Bài giảng môn Tin học 11 - Khái niệm lập trình và ngôn ngữ lập trình

Chương I: 	MỘT SỐ KHÁI NIỆM VỀ LẬP TRÌNH
 VÀ NGÔN NGỮ LẬP TRÌNH
Bài 1: 	KHÁI NIỆM LẬP TRÌNH VÀ NGÔN NGỮ 
LẬP TRÌNH
Mục đích yêu cầu
Kiến thức
Hiểu khả năng của ngôn ngữ lập trình bậc cao, phân biệt được với ngôn ngữ máy và hợp ngữ.
Hiểu ý nghĩa và nhiệm vụ của chương trình dịch. Phân biệt được biên dịch và thông dịch.
Thái độ
Học sinh ham muốn học một ngôn ngữ lập trình để giải một bài toán bằng máy tính điện tử.
Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
Giáo viên: giáo án, SGK.
Học sinh: Đọc trước SGK, xem lại một số kiến thức Tin học lớp 10.
Phương pháp: 
Diễn giải, đàm thoại, giải quyết tình huống có vấn đề.
Tiến trình lên lớp
Ổn định lớp
Nội dung bài dạy: 
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung
Hoạt động 1: Tìm hiểu khái niệm lập trình và ngôn ngữ lập trình
Đưa ra bài toán
Cho biết bán kính đường tròn là r. Tính chu vi và diện tích hình tròn?
+ Em hãy xác định Input, Output của bài toán?
+ Nêu thuật toán để giải bài toán?
+ Nếu trình bày thuật toán này với người nước ngoài em dùng ngôn ngữ nào?
+ Nếu diễn đạt thuật toán này cho máy hiểu, em sẽ dùng ngôn ngữ nào?
+ Ở lớp 10 các em đã được học mấy loại ngôn ngữ lập trình? Đó là ngôn ngữ nào?
Diễn giải: hoạt động để diễn đạt một thuật toán thông qua một ngôn ngữ lập trình được gọi là lập trình.
Diễn giải về khái niệm lập trình : quay lại vd trên ta thấy trong toán học thì ta viết như sau:
S=3.14*r2
Nhưng trong ngôn ngữ lập trình thì ta viết lại :
S =3.14*r*r 
Như vậy thì máy mới hiểu.
Câu lệnh là gì?
Câu lệnh diễn tả các thao tác trong các bước của lập trình.
Vd : S=3.14*r*r là 1 câu lệnh.
Cấu trúc dữ liệu là gì?
vd kết quả của diện tích là cho ta một số thực, do đó ta phải dùng câu lệnh tổ chức dữ liệu của S là một số thực.
Hoạt động 2: Tìm hiểu hai loại chương trình dịch: Thông dịch và biên dịch
+ Ngôn ngữ máy là gì?
+Ngôn ngữ lập trình bậc cao là gì?
+ Theo các em chương trình được viết bằng ngôn ngữ bậc cao và chương trình được viết bằng ngôn ngữ máy khác nhau như thế nào?
+Vì sao không lập trình trên ngôn ngữ máy để khỏi mất công chuyển đổi khi lập trình với ngôn ngữ bậc cao?
Như vậy để lập trình được dễ dàng hơn thì ta dùng ngôn ngữ bậc cao. Vậy khi dùng ngôn ngữ bậc cao thì ta phải dùng một chương trình dịch để chuyển đổi nó về ngôn ngữ máy.
Chương trình dùng ngôn ngữ lập trình bậc cao gọi là chương trình nguồn, chương trình sau khi chuyển đổi thành ngôn ngữ máy gọi là chương trình đích.
Ta có 2 loại chương trình dịch là thông dịch và biên dịch
Để cụ thể ta xét ví dụ sau:
Em muốn giới thiệu về trường mình cho một người khách du lịch quốc tế biết tiếng Anh, có hai cách thực hiện:
C1: Cần một người biết tiếng Anh dịch từng câu nói của em sang tiếng Anh cho người khách. Cách này gọi là thông dịch
C2: Em soạn nội dung giới thiệu ra giấy và người phiên dịch dịch toàn bộ nội dung đó sang tiếng Anh rồi đọc cho khách nghe. Cách này gọi là biên dịch.
+ Input: bán kính r.
Output: chu vi, diện tích
+Thuật toán:
Bước 1: nhập r
Bước2: C=2*3.14*r ; S=3.14*r2;
Bước 3: đưa S, C ra màn hình.
+Ngôn ngữ Tiếng Anh
+ Ngôn ngữ lập trình
+ 3 ngôn ngữ lập trình là Ngôn ngữ máy, hợp ngữ và ngôn ngữ bậc cao
+ Là ngôn ngữ được mã hóa bằng các bit 0-1 mà máy tính trực tiếp hiểu và thực hiện được.
+ Là ngôn ngữ gần gũi với người lập trình.
+ Chương trình viết bằng ngôn ngữ máy có thể nạp trực tiếp vào bộ nhớ và thực hiện ngay.
Chương trình viết bằng ngôn ngữ lập trình bậc cao phải được chuyển đổi thành chương trình trên ngôn ngữ máy thì mới thực hiện được.
+ Ngôn ngữ bậc cao dễ viết, dễ hiểu. Ngôn ngữ máy khó viết.
Khái niệm: 
Lập trình là việc sử dụng cấu trúc dữ liệu và các lệnh của ngôn ngữ lập trình cụ thể để mô tả dữ liệu và diễn đạt các thao tác của thuật toán.
Thông dịch và biên dịch
Khái niệm chương trình dịch:
Chương trình dịch là một chương trình đặc biệt có chức năng chuyển một chương trình được viết bằng ngôn ngữ lập trình bậc cao thành chương trình chạy được trên máy tính.
Chương trình dịch
Chương trình nguồn 
 Chương trình đích
Thông dịch
B1: Kiểm tra tính đúng đắn của câu lệnh tiếp theo trong chương trình nguồn.
B2: Chuyển lệnh đó thành ngôn ngữ máy.
B3: Thực hiện các câu lệnh vừa được chuyển đổi.
 Biên dịch: 
B1: Duyệt, phát hiện lỗi, kiểm tra tính đúng đắn của các câu lệnh trong chương trình nguồn.
B2: Dịch toàn bộ chương trình nguồn thành một chương trình đích có thể thực hiện trên máy và có thể lưu trữ để sử dụng lại khi cần thiết.
Củng cố kiến thức 
Khái niệm lập trình và ngôn ngữ lập trình.
Các ngôn ngữ lập trình: ngôn ngữ máy, ngôn ngữ bậc cao, hợp ngữ.
Khái niệm chương trình dịch.
Thông dịch và biên dịch.
Dặn dò: 
Về nhà làm các bài tập có liên quan trong sách bài tập. Đọc trước bài mới.