Giáo án Tin học lớp 11 - Bài 14: Kiểu dữ liệu tệp. thao tác với tệp

Bài 14: KIỂU DỮ LIỆU TỆP. THAO TÁC VỚI TỆP 
(Tiết PPCT: 37)
	Ngày soạn: .
	Ngày đăng ký giáo án: ..........................
Người duyệt giáo án (TTCM duyệt, BGH duyệt):
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
I. Mục tiêu
1. Kiến thức: 
- Biết được đặc điểm của kiểu dữ liệu tệp.
- Biết khái niệm về tệp có cấu trúc và tệp văn bản. 
2. Kĩ năng
- Khai báo đúng biển kiểu tệp. 
- Thực hiện được thao tác xử lí tệp: Gán tên tệp, mở/đóng tệp, đọc/ghi tệp. 
- Sử dụng được các thủ tục liên quan để đọc/ghi dữ liệu của tệp. 
3. Thái độ
- Thấy được sự cần thiết và tiện lợi của kiêủ dữ liệu tệp. 
- Có ý thức lưu trữ dữ liệu một cách khoa học. 
- Giáo dục thêm về ý thức tôn trọng bản quyền, không sửa chữa, sao chép các phần mềm chưa mua bản quyền. 
III. Đồ dùng dạy học
1. Chuẩn bị của giáo viên
- Máy vi tính, máy chiếu Projector để giới thiệu ví dụ. 
2. Chuẩn bị của học sinh
- Sách giáo khoa. 
III. Hoạt động dạy – học
1. Hoạt động 1: Tìm hiểu đặc điểm của kiểu dữ liệu tệp. Phân loại kiểu tệp. 
a. Mục tiêu
- Học sinh biết được đặc điểm của kiểu tệp. Biết được hai loại tệp: định có cấu trúc và tệp văn bản. 
b. Mở bài: 
Các kiểu dữ liệu đã học đều được lưu trữ ở bộ nhớ trong, do đó dữ liệu sẽ bị mất khi tắt máy. Khi giải quyết các bài toán có dữ liệu cần được lưu lại và xử lí nhiều lần cần có kiểu dữ liệu mới: kiểu tệp. 
c. Nội dung
- Đặc điểm của kiểu tệp:
+ Được lưu trữ lâu dài ở bộ nhớ ngoài, không bị mất khi mất điện. 
+ Lượng thông tin lưu trữ trên tệp có thể rất lớn. 
- Có hai loại tệp: 
+ Tệp có cấu trúc là loại tệp mà các thành phần của nó được tổ chức theo một cấu trúc nhất định. 
+ Tệp văn bản: là tệp mà dữ liệu được ghi dưới dạng các kí tự theo mã ASCII. Trong tệp văn bản, dãy kí tự kết thúc bởi kí tự xuống dòng hay kí tự kết thúc tệp tạo thành một dòng. 
d. Các bước tiến hành
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Hỏi: Em hãy cho biết dữ liệu trong các kiểu dữ liệu từ trước đến nay ta sử dụng được lưu trữ ở loại bộ nhớ nào khi thực hiện chương trình?
- Hỏi: Vì sao em biết điều đó?
- Diễn giải: Để lưu giữ được dữ liệu, ta phải lưu nó ở bộ nhớ ngoài thông qua kiểu dữ liệu tệp. Mọi ngôn ngữ lập trình đều có các thao tác: khai báo biến tệp, mở tệp, đọc/ghi dữ liệu, đóng tệp. 
- Yêu cầu HS nghiên cứu SGK và cho biết đặc điểm của kiểu tệp? Có mấy loại kiểu tệp?
- Yêu cầu HS trình bày khái niệm tệp có cấu trúc và tệp văn bản. 
- Bộ nhớ RAM.
- Mất dữ liệu khi mất điện. 
- Không mất thông tin khi tắt máy. 
- Dung lượng dữ liệu được lưu trữ lớn. 
- Có hai loại kiểu tệp: tệp có cấu trúc và tệp văn bản. 
+ Tệp có cấu trúc là loại tệp mà các thành phần của nó được tổ chức theo một cấu trúc nhất định. 
+ Tệp văn bản: là tệp mà dữ liệu được ghi dưới dạng các kí tự theo mã ASCII.
2. Hoạt động 2: Tìm hiểu các thao tác cơ bản xử lí tệp văn bản trong ngôn ngữ lập trình Pascal.
a. Mục tiêu
- Học sinh biết cách khai báo biến. 
- Học sinh biết và sử dụng được các thủ tục xử lí với tệp. 
- Học sinh biết xử lí đọc/ghi tệp văn bản. 
b. Nội dung
- Khai báo biến tệp văn bản: Var : Text;
- Gán tên tệp: Assign(,); : là biến xâu hoặc hằng xâu.
- Tạo tệp mới để ghi: Rewrite();
- Mở tệp để đọc: Reset();
- Đóng tệp: Close();
- Đọc tệp văn bản Read(,);
	Hoặc Readln(,);
- Ghi tệp văn bản Write(,);
	Hoặc Writeln(,);
c. Các bước tiến hành
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
1. Giới thiệu cấu trúc chung của khai báo biến tệp. 
Var : Text;
- Yêu cầu HS tìm ví dụ cụ thể. 
2. Giới thiệu các thao tác gán tên tệp, tạo tệp mới để ghi, mở tệp để đọc, đóng tệp. 
Assign(,); Rewrite();
Reset();
Close();
- Yêu cầu: lấy ví dụ minh họa mở tệp để ghi thông tin và mở tệp để đọc thông tin.
3. Chiếu sơ đồ làm việc với tệp lên bảng, hình 16, trang 86, SGK. Yêu cầu HS giải thích ý nghĩa của sơ đồ. 
4. Giới thiệu cấu trúc chung của thủ tục đọc/ghi dữ liệu tệp văn bản. 
- Yêu cầu HS lấy ví dụ minh hoạ. 
1. Quan sát cấu trúc và suy nghĩ trả lời. 
- Var f,g:text;
2. Quan sát và suy nghĩ để trả lời câu hỏi.
Assign(f5, ‘B1.INP’);
Rewrite(f5);
Close(f5);
Assign(f5, ‘B1.OUT’);
Reset(f5);
Close(f5);
3. Quan sát sơ đồ và suy nghĩ để trả lời. 
- Ghi tệp: Gán tên tệp, tạo tệp mới, ghi thông tin, đóng tệp. 
- Đọc tệp: Gán tên tệp, mở tệp, đọc thông tin, đóng tệp. 
4. Quan sát cấu trúc chung. 
- Readln(f,x1,x2); Đọc dữ liệu từ biến tệp f, đặt gía trị vào hai biến x1 và x2.
- Writeln(g. ‘Tong la’, x1+x2); Ghi vào biến tệp g hai tham số; dòng chữ ‘Tong la’ và giá trị tổng x1+x2.
IV. Đánh giá cuối bài
1. Những nội dung đã học
- Việc trao đổi dữ liệu với bộ nhớ ngoài được thực hiện thông qua kiểu dữ liệu tệp. Có hai loại tệp: Tệp có cấu trúc và tệp văn bản. 
- Để có thể làm việc với tệp, cần phải khai báo biến tệp: Var : Text;
- Mỗi ngôn ngữ lập trình đều có các hàm và thủ tục chuẩn để làm việc với tệp như: Gán tên tệp, tạo tệp mới để ghi, mở tệp để đọc, đóng tệp. 
- Trong ngôn ngữ lập trình Pascal có các thủ tục tương ứng là: 
	Assign(,); 
	Rewrite();
	Reset();
	Close();
	- Đọc, ghi tệp văn bản: 
	Read(,);
	Readln(,);
	Write(,);
	Writeln(,);
2. Câu hỏi và bài tập về nhà
	- Trả lời các câu hỏi 1, 2, 3, 4 SGK trang 89.