Giáo án môn Ngữ văn lớp 11 - Chữ người tử tù

Tiết 41+ 42-42 / 
Đọc văn Ngày soạn19/10/2010
GV dạy: Hồ Đình Kiếm Ngày dạy:21/10/2010
 Chữ người tử tù
 - Nguyễn Tuân-
A. Mục tiêu cần đạt.
1. Kiến thức Giúp học sinh : 
- Cảm nhận được vẻ đẹp của hình tượng nhân vật Huấn Cao, đồng thời hiểu thêm quan điểm nghệ thuật của Nguyễn Tuân qua nhân vật này.
- Hiểu và phân tích được nghệ thuật của thiên truyện: tình huống truyện độc đáo, không khí cổ xưa, thủ pháp đối lập, ngôn ngữ góc cạnh, giàu giá trị tạo hình. 
2. Kĩ năng: Rèn kĩ năng đọc - hiểu văn bản văn học.
3. Thái độ:Học sinh biết yêu quí, trân trọng cái tài, cái đẹp, cái thiên lương
B.Chuẩn bị của GV và HS:
- SGK, SGV ngữ văn 11 chuẩn
- Giáo án.
- Bảng phụ
C. Cách thức tiến hành
- Phương pháp đọc – hiểu, đọc diễn cảm kết hợp phân tích, so sánh qua hình thức nêu vấn đề, trao đổi và thảo luận.
- Tích hợp phân môn Làm văn, Tiếng việt và đọc văn 
D.Tiến trình dạy học
 1.ổn định tổ chức 
 2. Kiểm tra bài cũ: Cảm nhận của em về bức tranh đời sống nơi phố huyện nghèo?
 3. Bài mới
 Hoạt động của GV và HS
 Nội dung cần đạt
*Hoạt động1:
GV gọi HS đọc phần tiểu dẫn SGK sau đó tóm tắt nội dung chính
GV chốt lại
*Hoạt động2
HS đọc diễn cảm đoạn đầu và cảnh cho chữ
GV giới thiệu qua về nghệ thuật thư pháp và thú chơi chữ của người xưa
Tìm hiểu bố cục
GV phát vấn HS trả lời
*Hoạt động3: Hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản
-Thế nào là tình huống? Nêu tình huống trong truyện ngắn “ Chữ người tử tù”
HS trao đổi thảo luận trả lời câu hỏi sau đó cử người trình bày trước lớp
GV chốt lại
5.Củng cố, dặn dò tiết1
i.Tiểu dẫn
1.Tác giả ( 1910- 1987)
- Quê quán: làng Mọc, nay thuộc phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân, Hà Nội
- Hoàn cảnh xuất thân:trong một gia đình nhà nho khi Hán học đã tàn
- Cuộc đời ( SGK)
- Nguyễn Tuân là nhà văn lớn, một nghệ sĩ suốt đời đi tìm cái đẹp
- Năm 1996 Nguyễn Tuân được nhà nước tặng giải thưởng HCM về văn học nghệ thuật
2.Sáng tác
- Tác phẩm chính
- Truyện ngắn “ Chữ người tử tù”
 + Xuất xứ: trích trong tập “ Vang bóng một thời”
 + Tập truyện “ Vang bóng một thời”
ii.Đọc- hiểu văn bản
1.Đọc văn bản
- Giải thích từ khó
- Nghệ thuật thư pháp và thú chơi chữ của người xưa
- Bố cục: 
 (1) Từ đầu.......rồi sẽ liệu: Cuộc trò truyện giữa quản ngục và thầy thơ lại về tử tù Huấn Cao và tâm trạng của thầy thơ lại
 (2) Tiếp..... trong thiên hạ: Cuộc nhận tù; các cư xử đặc biệt của quản ngục với ông Huấn trong nửa tháng ở nhà lao
 (3) Cuối cùng: cảnh cho chữ
2. Đọc - hiểu chi tiết
a.Tình huống truyện
- Tình huống là cái tình thế xảy ra truyện; khoảnh khắc sự sống hiện ra đậm đặc, có khi chứa đựng cả một đời người, thể hiện mâu thuẫn hoặc quan hệ giữa nhân vật này với nhân vật khác hoặc mâu thuẫn trong lòng một nhân vật, quan hệ giữa nhân vật và xã hội, môi trường...góp phần thể hiện sâu sắc tư tưởng tác phẩm
- Trong “ Chữ người tử tù” Nguyễn tuân đã xây dựng được một tình huống truyện độc đáo: Hai nhân vật Huấn Cao và Quản ngục, trên bình diện xã hội hoàn toàn đối lập với nhau. Nhưng cả hai nhân vật này đều là những con người có tâm hồn nghệ sĩ, trên bình diện nghệ thuật họ là tri âm, tri kỉ với nhau.
 Tác giả đã đặt những nhân vật này trong một tình thế đối địch: tử tù và quản ngục, tạo nên cuộc gặp gỡ kì lạ trong chốn ngục tù tối tăm, nhơ bẩn=> mối quan hệ đặc biệt éo le, đầy trớ trêu giữa những tâm hồn tri âm, tri kỉ
=> Tình huống độc đáo này làm nổi bật vể đẹp của hình tượng Huấn Cao, làm sáng tỏ tấm lòng biệt nhỡn liên tài của viên quản ngục đồng thời cũng thể hiện sâu sắc tư tưởng chủ đề của tác phẩm
HS học bài
Giờ sau học tiếp bài “ Chữ người tử tù”
Tiết 42 
 1.ổn định tổ chức
 2.Kiểm tra bài cũ: Nêu tình huống truyện ngắn “ Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân? 
 3.Bài mới
 Hoạt động của GV và HS
 Nội dung cần đạt
* Hoạt động1:
- Hình tượng nhân vật HC được khắc hoạ bằng bút pháp nào với nghệ thuật nào là chủ yếu?
GV phát vấn HS trả lời
- Vẻ đẹp HC được tác giả khắc hoạ như thế nào?
HS chia 6 nhóm
+Nhóm1,2: tìm hiểu về vẻ đẹp tài hoa, nghệ sĩ? nêu nhận xét
+Nhóm3,4 tìm hiểu về khí phách hiên ngang, bất khuất? nêu nhận xét
+Nhóm5,6: tìm hiểu về nhân cách trong sáng, cao cả? nêu nhận xét
HS trao đổi thảo luận trả lời bằng bảng phụ sau đó cử người trình bày trước lớp
GV chốt lại
- Từ nhân Vật ông Huấn Cao trong tác phẩm, anh /chị cho biết thái độ của nhà văn đối với nhân vật?
Hết tiết 42
Tiết 42/ (Tự chọn)
*Hoạt động2
Nhân vật quản ngục được tác giả miêu tả như thế nào?
HS chia nhóm nhỏ theo bàn trao đổi thảo luận trả lời câu hỏi cử người trình bày trước lớp
GV nhận xét và chốt lại
*Hoạt động 3
Gọi HS đọc đoạn văn tả cảnh cho chữ
Cảnh cho chữ được tác giả diễn tả như thế nào?
GV phát vấn HS trả lời
4.Củng cố, dặn dò 
GV hướng dẫn HS làm bài tập luyện tập
b. Hình tượng nhân vật Huấn Cao
- Hình tượng nhân vật Huấn Cao được khắc hoạ bằng bút pháp lãng mạn lí tưởng hoá bằng biện pháp đối lập tương phản, đặt trong một tình huống đặc biệt à vẻ đẹp trên nhiều phương diện:
* Tài hoa, nghệ sĩ
 - Thể hiện gián tiếp qua những lời nói, thái độ của thầy trò quản ngục..à là người văn võ toàn tài
 - Có tài viết chữ nhanh và rất đẹp. Chữ ông đẹp lắm, vuông lắm, “có được chữ ông Huấn mà treo là có một báu vật trên đời”
 - Thể hiện trực tiếp qua lời nói của ông Huấn “ nét chữ vuông tươi tắn nó nói lên hoài bão tung hoành một đời con người”
 à Một người nhất mực tài hoa
*Khí phách hiên ngang bất khuất
- Chống lại triều đình mà ông căm ghét 
- Hành động rỗ gông, khinh bỉ bọn tiểu nhân đắc chíàdù bị xiềng xích nhưng ông vẫn hoàn toàn tự do về tinh thần
- Thản nhiên nhận rượu thịt à ung dung,tự do coi thường cái chết.
 - Trả lời quản ngục bằng câu nói “ khinh bạc đến điều”
- Sự thừa nhận của ngục quan: Huấn Cao là người “chọc trời quấy nước”, “đến trên đầu chẳng biết có ai nữa”.
 àMột trang anh hùng dũng liệt
*Tâm hồn trong sáng, cao đẹp
- Không vì tiền bạc hay quyền thế mà ép mình viết chữ, cho chữ bao giờ ( cả đời mới chỉ viết tặng ba người bạn thân) àLà người trọng nghĩa, khinh lợi chỉ cho chữ những người tri kỷ 
 - Trước khi nhận ra tấm lòng của quản ngục: ông Huấn coi y chỉ là tiểu nhân cặn bã.. nên đối xử rất cao ngạo
 - Khi nhận rõ tấm lòng “ Biệt nhỡn liên tài” của một con người có sở thích cao quí mà chọn nhầm nghề thì từ ngạc nhiên băn khoăn, nghĩ ngợi và cuối cùng quyết định cho chữ. àÔng Huấn chỉ cho chữ những người biết trân trọng cái tài và yêu quý cái đẹp.
- Thiếu chút nữa ta phụ một tấm lòng trong thiên hạ: 
à Bộc lộ lẽ sống của Huấn Cao: sống là phải xứng đáng với tấm lòng, phụ tấm lòng người khác là không thể tha thứ.
- Khuyên nhủ thực lòng sau khi cho chữ:-à hướng quản ngục tới cái đẹp, cái thiên lương
 ố Huấn cao là người vừa có tài vừa có tâm; hiên ngang bất khuất trước cái ác, cái xấu nhưng mềm lòng trước cái thiện, cái đẹp. 
- Thể hiện tình cảm yêu mến, ca ngợi Huấn cao, nuối tiếc những người như ông Huấn. 
à Huấn cao là người kết tinh, lưu giữ vẻ đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc, kín đáo thể hiện lòng yêu nước.
c. Nhân vật quản ngục
- Làm nghề coi ngục ( Cái xấu và cái ác) nhưng lại là người có tâm hồn nghệ sĩ, coi trọng cái đẹp, có tấm lòng “Biệt nhỡn liên tài”
- Say mê kính trọng tài hoa và nhân cách anh hùng của Huấn Cao
- Dám bất chấp luật pháp, làm đảo lộn trật tự trong nhà tù, biến một kẻ tử tù thành thần tượng để tôn thờ
à Ngục quan có những phẩm chất khiến Huấn Cao cảm kích coi là “ một tấm lòng trong thiên hạ” và tác giả coi đó là “ một thanh âm trong trẻo....”
d. Cảnh cho chữ
- Việc cho chữ vốn là một việc thanh cao, một sáng tạo nghệ thuật lại diễn ra trong một căn buồng tối tăm, chật hẹp.....
à cái đẹp lại được sáng tạo giữa chốn hôi hám, như bẩn; thiên lương cao cả lại toả sáng ở chính nơi bóng tối và cái ác đang ngự trị
- Người nghệ sĩ tài hoa say mê tô từng nét chữ không phải là người được tự do mà “ cổ đeo gông, chân vướng xiềng..”
- Trật tự, kỉ cương trong nhà tù bị đảo ngược hoàn toàn: tù nhân trở thành người ban phát cái đẹp, răn dạy ngục quan; còn ngục quan thì khúm núm, vái lạy tù nhân
à Trong chốn ngục tù tăm tối đó, không phải cái xấu cái ác đang làm chủ mà chính là cái đẹp, cái thiện cái cao cả đã chiến thắng và toả sáng
III.Ghi nhớ ( SGK)
IV.Luyện tập
HS làm bài tập luyện tập
HS làm tiếp bài tập, học bài
Giờ sau học làm văn