Giáo án Ngữ văn 11 - Đọc thêm: Bài ca phong cảnh hương sơn (Chu Mạnh Trinh) + Chạy giặc (Nguyễn Đình Chiểu)

Ngày soạn : 	
Ngày dạy :
Tiết số : 
Đọc thêm 
Bài ca phong cảnh hương sơn-Chu Mạnh Trinh
Chạy giặc -Nguyễn Đình chiểu
I. Mục tiêu bài học:
1. Kiến thức:
Bài 1.
- Cảm nhận được cảnh “xẻ nghé tan đàn” ; những mất mát của nhân dân khi giặc đến và thấy được thái độ tình cảm của tác giả.
- Hiểu được nghệ thuật tả thực kết hợp với khái quát sử dụng hình ảnh ngôn từ.
Bài 2.
- Cảm nhận được cảnh vật nên thơ nên họa của Hương Sơn. Thấy được tấm lòng thành kính trang nghiêm với tình yêu quê hương đất nước tươi đẹp.
- Cách sử dụng từ tạo hình, kết hợp với giọng khoan thai nhẹ nhàng như ru, như mời mọc.
2. Kĩ năng:
- Đọc hiểu bài thơ theo đặc trưng thể loại.
- Nắm được bố cục bài hát nói. Đọc hiểu bài thơ theo thể hát nói.
3. Thái độ:
Giáo dục hs về tình yêu quê hương đất nước qua cảnh đẹp của đất nước, căm thù quân xâm lược.
4.Định hướng phát triển năng lực HS:
- Năng lực chung
+ Năng lực thu thập thông tin liên quan đến văn bản.
+ Năng lực giải quyết vấn đề (giải quyết các câu hỏi, bài tập, nhiệm vụ, yêu cầu mà giáo viên đề ra).
+ Năng lực tự học, tự khám phá tri thức, thu thập thông tin.
+ Năng lực hợp tác (phối hợp với các thành viên để giải quyết các câu hỏi, bài tập khó về nội dung và nghệ thuật của văn bản, sưu tầm tài liệu)
+ Năng lực sáng tạo
+ Năng lực tự quản bản thân.
- Năng lực chuyên biệt
+ Năng lực đọc – hiểu các văn bản văn học theo đặc điểm thể loại.
+ Năng lực giao tiếp tiếng Việt: biết trình bày suy nghĩ, quan điểm của bản thân về nội dung kiến thức được tìm hiểu; biết trao đổi thảo luận với giáo viên, bạn bè.
+ Năng lực thẩm mĩ (NL cảm thụ văn học)
+ Năng lực tiếp nhận và tạo lập văn bản.
II. Chuẩn bị bài học:
1. Giáo viên:
1.1 Dự kiến bp tổ chức hs hoạt động cảm thụ tác phẩm:
- Tổ chức hs đọc diễn cảm tác phẩm.
- Định hướng hs phân tích cắt và khái quát bằng đàm thoại, gợi mở, nêu vấn đề, thảo luận.
1.2. Phương tiện:
Sgk, giáo án, đọc tài liệu tham khảo.
2. Học sinh:
-Sgk,vở ghi chép
-Chủ động tìm hiểu về tác giả, thể loại, đọc kĩ về tác phẩm để cảm nhận được tình cảm yêu ghét phân minh của tác giả.
III. Tiến trình dạy học
1. Ổn định tổ chức
2. Kiểm tra bài cũ:Không
3.Giới thiệu bài mới.	
Hoạt động 1 : Khởi động ( 3 phút )
*Mục tiêu : tạo tâm thế thoải mái,sẵn sàng tiếp cận bài học
*Hình thức tổ chức: GV nêu câu hỏi HS trả lời nhanh trên lớp
-B1:chuyển giao nhiệm vụ
GV cho học sinh xem một đoạn video khoảng 1 phút về cảnh vật Hương Sơn sau đó đặt câu hỏi.Những hình ảnh từ đoạn video trên giúp em liên tưởng tới địa danh nào của nước ta
-B2: HS trả lời nhanh
-B3: Gv chốt
+Nam bộ thế kỉ XIX
+Động Hương Tích
Thiên nhiên đất nước và đời sống xã hội là đề tài lớn của các nhà văn,nhà thơ qua trang viết tràn đầy cảm xúc của tác giả thiên nhiên đất nước hiện lên vô cùng phong phú sống động 
Hoạt động 2 : Hình thành kiến thức ( 35 phút )
*Mục tiêu: giúp học sinh nắm được những kiến thức cơ bản về nội dung và nghệ thuật của 2 tác phẩm đồng thời cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn của các tác giả.
*Hình thức tổ chức:GV gợi mở thông qua các câu hỏi,hs làm việc cá nhân trên lớp đồng thời hoàn thiện các nội dung được hướng dẫn tại nhà.
Hoạt động của GV và HS
Nội dung,yêu cầu cần đạt.
* Hoạt động 2.1 Tìm hiểu bài Chạy giặc
*Mục tiêu cụ thể : giúp học sinh nắm được bối cảnh,hiện thực Nam Bộ thời kì đầu chống Pháp;tiếng nói đầy căm phẫn lên án cuộc chiến tranh của TD Pháp
*Hình thức tổ chức: HS hoạt động cá nhân + nhóm trên lớp
-B1: chuyển giao nhiệm vụ
+Đọc tiểu dẫn và nêu hoàn cảnh ra đời của bài thơ
 +Đọc diễn cảm bài thơ
Chú ý giọng đọc: chậm rãi, thể   hiện niềm đau xót, buồn chán.
+Thảo luận nhóm
HS thảo luận nhóm, tìm hiểu nội dung văn bản qua hệ thống câu hỏi SGK.
Nhóm 1.
Cảnh đất nước và nhân dân khi giặc Pháp đến xâm lược được miêu tả như thế nào?
Nhóm 2.
Tâm trạng và tình cảm của tác giả trong hoàn cảnh đất nước có giặc ngoại xâm?
Nhóm 3.
Phân tích thái độ của nhà thơ trong hai câu thơ kết?
Nhóm 4
Qua bài thơ, em hãy nêu đặc sắc nghệ thuật của bài thơ?
Em hãy nêu ý nghĩa văn bản?
-B2: Thực hiện nhiệm vụ
-B3: Báo cáo thảo luận
-B4: GV chốt kiến thức
* Hoạt động 2.2 : Tìm hiểu bài Bài ca phong cảnh Hương Sơn
*Mục tiêu cụ thể: nắm được giá trị nội dung và nghệ thuật của bài
*Hình thức tổ chức: hs hoạt động nhóm trên lớp
-B1: chuyển giao nhiệm vụ
 +Nêu những nét chính về tác giả Chu Mạnh Trinh
+Đọc diễn cảm văn bản
Chú ý giọng đọc khoan khoái, cảm giác lâng lâng, tự hào.
+Định hướng nội dung và nghệ thuật cần tìm hiểu qua tổ chức thảo luận nhóm theo câu hỏi SGK
Nhóm 1.
Nội dung của 4 câu thơ đầu? Cảnh Hương được giới thiệu thông qua những hình thức giá trị nghệ thuật nào?
Nhóm 2.
Tâm trạng và cảm xúc của tác giả khi đến với Hương Sơn như thế nào?
Nhóm 3.
Nêu đặc sắc nghệ thuật của bài thơ?
Nhóm 4.
Qua đọc hiểu bài thơ, em hãy rút ra ý nghĩa của bài thơ ?
-B2: Thực hiện nhiệm vụ
-B3: Báo cáo thảo luận
Các nhóm cử đại diện trình bày,yêu cầu ngắn gọn đi đúng trọng tâm vấn đề.
-B4: GV nhận xét,chốt kiến thức.
Bài I.    Chạy giặc (Nguyễn Đình Chiểu ).
I. Tiểu dẫn.
-Hoàn cảnh ra đời:có khả năng viết ngay sau khi thành Gia Định bị thực dân Pháp bắt đầu tấn công (17/2/1859)
Bài thơ là 1 trong những tác phẩm đầu tiên của văn học yêu nước chống Pháp nửa cuối thế kỷ 19.
II. Đọc hiểu văn bản.
  1. Định hướng nội dung và nghệ thuật.
 a. Nội dung:
- Cảnh đau thương của đất nước được hiện lên qua những hình ảnh:
+ Lũ trẻ lơ xơ chạy
+ Đàn chim dáo dác bay.
+ Bến Ghé tan bọt nước.
+ Đồng Nai nhuốm màu mây.
→ Hình ảnh chân thực dựng, lên khung cảnh hoảng loạn của nhân dân, sự chết chóc, tang thương của đất nước trong buổi đầu có thực dân Pháp xâm lược.
- Tâm trạng của tác giả: Đau buồn, xót thương trước cảnh nước mất nhà tan.
- Thái độ của tác giả: Căm thù giặc xâm lược. Mong mỏi có người hiền tài đứng lên đánh đuổi thực dân,
cứu đất  nước thoát khỏi nạn này.
→ Lòng yêu nước, lòng căm thù giặc của Nguyễn Đình Chiểu.
 b. Nghệ thuật:
- Tả thực kết hợp với khái quát, lựa chọn từ ngữ, hình ảnh.
- Biện pháp đối lập, câu hỏi tu từ.
2. Ý nghĩa văn bản:
Bài thơ gợi lại một thời đau thương của dân tộc, gợi lòng căm thù kẻ thù xâm lược.
Bài 2.     Bài ca phong cảnh Hương Sơn.
I. Tiểu dẫn.
   1.Tác giả.
- Chu Mạnh Trinh (1862- 1905 )
- Quê quán: làng Phú Thị- Đông Yên phủ Khoái Châu nay thuộc huyện Văn Giang Hưng Yên.
- Không chỉ giỏi về thơ mà còn là một nhà kiến trúc nổi tiếng.
 2. Bài thơ.
- Đây là một trong ba bài thơ ông viết về Hương Sơn vào dịp ông đứng trông coi trùng tu, tôn tạo quần thể danh thắng nơi đây.
- Bài thơ làm theo thể hát nói, có biến thể.
II. Đọc hiểu văn bản.
1. Đọc
2. Định hướng nội dung và nghệ thuật.
      a. Cái thú ban đầu đến với Hương Sơn.
- Câu hỏi tu từ: Vừa giới thiệu, vừa khẳng định.
- Phép lặp: Giới thiệu khái quát cảnh chùa Hương.
+ Thế giới cảnh bụt - cảnh tôn giáo.
+ Danh lam thắng cảnh số 1 của nước Nam.
-  Cảnh vật cụ thể của Hương Sơn:
+ Phép nhân hoá: Chim thỏ thẻ; cá lững lờ.
+ Hình ảnh ẩn dụ, biện pháp tu từ đối: Tạo sắc thái huyền diệu.
→ Cảnh như có hồn, nhuốm màu Phật giáo. phảng phất sự biến hóa thần tiên.
+ Điệp từ này; cách ngắt nhịp 4/3, nghệ thuật so sánh, dùng từ láy, từ tượng hình gợi cảm.
→ Sự hăm hở, niềm yêu thích và khả năng tạo hình sinh động, biến hoá của tác giả. Câu thơ giàu chất hội họa, cảm hứng thấm mĩ, gây sự ngỡ ngàng, thể hiện lòng yêu thiên nhiên và lòng tự hào về Nam thiên đệ nhất động của tác giả.
b. Nỗi lòng của du khách.
- Xúc động thành kính. Cảm hứng tôn giáo đầy trang nghiêm đối với đạo Phật.
- Cảm hứng thiên nhiên chan hoà với cảm hứng tôn giáo và lòng tín  ngưỡng Phật giáo. Càng xa càng lưu luyến mê say.
3. Nghệ thuật:
Sử dụng từ tạo hình, giọng thơ nhẹ nhàng, sử dụng nhiều kiểu câu khác nhau, ngữ điệu tự do, phù hợp với tư tưởng phóng khoáng.
- Bài ca là một sự phong phú về giá trị nhân bản cao đẹp trong thế giới tâm hồn của thi nhân. Tình yêu mến cảnh đẹp gắn với tình yêu quê hương đất nước của tác giả.
Hoạt động 3 : Luyện tập ( 2 phút )
*Mục tiêu:Củng cố kiến thức vừa học,rèn luyện kỹ năng ptích nhận diện câu hỏi
*Hình thức tổ chức: GV nêu câu hỏi,định hướng ndung,giao HS về nhà hoàn thiện
-B1: Chuyển giao nhiệm vụ
Qua Bài ca phong cảnh hương sơn em có cảm nhận như thế nào về vẻ đẹp của non sông đất nước ta ?
-B2:GV định hướng
+Thiên nhiên đất nước ta rất giàu đẹp,hùng vĩ tráng lệ;vẻ đẹp của thiên nhiên đồng điệu siết chặt trong vẻ đẹp của văn hoá và lịch sử tạo nên vẻ đẹp huyền bí.
+Ca ngợi,tự hào đồng thời thấy được trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc gìn giữ phát huy,nâng tầm vẻ đẹp tự nhiên ấy .
-B3: Hs thực hiện nhiệm vụ tại nhà.
Hoạt động 4 : Vận dụng,tìm tòi,mở rộng (2 phút )
*Mục tiêu : vận dụng kiến thức vừa học,hình thành kĩ năng mở rộng liên hệ so sánh bài học.
*Hình thức tổ chức:GV đặt vấn đề,hướng dẫn nội dung,giao học sinh về nhà thực hiện
-B1:chuyển giao nhiệm vụ
Qua bài thơ Chạy giặc em có cảm nhận như thế nào về cảnh ngộ của nhân dân Nam Bộ khi giặc Pháp xâm lược?
-B2: GV định hướng kiến thức
+Nam Bộ là mảnh đất mới được khai phá,chưa chứng kiến bất kì một cuộc xâm lăng lớn nào của ngoại xâm bởi vậy khi Pháp tiến công Gia Định( thủ phủ Nam Bộ ) sự ứng phó của nhân dân còn khá lúng túng yếu ớt.Cuộc sống bình yên bị đảo lộn,cảnh ngộ của nhân dân lao động hết sức khó nhọc.
+Cảnh ngộ:mất nhà cửa,tha phương cầu thực,chơ vơ giữa cõi đời không biết bấu víu vào đâu,nhất thời họ bị mất phương hướng,dẫn tới cảnh hỗn loạn.
-B3: Hs thực hiện nhiệm vụ tại nhà
Dặn dò:
- Học thuộc lòng bài thơ Chạy giặc
-Chuẩn bị tiếp: Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc ( phần 1 tác giả )
 Rút kinh nghiệm bài học ..