc đời và những chiến công của người anh hùng, sử thi thể hiện sức mạnh, khát vọng của cộng đồng và thời đại.
- Nghệ thuật sử dụng nhôn từ: ngôn ngữ trang trọng, giàu nhịp điệu, giàu hình ảnh, sử dụng nhiều phép so sánh và phóng đại đạt hiệu quả thẩm mĩ cao, đậm đà màu sắc dân tộc.
c. So sánh sử thi Tây Nguyên, sử thi Hi Lạp và sử thi Aán Độ.
- Giống nhau: 
+ Miêu tả người anh hùng với sự thông minh, tài trí hơn người.
+ Ngôn ngữ trang trọng, miêu tả tỉ mỉ, thường sử dụng thủ pháp so sánh(phóng đại hoặc có đuôi dài).
- Khác nhau:
+ Sử thi Tây Nguyên: nhấn mạnh sự tài giỏi, tấm lòng vì cộng đồng.
+ Sử thi Hi Lạp: nhấn mạnh trí tuệ người anh hùng.
+ Sử thi Aán Độ: nhấn mạnh sự mẫu mực của các nhân vật.
d. Nội dung của đoạn trích “ Chiến thắng Mtao Mxây “.
Cuộc chiến giữa hai tù trưởng thể hiện qua các chặng như sau:
- Đăm Săn khiêu chiến và Mtao Mxây đáp lại: Trước thái độ quyết liệt của Đăm Săn, Mtao Mxây tỏ ra run sợ
- Vào cuộc chiến:
+ Hiệp 1: Trong khi Mtao Mxây múa khiên trước thì Mtao Mxây vẫn giữ thái độ bình tĩnh, thản nhiên.
+ Hiệp 2: Đăm Săn múa khiên trước và lập tức Mtao Mxây trốn chạy bước cao bước thấp.Hắn chém Đăm Săn nhưng trượt và vội cầu cứu Hơ Nhị quăng cho miếng trầu. Được miếng trầu Hơ Nhị tiếp sức Đăm Săn mạnh hẳn lên.
+ Hiệp 3: Đăm Săn múa và đuổi theo Mtao Mxây và đâm trúng kẻ thù nhưng áo hắn không thủng và cầu cứu thần linh.
+ Hiệp 4: Đăm Săn được thần linh giúp sức, đuổi theo và đâm chết kẻ thù.
- Cuộc đối thoại giữa Đăm Săn với dân làng(nô lệ) của Mtao Mxây khi chàng đến từng nhà kêu gọi mọi người đi theo mình.
- Thể hiện sự thống nhất cao độ giữa quyền lợi, khát vọng của cá nhân anh hùng sử thi với quyền lợi, khát vọng của cộng đồng.(họ sống hòa hợp trong một nhóm đông hơn, giàu hơn, mạnh hơn).
- Thể hiện lòng yêu mến, sự tuân phục của tập thể cộng đồng đối với cá nhân anh hùng. Qua đó, sử thi muốn nói đến ý chí thống nhất của toàn thể cộng đồng Eâ đê-một biểu hiện quan trọng của ý thức dân tộc.
- Sử dụng lối so sánh: so sánh tương đồng, có sử dụng từ so sánh(như gió lốc gào..). khi là lối so sánh tăng cấp bằng hàng loạt so sánh liên tiếp( miêu tả tài múa khiên của Đăm Săn, đoàn người đông đảo, thân hình lực lưỡng của Đăm Săn). So sánh tương phản(múa khiên của Đăm Săn và Mtao Mxây). Các hình ảnh, sự vật được đem ra làm chuẩn trong so sánh đều lấy từ thế giới thiên nhiên, từ vũ trụ. Dùng vũ trụ để “đo” kích cỡ nhân vật anh hùng là một cách phóng đại để đề cao anh hùng. Nghệ thuật đó rất nổi bật ở sử thi, mang một giá trị thẩm mĩ đặc biệt. Đó là phong cách nghệ thuật của sử thi.
2. Truyền thuyết
a. Định nghĩa:
 Truyền thuyết là những tác phẩm tự sự dân gian kể về sự kiện và nhân vật lịch sử (hoặc có liên quan đến lịch sử) theo xu hướng lí tưởng hóa, qua đó thể hiện sự ngưỡng mộ và tôn vinh của nhân dân đối với những người có công với đất nước, dân tộc hoặc cư dân của một vùng. 
b. Đặc điểm của truyện An Dương Vương và Mị Châu- Trọng Thủy.
- Là một cách giải thích nguyên nhân việc mất nước Aâu Lạc nhằm nêu lên bài học lịch sử về tinh thần cảnh giác với kẻ thù trong việc giữ nước và về cách xử lí đúng đắn mối quan hệ giữa cá nhân với cộng đồng.
- Cốt lõi lịch sử:
An Dương Vương xây thành, chế nỏ, đánh thắng quân Triệu Đà rồi lại để mất nước
- Hư cấu: An Dương Vương được thần Kim Quy giúp đỡ, An Dương Vương đi xuống biển, chi tiết “ngọc trai – giếng nước”.
- Yù thức đề cao cảnh giác, tinh thần trách nhiệm của An Dương Vương trước vận nước được nhân dân giao phó biểu hiện ở việc: lo xây thành, lo chế tạo vũ khí phòng khi có giặc. Vì lẽ đó, nhà vua đã được nhân dân và thần linh ủng hộ.
- Sự mất cảnh giác của An Dương Vương biểu hiện ở việc: vì mơ hồ về bản chất tham lam, độc ác của kẻ thù nên nhận lời kết tình thông hiếu; giặc đã kéo đến vẫn ỷ lại vào vũ khí mà không kịp thời bố trí chống cự.
- Sự mất cảnh giác và thái độ cả tin, ngây thơ của Mị Châu trong tình yêu biểu hiện ở hai hành vi: tự tiện sử dụng bí mật quốc gia cho tình riêng khiến vũ khí lợi hại – bảo vật giữ nước bị đánh tráo mà không hay biết; chỉ đơn thuần nghĩ đến hạnh phúc cá nhân khi đánh dấu đường chạy cho Trọng Thủy lần theo; nàng bị kết tội một cách đích đáng là giặc. Tuy nhiên vấn đề còn là chỗ nàng trở thành “giặc trong” một cách vô tình chứ không phải do chủ ý.
- Tính chất phức tạp về nội dung, bản chất của hình tượng nhân vật Trọng Thủy: trước lúc cầu hôn Mị Châu, có thể Thủy chưa có tình yêu mà chỉ hành động vì ý thức của kẻ làm con phải tuân lời cha, kẻ làm tôi phải tuân lệnh chúa; khi đã sống cuộc sống vợ chồng, giả sử Thủy đã nảy nở tình yêu thì ý thức về nghĩa vụ đối với “ chủ nhân”(tức cha hắn-Triệu Đà) vẫn mạnh hơn; vùa lợi dụng tình yêu để thực hiện mưu đồ, nghĩa vụ bề tôi đối với chủ lại vừa muốn thỏa mãn cả hạnh phúc tính yêu. Tóm lại, Trọng Thủy vừa là thủ phạm vừa là nạn nhân của âm mưu xâm lược. Cái chết của Trọng Thủy là bi kịch của một kẻ “bị kẹt”, bị “thôi thúc” giữa tham vọng xâm lược với tham vọng tình yêu, hạnh phúc cá nhân. Rốt cục, xét về một phương diện nào đó, Thủy cũng ngây thơ, cả tin, mơ hồ về bản chất của chiến tranh xâm lược.
- Gía trị nghệ thuật: kết cấu chặt chẽ đến hoàn mĩ; xây dựng nhân vật chứa đầy mâu thuẫn với những mâu thuẫn ấy vừa thuộc về cá nhân vừa phản ánh được những mâu thuẫn gay gắt giữa dân tộc ta với kẻ thù xâm lược; xây dựng những chi tiết nghệ thuật cô đọng và hàm súc có ý nghĩa “nước giếng-ngọc trai”.
3. Truyện cổ tích: 
a. Định nghĩa: 
 Truyện cổ tích là những tác phẩm tự sự dân gian mà cốt truyện và hình tượng được hư cấu có chủ định, kể về số phận con người bình thường trong xã hội, thể hiện tinh thần nhân đạo và lạc quan của nhân dân lao động.
Có hai loại: cổ tích thần kì và cổ tích sinh hoạt.
b. Vài nét về truyện cổ tích”Tấm Cám”.
- Yếu tố thần kì: có sự xuất hiện của nhân vật Bụt, Tấm hóa thân nhiều lần, yếu tố thần kì thể hiện khát vọng và triết lí của nhân dân ta: ở hiền gặp lành, ác giả ác báo, cái thiện dù trải qua khó khăn gian khổ song vẫn có sức sống mãnh liệt.
- Sự tàn nhẫn, độc ác của mẹ con người dì ghẻ với động cơ muốn chiếm đoạt tất cả những gì thuộc về Tấm, muốn tiêu diệt Tấm đến cùng.
- Từ sự phản ứng yếu ớt, Tấm đã có những phản ứng mạnh mẽ hơn và quyết liệt hơn.
- Từ đoạn truyện về chiếc yếm đỏ đến đoạn truyện về Tấm xem hội phản ánh mâu thuẫn xoay quanh quyền lợi vật chất và tinh thần trong cuộc sống gia đình thường ngày.
- Từ đoạn truyện về cái chết của cô Tấm trở đi phản ánh mâu thuẫn vì quyền lợi xã hội nên mâu thuẫn đã biến thành xung đột một mất một còn, rất dữ dội, quyết liệt.
à Phản ánh những mâu thuẫn khác nhau trong cuộc sống
- Nét đặc sắc về nghệ thuật truyện Tấm Cám: sự chuyển biến của nhân vật Tấm từ yếu đuối, thụ động đến kiên quyết, chủ động đấu tranh giành lại quyền sống và quyền hưởng hạnh phúc chính đáng của mình.
4. Truyện cười
a. Định nghĩa: 
Truyện cười là những tác phẩm tự sự dân gian ngắn, có kết cấu chặt chẽ, kết thúc bất ngờ, kể về những sự việc xấu, trái tự nhiên trong cuộc sống, có tác dụng gây cười, nhằm mục đích giải trí, phê phán.
b. Đặc điểm của hai truyện cười đã học
- Tam đại con gà
+ Cái xấu bị phê phán trong truyện là sự dốt nát và thói sĩ diện của ông thầy đồ(cái dốt càng cố che đậy càng lộ ra, càng làm trò cười cho thiên hạ).
+ Dốt đến mức chữ tối thiểu trong sách cũng không biết.
+ Dốt nhưng lại tự cho mình là giỏi(sau khi khan thổ công)
+ Khi biết mình dốt thì tìm cách chống chế(giấu dốt).
+ Nghệ thuật xây dựng nhân vật thông qua các tình huống liên tiếp xảy ra, trong quá trình giải quyết tình huống, cái dốt của thầy đồ dần tự lộ ra.
- Nhưng nó phải bằng hai mày.
+ Cái xấu bị phê phán trong truyện là sự tham nhũng thể hiện qua tính hai mặt của quan lại địa phương khi xử kiện.
+ Lí trưởng nổi tiếng xử kiên giỏi.
+ Ngô và Cải đều đút lót trước cho thầy lí.
+ Lẽ phải – xòe năm ngón tay.
+ Lẽ phải nhân đôi – xòe năm ngón tay trái úp lên năm ngón tay phải. Lẽ phải đo bằng tiền.
+ Nghệ thuật gây cười của truyện chính là ở sự kết hợp cử chỉ với lời nói, trong đó có sử dụng lối chơi chữ độc đáo của nhân vật.
5. Ca dao.
a. Định nghĩa: 
Ca dao là những lời thơ trữ tình dân gian, thường kết hợp với âm nhạc khi diễn xướng, được sáng tác nhằm diễn tả thế giới nội tâm con người.
b. Đặc điểm của hai chùm ca dao đã được trích dạy trong SGK ngữ văn 10.
* Chùm ca dao than thân, yêu thương tình nghĩa
- Nội dung cảm xúc của những bài-câu ca dao là nỗi niềm chua xót, đắng cay khi người bình dân nghĩ về số phận, cảnh ngộ và những tình cảm yêu thương, chung thủy của họ trong quan hệ bè bạn, tình yêu và trong mối quan hệ với xóm làng, quê hương, đất nước.
- Bài 1,2: Lời than thân của người phụ nữ trong xã hội cũ.
- Bài 3: Duyên kiếp không thành nhưng nghĩa tình vẫn bền vững, sắt son.
- Bài 4:Nỗi niềm thương nhớ người yêu da diết, bồn chồn.
- Bài 5: Ước muốn mãnh liệt trong tình yêu.
- Bài 6:Nghĩa tình gắn bó thủy chung của vợ chồng.
- Những cảm xúc trên được bộc lộ vừa chân thành vừa tinh tế, kín đáo qua nghệ thuật diễn đạt giàu hình ảnh, đậm màu sắc dân tộc và dân dã của  ... nh
Nh­ng c¸i lín ë Lª Lỵi chÝnh lµ lßng c¨m thï giỈc s©u s¾c. Tõ ®ã mµ c¸i chÝ cđa ng­êi anh hïng lµ "tÊm lßng cøu n­íc" nh­ con thuyỊn lĩc nµo cịng "®¨m ®¨m muèn tiÕn vỊ §«ng". C¸i chÝ khÝ Êy l¹i ®­ỵc rÌn ®ĩc qua nh÷ng th¸ng ngµy "quªn ¨n v× giËn" ®Ĩ råi ngay c¶ trong c¬n méng mÞ vÉn b¨n kho¨n mét nçi niỊm cøu n­íc. H×nh ¶nh Lª Lỵi v× thÕ mµ ®· trë thµnh biĨu t­ỵng tËp trung cđa lßng yªu n­íc, c¨m thï giỈc "thỊ kh«ng cïng sèng".
ViÕt vỊ Lª Lỵi, NguyƠn Tr·i chĩ träng gỵi l¹i nh÷ng ngµy th¸ng mµ vÞ chđ t­íng ph¶i "nÕm mËt n»m gai", "®au lßng nhøc ãc, chèc ®µ m­êi mÊy n¨m trêi". Trong c¶m nhËn cđa ng­êi ®äc, ng­êi chđ t­íng Lam S¬n võa vÜ ®¹i l¹i võa rÊt ®êi th­êng, gÇn gịi, tµng Èn ®»ng sau sù miªu t¶ lµ mét triÕt lÝ nh©n sinh s©u s¾c : mçi ng­êi d©n ®Ịu cã thĨ ho¸ nh÷ng anh hïng.
- §· cã ng­êi dùng cê khëi nghÜa nh­ng nh÷ng ngµy ®Çu, nghÜa qu©n cßn ph¶i ®èi diƯn víi biÕt bao gian khỉ : thiÕu nh©n tµi, thiÕu binh lÝnh, thiÕu qu©n l­¬ng. Nh­ng khi "tÊm lßng cøu n­íc" trë thµnh lêi giơc gäi th× ®éi qu©n "manh lƯ chi ®å" mµ "phơ tư chi binh" ®· "g¾ng chÝ kh¾c phơc gian nan" ®Ĩ ®Õn ®­ỵc nh÷ng th¾ng lỵi cuèi cïng. Cã lÏ trong viƯc dïng binh x­a, Lª Lỵi lµ ng­êi nh×n ra sím nhÊt vµ cịng ®ång thêi ®¸nh gi¸ cao nhÊt vai trß, søc m¹nh cđa nh÷ng ng­êi d©n ë tÇng líp ®¸y cïng (nh÷ng ng­êi manh lƯ).
§o¹n v¨n nh­ b¶n tr­êng ca hµo hïng vỊ khÝ thÕ quyÕt chiÕn, quyÕt th¾ng cđa nghÜa qu©n. Mét lÇn n÷a, NguyƠn Tr·i nh¾c l¹i ®Ĩ kh¾c s©u nguyªn lÝ nh©n nghÜa :
	§em ®¹i nghÜa ®Ĩ th¾ng hung tµn,
	LÊy chÝ nh©n ®Ĩ thay c­êng b¹o.
Lêi v¨n dÞch ch­a thËt s¸t ý. Trong nguyªn b¶n, NguyƠn Tr·i ®Ị : "DÜ chÝ nh©n nhi dÞch c­êng b¹o". D­íi ngän cê ®¹i nghÜa, ®éi qu©n cđa nhµ Lª lÊy c¸i chÝ nh©n ®Ĩ lµm cho c­êng b¹o ph¶i ®ỉi thay vỊ b¶n chÊt chø kh«ng ph¶i cuéc khëi nghÜa chØ lµm mét viƯc gi¶n ®¬n (lÊy chÝ nh©n mµ thay vµo c­êng b¹o). C©u v¨n trong nguyªn t¸c thËt s©u xa. C¸i ¸c ph¶i bÞ ®ỉi thay vµ c¸i thiƯn, c¸i chÝnh nghÜa ph¶i lµm cho c¸i ¸c ph¶i ®ỉi thay tËn gèc.
§o¹n v¨n ®­ỵc viÕt sau nguyªn lÝ nh©n nghÜa lµ mét ®o¹n h¶ hª, s¶ng kho¸i. TiÕt tÊu, ©m ®iƯu c©u v¨n dån dËp, ån µo nh­ tiÕng th¸c. Sù thay ®ỉi ®ét ngét ®ã phï hỵp víi c¸i khÝ thÕ cđa qu©n ta ®ang lªn nh­ giã b·o. §o¹n v¨n gỵi h×nh dung toµn c¶nh vỊ nh÷ng ngµy th¸ng c¶ d©n téc sèng trong kh«ng khÝ cđa sư thi. Nh÷ng chiÕn th¾ng cđa nghÜa qu©n liªn tiÕp nh­ "sÊm vang chíp giËt", nh­ "trĩc chỴ tro bay"... Theo ®ã th× sù thÊt b¹i cđa qu©n thï lµ tÊt yÕu : "m¸u ch¶y thµnh s«ng tanh tr«i v¹n dỈm", "th©y chÊt ®Çy néi ; nh¬ ®Ĩ ngµn n¨m". Hµng lo¹t nh÷ng ®éng tõ m¹nh kÕt hỵp víi nh¹c ®iƯu dån dËp, nhÞp v¨n gÊp g¸p, hèi h¶ gỵi ®Çy ®đ c¸i khÝ thÕ µo µo nh­ vị b·o. ChÝnh nghÜa l­ít qua gian tµ ®Ĩ cuèn ph¨ng ra bĨ tÊt c¶ nh÷ng tµn b¹o, nhuèc nh¬.
Nh÷ng mèc thêi gian :
Ngµy m­êi t¸m...
Ngµy hai m­¬i...
Ngµy h¨m l¨m...
Ngµy h¨m t¸m...
nh÷ng c¸i "danh" kh«ng thĨ giÊu nỉi sù hÌn nh¸t vµ nhơc nh· : TrÇn TrÝ, S¬n Thä, LÝ An, Ph­¬ng ChÝnh, V­¬ng Th«ng, M· Anh... TÊt c¶ lµm nªn mét khung c¶nh chiÕn tr­êng tuy hçn ®én nh­ng thÕ chđ ®éng hoµn toµn ®· thuéc vỊ phe chÝnh nghÜa. Qu©n giỈc nhèn nh¸o, h·i hïng, mçi tªn mçi vỴ v« cïng th¶m h¹i. Nh­ng nh©n d©n ta vèn ­a hoµ b×nh, kh«ng thÝch c¶nh binh ®ao :
	Hä ®· tham sèng sỵ chÕt, mµ hoµ hiÕu thùc lßng ;
	Ta lÊy toµn qu©n lµ h¬n, ®Ĩ nh©n d©n nghØ søc.
Qu©n giỈc ®· "tham sèng sỵ chÕt", ta cịng ch¼ng c¹n t×nh. Quan ®iĨm "dÜ chÝ nh©n nhi dÞch c­êng b¹o" cđa NguyƠn Tr·i chÝnh ®­ỵc biĨu hiƯn ë ®©y. Hµnh ®éng nh©n ¸i cđa ta cµng t« thªm c¸i chÝnh nghÜa vµ lßng nh©n ®¹o s¸ng ngêi cđa d©n téc ViƯt.
* Giäng ®iƯu, t­ t­ëng cđa bµi c¸o ë phÇn cuèi?
4. C¶m høng vỊ ngµy ®éc lËp vµ c¶m høng vỊ t­¬ng lai cđa ®Êt n­íc
KÕt thĩc bµi c¸o, NguyƠn Tr·i trÞnh träng, vui mõng thay mỈt Lª Lỵi tuyªn bè víi nh©n d©n c¶ n­íc th¾ng lỵi võa qua. Tõ ®©y d©n téc b­íc vµo mét thêi ®¹i míi. §éc lËp, tù do vµ sù yªn b×nh l¹i trë vỊ trªn mçi miỊn quª. §o¹n v¨n dùa vµo nh÷ng quy luËt tÊt yÕu cđa tù nhiªn mµ kh¸i qu¸t thµnh nh÷ng ®iỊu tÊt yÕu trong x· héi. X· héi ph¶i ®èi diƯn víi "nh÷ng sù ®ỉi thay" nh­ng cịng nh­ cµn kh«n "bÜ råi l¹i th¸i", nh­ nhËt nguyƯt "hèi råi l¹i minh". Vµ d­êng nh­ cịng chØ cã nh­ vËy ta míi thÊu hÕt ®­ỵc c¸i ý nghÜa cđa h×nh ¶nh ®Êt n­íc trong gian lao, vµ míi hiĨu thÕ nµo lµ "mu«n thuë nỊn th¸i b×nh v÷ng ch¾c". §Êt n­íc ®· thanh b×nh, h×nh ¶nh ®Êt n­íc trong t­¬ng lai v÷ng vµng vµ t­¬i s¸ng : “Bèn ph­¬ng biĨn c¶ thanh b×nh, ban chiÕu duy t©n kh¾p chèn”. 
Mét ¸ng "thiªn cỉ hïng v¨n" kÕt hỵp hµi hoµ c¸i tinh tuý c¸ nh©n vµ thêi ®¹i. B»ng mét bĩt lùc tuyƯt vêi, NguyƠn Tr·i ®· tù bÊt tư ho¸ t¸c phÈm cđa m×nh, biÕn nã thµnh mét t¸c phÈm "v« tiỊn kho¸ng hËu" - m·i m·i lµ bµi ca gi¸o dơc truyỊn thèng yªu n­íc cđa d©n téc ViƯt Nam.
§Ị bµi 2: H·y chøng minh r»ng “§¹i c¸o b×nh Ng«” lµ ¸ng thiªn cỉ hïng v¨n” ( ¸ng hïng v¨n cđa mu«n ®êi) 
§Þnh h­íng: - Néi dung kÕt tinh chđ nghÜa yªu n­íc, chđ nghÜa anh hïng d©n téc víi lÝ t­ëng nh©n nghÜa
- NghƯ thuËt: Lµ ¸ng v¨n chÝnh luËn mÉu mùc
* ViÕt lêi b×nh §¹i c¸o b×nh Ng« tõ bao ®êi ®­ỵc coi nh­ mét ¸ng "thiªn cỉ hïng v¨n" nãi lªn khÝ ph¸ch anh hïng vµ t©m hån cao ®Đp cđa c¶ d©n téc ViƯt Nam.
§¹i c¸o b×nh Ng« ®­ỵc thĨ hiƯn qua ngän bĩt thiªn tµi cđa NguyƠn Tr·i, trë thµnh s¶n phÈm tinh thÇn ®Đp nhÊt cđa thêi ®¹i «ng. Cã thĨ nãi §¹i c¸o b×nh Ng« lµ t¸c phÈm tËp thĨ cđa toµn thĨ nh©n d©n ta d­íi sù chØ ®¹o tuyƯt vêi cđa l·nh tơ Lª Lỵi. Nãi nh­ thÕ kh«ng cã nghÜa lµ lµm gi¶m gi¸ trÞ cđa NguyƠn Tr·i trong §¹i c¸o b×nh Ng« mµ chÝnh lµ ®Ỉt «ng vµo vÞ trÝ cao nhÊt trong lÞch sư v¨n häc ViƯt Nam.
Nhµ th¬ ch©n chÝnh cđa d©n téc kh«ng bao giê chØ lµ mét con ng­êi Êp đ vµ thỉ lé nh÷ng t©m t­ thÇm kÝn cđa riªng m×nh. Nhµ th¬ ch©n chÝnh ph¶i lµ ng­êi ngµy ®ªm sèng víi nh÷ng lo ©u, hoµi b·o vµ ý chÝ cđa d©n téc, ®Ĩ tõ ®ã kÕt tinh l¹i trong t©m hån vµ t¸c phÈm cđa m×nh nh÷ng g× ®Đp nhÊt, lín nhÊt, s©u nhÊt cđa d©n téc. NguyƠn Tr·i lµ nhµ th¬ nh­ thÕ vµ chÝnh «ng lµ ng­êi ®· nªu cao truyỊn thèng Êy cđa nh÷ng nhµ th¬ ch©n chÝnh ë ViƯt Nam.
§¹i c¸o b×nh Ng« lµ mét t¸c phÈm võa v¨n häc võa khoa häc. Nã ph©n tÝch ta lµ ai, ®Þch lµ ai, v× sao ta kiªn c­êng chiÕn ®Êu, v× sao d©n téc ta lu«n lu«n chiÕn th¾ng vµ mu«n ®êi bÊt diƯt.
§¹i c¸o b×nh Ng« lµ tÊm g­¬ng soi cđa ®Êt n­íc ViƯt Nam, cđa con ng­êi ViƯt Nam. Nã lµ b¶n anh hïng ca vỊ ý nghÜ, th¸i ®é vµ viƯc lµm cđa toµn thĨ nh©n d©n ta suèt ®êi nµy qua ®êi kh¸c. Nã lµ tiÕng väng cđa ngµn x­a cho ®Õn mai sau, m·i m·i nãi lªn r»ng chĩng ta, nh÷ng ng­êi ViƯt Nam, chĩng ta ®· sèng nh­ thÕ, ®ang sèng nh­ thÕ vµ sÏ sèng nh­ thÕ.
§¹i c¸o b×nh Ng« chÝnh lµ b¶n tuyªn ng«n vỊ lÏ sèng cđa chĩng ta. 
Cđng cè: 
T¹i sao cã thĨ nãi bµi c¸o lµ b¶n tuyªn ng«n vỊ ®éc lËp, chđ quyỊn cđa d©n téc? B¶n tuyªn ng«n vỊ nh©n quyỊn? B¶n anh hïng ca vỊ cuéc khëi nghÜa Lam S¬n?
 NguyƠn Du:
I- Giíi thiƯu vỊ t¸c gia NguyƠn Du:
1 - Cuéc ®êi:
- Tªn ch÷ lµ Tè Nh­, hiƯu lµ Thanh Hiªn;
- Sinh ngµy 23/11/1765 mÊt 18/9/1820.
- Quª: 
+ Gèc lµng Canh Ho¹ch - S¬n Nam;
+ Lµng Tiªn §iỊn - Nghi Xu©n - Hµ TÜnh
- XuÊt th©n: trong mét gia ®×nh ®¹i quý téc, nhiỊu ®êi lµm quan vµ nhiỊu ng­êi s¸ng t¸c v¨n ch­¬ng.
+ Cha vµ anh: ®Ịu gi÷ chøc t­íc cao trong triỊu ®×nh Lª-TrÞnh.
+ MĐ: TrÇn ThÞ TÇn ng­êi Kinh B¾c (®©y cịng chÝnh lµ ngän nguån cđa vèn v¨n häc d©n gian ¨n s©u vµo hån th¬ v¨n vµ tµi th¬ v¨n cđa «ng)
- Cuèi thÕ kØ XVIII ®Çu thÕ kØ XIX, x· héi phong kiÕn ViƯt Nam khđng ho¶ng trÇm träng, lo¹n l¹c bèn ph­¬ng: khëi nghÜa n«ng d©n, kiªu binh lµm lo¹n, T©y S¬n thay ®ỉi s¬n hµ, diƯt NguyƠn, TrÞnh, diƯt Xiªm, ®uỉi Thanh huy hoµng mét thuë.
- BiÕn ®éng cđa x· héi ®­a NguyƠn Du tõ chç lµ con em ®¹i gia ®×nh quý téc phong kiÕn ®Õn chç chÊp nhËn cuéc sèng cđa anh ®å nghÌo.
- ¤ng chÝnh lµ chøng nh©n cđa lÞch sư x· héi cơ thĨ:
+ Thêi th¬ Êu vµ thanh niªn: sèng sung tĩc vµ hµo hoa ë Th¨ng Long trong nhµ anh trai NguyƠn Kh¶n.. N¨m 1783 NguyƠn Du thi h­¬ng ®Ëu Tam tr­êng vµ nhËn mét chøc quan vâ nhá ë Th¸i Nguyªn.
+ M­êi n¨m giã bơi lang thang ë quª vỵ, råi quª h­¬ng trong nghÌo tĩng.
+ Tõng m­u ®å chèng T©y S¬n thÊt b¹i, bÞ b¾t råi ®­ỵc tha, vỊ Èn dËt ë quª néi.
+ Lµm quan bÊt ®¾c dÜ víi triỊu NguyƠn (Tham tri bé LƠ, Cai b¹ Qu¶ng B×nh, Ch¸nh sø tuÕ cèng nhµ Thanh), èm, mÊt ë HuÕ ngµy 10/8/1820 (n¨m Canh Th×n).
2- Con ng­êi - ¶nh h­ëng cđa quª h­¬ng, gia ®×nh - nh÷ng vïng v¨n ho¸
- Quª cha Hµ TÜnh, nĩi Hång, s«ng Lam anh kiƯt, khỉ nghÌo.
- Quª mĐ Kinh b¾c hµo hoa, c¸i n«i cđa d©n ca Quan hä.
- N¬i sinh ra vµ lín lªn: kinh thµnh Th¨ng Long ngh×n n¨m v¨n hiÕn léng lÉy hµo hoa.
- Quª vỵ ®ång lĩa Th¸i B×nh lam lị.
- Gia ®×nh quan l¹i cã danh väng lín, häc vÊn cao nỉi tiÕng: 
“ Bao giê Ngµn Hång hÕt c©y
S«ng Rum (Lam) hÕt n­íc, hä nµy hÕt quan”.
- Cuéc ®êi NguyƠn Du cã nhiỊu mèi u uÈn kh«ng nãi ra ®­ỵc.
- ¤ng lu«n c¶m thÊy bøc bèi, mÊt tù do v× sèng trong x· héi qu¸ gß bã.
- NguyƠn Du cã c¸i nh×n hiƯn thùc s©u s¾c
- Mét tÊm lßng lo ®êi, th­¬ng ng­êi cđa NguyƠn Du, lu«n ®i b¶o vƯ c«ng lÝ, b¶o vƯ c¸i ®Đp.
II-Sù nghiƯp s¸ng t¸c
1. C¸c s¸ng t¸c chÝnh
Phong phĩ vµ ®å sé gåm: v¨n th¬ ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m
a. S¸ng t¸c b»ng ch÷ H¸n: 249 bµi, ba tËp
- Thanh Hiªn thi tËp (78 bµi);
- Nam trung t¹p ng©m (40 bµi);
- B¾c hµnh t¹p lơc (131 bµi).
b. S¸ng t¸c b»ng ch÷ N«m:
*TruyƯn KiỊu
- Néi dung
+ VËn mƯnh con ng­êi trong x· héi phong kiÕn bÊt c«ng, tµn b¹o;
+ Kh¸t väng t×nh yªu ®«i løa;
+ B¶n c¸o tr¹ng ®anh thÐp cđa x· héi ®· chµ ®¹p lªn quyỊn sèng, tù do h¹nh phĩc cđa con ng­êi ®Ỉc biƯt lµ ng­êi phơ n÷ trong x· héi phong kiÕn.
+ NguyƠn Du ®· t¸i hiƯn hiƯn thùc s©u s¾c cđa cuéc sèng t¹o nªn gÝa trÞ nh©n ®¹o t¸c phÈm.
+ Quan niƯm nh©n sinh: “ch÷ tµi” g¾n liỊn víi ch÷ “mƯnh“; ch÷ “t©m” g¾n víi ch÷ “tµi”.
* V¨n chiªu hån (V¨n tÕ thËp lo¹i chĩng sinh)
- ViÕt b»ng thĨ th¬ lơc b¸t;
- ThĨ hiƯn tÊm lßng nh©n ¸i mªnh m«ng cđa nhµ nghƯ sÜ h­íng tíi nh÷ng linh hån b¬ v¬, kh«ng n¬i tùa n­¬ng, nhÊt lµ phơ n÷ vµ trỴ em trong ngµy lƠ Vu lan (r»m th¸ng b¶y) ë ViƯt Nam.
2. Mét vµi ®Ỉc ®iĨm vỊ néi dung vµ nghƯ thuËt th¬ v¨n NguyƠn Du.
a. Néi dung:
- Ch÷ t×nh.
- ThĨ hiƯn t×nh c¶m ch©n thµnh.
- C¶m th«ng s©u s¾c cđa t¸c gi¶ ®èi víi cuéc sèng vµ con ng­êi - nh÷ng con ng­êi nhá bÐ, nh÷ng sè phËn bÊt h¹nh, nh÷ng phơ n÷ tµi hoa b¹c mƯnh.
- TriÕt lÝ vỊ sè phËn ®µn bµ hai lÇn vang lªn s©u th¼m vµ bi thiÕt trong TruyƯn KiỊu vµ V¨n chiªu hån. 
- Kh¸i qu¸t b¶n chÊt tµn b¹o cđa chÕ ®é phong kiÕn, bän vua chĩa tµn b¹o, bÊt c«ng chµ ®¹p quyỊn sèng con ng­êi.
- Lµ ng­êi ®Çu tiªn ®Ỉt vÊn ®Ị vỊ nh÷ng ng­êi phơ n÷ hång nhan ®a tru©n, tµi hoa b¹c mƯnh víi tÊm lßng vµ c¸i nh×n nh©n ®¹o s©u s¾c.
- §Ị cao quyỊn sèng con ng­êi, ®ång c¶m vµ ngỵi ca t×nh yªu løa ®«i tù do, kh¸t väng tù do vµ h¹nh phĩc cđa con ng­êi (mèi t×nh KiỊu- Kim, vỊ nh©n vËt Tõ H¶i).
b. NghƯ thuËt:
- Häc vÊn uyªn b¸c, thµnh c«ng trong nhiỊu thĨ lo¹i th¬ ca: ng÷ ng«n, thÊt ng«n, ca, hµnh.
- Th¬ lơc b¸t, song thÊt lơc b¸t ch÷ N«m lªn ®Õn tuyƯt ®Ønh thi ca cỉ trung ®¹i.
- Tinh hoa ng«n ng÷ b×nh d©n vµ b¸c häc ViƯt ®· kÕt tơ n¬i thiªn tµi NguyƠn Du - nhµ ph©n tÝch t©m lÝ bËc nhÊt, bËc ®¹i thµnh cđa th¬ lơc b¸t vµ song thÊt lơc b¸t.
 III- KÕt luËn