Giáo án môn Ngữ văn 11 - Tôi yêu em

TÔI YÊU EM
 Pu-skin
A-Mục tiêu: giúp học sinh
- Thấy được vẻ đẹp thơ trữ tình Pu-skin: giản dị, trong sáng, tinh tế cả về hình thức lẫn nội dung tâm tình.
- Cảm nhận vẻ đẹp tâm hồn trong tình yêu chân thành, say đắm, vị tha của Pu-skin.
B- Chuẩn bị:
GV: SGK, SGV, bài giảng, bài hát “Tôi yêu em”, tuyển tập thơ Puskin.
HS: SGK, bài soạn, tranh ảnh, bài viết về Puskin.
C- Phương pháp:
- Kết hợp phương pháp diễn dịch và quy nạp.
- Đọc diễn cảm, thảo luận, phân tích, trả lời câu hỏi.
D- Tiến trình dạy- học:
1- Bài cũ: Đọc thuộc bài thơ “Từ ấy” và cho biết chủ đề của bài thơ?
2- Bài mới:
Trọng tâm: Phân tích những phức cảm tinh tế của nhân vật trữ tìnhàcảm nhận được xu hướng vươn tới cái cao cả của tình yêu chân thành, say đắm và nhân hậu.
Lời vào bài:
-Trong cuộc đời ngắn ngủi của mình, Puskin từng vương vấn không ít mối tình đơn phương, thất vọng .Nhưng đó lại là nguồn cảm hứng sáng tác để cho ra đời những bài thơ tuyệt tác. “Tôi yêu em” được khơi nguồn cảm hứng từ tình yêu như thế. Bài thơ được dịch ra tiếng Việt từ 1960 qua bản dịch của Thúy Toàn.
Hoạt động của HS
Hoạt động của GV
Nội dung
HS đọc tiểu dẫn SGK/59 
H: Trình bày những hiểu biết của em về nhà thơ Puskin?
H: Em hãy cho biết Puskin sáng tác những thể loại nào?
H: Kể tên những tác phẩm chính?
H: Em hãy cho biết bài thơ được ra đời trong hoàn cảnh nào?
H: Em hãy giải thích nhan đề của bài thơ?
Tại sao tác giả không đặt nhan đề là “Anh yêu em”hay “Tôi yêu cô”?
H: Theo em bài thơ gồm mấy phần? Nêu nội dung của từng phần?
-Đọc phần dịch nghĩa.
-Đọc phần dịch thơ.
Thảo luận:
-Nhóm 1:
 Nội dung 4 câu đầu.
-Nhóm 2: 
Nội dung 4 câu sau.
H: Điệp khúc nào được lặp lại nhiều lần trong bài thơ? Thể hiện nội dung gì?
H: Tác giả sử dụng nghệ thuật gì ở câu 2? Với hình ảnh ngọn lửa tình em thấy tình yêu của nhân vật trữ tình thể hiện như thế nào?
H: Hai dòng thơ đầu chuyển tải thông điệp gì?
H: Sang câu 3&4 giọng điệu trữ tình có gì chuyển biến? Có gì mâu thuẫn trong tâm trạng nhân vật trữ tình?
H: Đằng sau những lời lẽ điềm tĩnh ấy là tâm trạng gì của nhân vật trữ tình?
H: Qua đó em thấy được điều gì trong nhân cách của nhân vật trữ tình?
-HS đọc bốn câu thơ cuối.
H: Mạch cảm xúc ở bốn câu thơ sau thể hiện như thế nào?
H: Qua lời cầu chúc ở câu thơ cuối em hiểu gì về nhân cách của nhân vật trữ tình?
H: Vì sao nhân vật trữ tình không nói là “Cầu em được người tình hơn tôi đã yêu em” mà là như tôi đã yêu em?
H: Em có nhận xét gì về nội dung của bài thơ?
H: Em hãy nhận xét về nghệ thuật của bài thơ?
H: Khi yêu mỗi chúng ta cần có thái độ như thế nào đối với tình yêu?
H: Em hãy nêu những câu thơ nói đến tình yêu cao thượng?
 I – Tìm hiểu chung:
1 – Tác giả:
a – Cuộc đời (gạch chân SGK/59)
- Ông xuất thân trong một gia đình quý tộc ở Mát-xcơ-va nhưng lại gắn bó với số phận của nhân dân.
- Dũng cảm đấu tranh chống chế độ chuyên chế Nga hoàng.
- Bị sát hại trong cuộc đấu súng với Đăng - téc (một người Pháp sống lưu vong) do chính quyền Nga hoàng chủ mưu.
b- Sự nghiệp sáng tác:
- Ông có 800 bài thơ và 13 bản trường ca bất hủ.
- Tình yêu là một chủ đề lớn trong thơ Pu-skin, thấm đượm tính nhân văn cao cả.
- Những tác phẩm chính: (gạch chân SGK/ T59)
-Xuyên suốt dòng chảy thi ca Puskin là cảm hứng tự do và tình yêu:
“ Ta sẽ mãi được nhân dân yêu mến
Vì thơ ta đánh thức những tình cảm tốt lành
Vì trong thế kỉ bạo tàn ta đã ca ngợi tự do
Và gợi từ tâm đối với kẻ sa cơ ”.
-Thơ Puskin có ý nhĩa to lớn không chỉ trong lịch sử văn chương mà cả trong lịch sử thức tỉnh của dân tộc Nga.(N.A.Đô-brô-liu bốp)
-Qua thơ puskin thiên nhiên Nga, lịch sử Nga, con người Nga, tâm hồn Nga hiện lên thuần khiết, đẹp tới mức như được soi qua một thấu kính diệu kì (Gô-gôn 1819-1852).
-Thơ puskin là tiếng nói của tâm hồn Nga trong sáng, thuần khiết, thể hiện cuộc sống một cách giản dị và chân thực.
2- Tác phẩm
a- Hoàn cảnh sáng tác:
(gạch chân trong SGK/59)
- Ô-lê-nhi-na là con gái vị chủ tịch Viện hàn lâm nghệ thuật Nga.
- Mùa hè 1829 Puskin ngỏ lời cầu hôn nhưng không được nàng nhận lời. Bài thơ được ra đời trong hoàn cảnh đó.
- Bài thơ đã được phổ nhạc.(Tiếng Nga và tiếng Việt).
b- Nhan đề:
- Tôi yêu em: diễn tả đúng trạng thái, cảm xúc tình yêu, vừa đằm thắm, vừa dang dở.
-“Anh yêu em”: gần gũi, thân thiết.
- “Tôi yêu cô”: xa cách, khách sáo.
c- Bố cục:
II- Đọc – hiểu: 
(Giới thiệu bài thơ nguyên tác “Tôi yêu em”)
- Hướng dẫn đọc: 
- Câu 1-2: chậm, ngập ngừng.
- Câu 3-4: mạnh mẽ, dứt khoát.
- Câu 5-6: day dứt, u buồn
- Câu 7-8: thiết tha, điềm tĩnh.
1-Bốn câu đầu: 
 Lời giãi bày và giã biệt một tình yêu. 
“Tôi yêu em.
..u hòai”.
- Điệp khúc: “Tôi yêu em” được lặp lại ba lần: là âm điệu chủ đạo của toàn bàià lời lẽ giản dị, diễn tả tình cảm vừa rụt rè, vừa đằm thắm..
- Đúng ra: “Tôi đã yêu em”, câu dịch thơ bỏ từ “đã”àkhông chuyển tải được sắc thái, biểu cảm của câu thơ.
- Ngọn lửa tình: người dịch thêm vào, xuất phát từ động từ “tắt”à tình yêu như ngọn lửa chưa hẳn đã lụi tàn, vẫn ấp ủ, dai dẳng cháy.
àTình yêu trường cửu, vững bền.
- Sang câu 3&4 mạch thơ đột ngột thay đổi bởi vì tác giả nhấn mạnh từ phủ định “không”
-Tôi không muốn làm em buồn vì bất cứ điều gì dù đó là tình yêu của tôi.
àLí trí mách bảo trái tim phải ngừng yêu, chối bỏ say mê, dập tắt ngọn lửa tình yêu.
èLời giã biệt tình yêu chất chứa bao cảm xúc, kìm nén, dằn lòng: nỗi buồn đau của tình yêu đơn phương, nỗi đau khổ của một người yêu say đắm nhưng phải từ bỏ tình yêu của mình.
àMột trái tim có lòng nhân ái.
2- Bốn câu sau:
Lời bộc bạch của một trái tim yêu: 
“Tôi yêu em
 ...tôi đã yêu em”.
-Nếu câu 3&4 trôi chảy, liền mạch thì câu 5&6 lại ngắt cách rối bời những khúc mắc.
-Câu 5&6 lại mở đầu bằng “Tôi yêu em”.
-Lí trí kìm nén, chế ngự nhưng cảm xúc vẫn trào dâng, da diết.
-Đằng sau sự kìm nén là một tình yêu đang bùng cháy, mãnh liệt.
-“Tôi” luôn bị giày vò, đau khổ bởi sự rụt rè, nỗi ghen tuông. (nhưng lí trí đã chiến thắng “tôi” không rơi vào trạng thái thấp hèn, ích kỉ của tình yêu tầm thường).
“Anh nghe lời đáp của em hết rồi”
(Không đề - Puskin)
-Tác giả kết thúc bài thơ bằng một lời cầu chúc chân thành.
Cầu cho em có được người tình yêu em cũng đằm thắm, dịu dàng như tôi đã yêu em.
-“như”: so sánh tương xứng: không ai có thể yêu em dịu dàng, đằm thắm như tôi.
à Niềm tự hào, kiêu hãnh.
III- Tổng kết:
1-Nội dung:
-Bài thơ thể hiện tinh thần nhân văn cao đẹp. 
2-Nghệ thuật:
3-Bài học:
Hãy biết trân trọng tình yêu vì tình yeu cũng rất cần chúng ta ứng xử một cách có văn hóa.
“Nhưng nếu gặp ngày buồn rầu đau đớn
Em thì thầm hãy gọi tên lên
Và hãy tin còn đây một kỉ niệm
Em vẫn còn sống giữa một trái tim”.
(Một chút tên tôi đối với nàng -Puskin).
“Mặt đất còn chông gai
Bầu trời còn mưa gió
Bao giờ em đau khổ
Hãy tìm đến nơi anh”
 (Song Hảo)
I – Tìm hiểu chung:
1 – Tác giả:
a – Cuộc đời:
(gạch chân SGK/T59)
 - A-lếch-xan-đrơ Xéc –ghê-ê-vích Pu-skin (1799-1837).
- Xuất thân trong một gia đình quý tộc.
- Sớm tiếp thu tư tưởng tiến bộ và nổi tiếng với những bài thơ yêu nước, ngợi ca tự do, phản đối Nga hoàng.
- Là một thi sĩ lừng danh, ông được tôn vinh là mặt trời của thi ca Nga, là mùa xuân của văn học Nga và là niềm kiêu hãnh của nhân dân Nga.
- 1937 chết trong cuộc đấu súng để bảo vệ danh dự và tình yêu.
b- Sự nghiệp sáng tác:
- Viết nhiều thể loại: vĩ đại nhất là thơ trữ tình: thể hiện khát vọng tự do và tình yêu.
Những tác phẩm chính:
(gạch chân SGK/ T59)
+ Tiểu thuyết: Ép-ghê-nhi Ô-nhê-ghin (1823-1831).
+ Kịch: Bô-rít Gô-đu-nốp (1825).
+ Trường ca: Ru-xlan và Li-út-mi-la (1820), Người tù Cáp-ca-dơ (1821). 
 + Truyện ngắn: Cô tiểu thư nông thôn (1830), Con đầm pích (1833).
2- Tác phẩm
a- Hoàn cảnh sáng tác:
(gạch chân trong GK/59)
- Bài thơ được khơi nguồn từ mối tình của nhà thơ với cô gái Ô-lê-nhi-na.
b- Nhan đề:
“Tôi yêu em”:
 Lời giãi bày cảm xúc, tình yêu đằm thắm, chân thành của nhân vật trữ tình với “em”
c- Bố cục:
- Bốn câu đầu:
 Lời giãi bày và giã biệt một tình yêu.
-Bốn câu sau:
 Lời bộc bạch của một trái tim yêu.
II- Đọc – hiểu: 
 Dịch nghĩa:
“Tôi đã yêu em: tình yêu vẫn, có lẽ
Chưa tắt hẳn trong tâm hồn tôi;
Nhưng hãy để nó(tình yêu ấy) không làm phiền em thêm nữa;
Tôi không muốn làm em buồn vì bất cứ điều gì.
Tôi đã yêu em lặng thầm, vô vọng
Bị giày vò khi bởi sự rụt rè, khi bởi nỗi ghen tuông.
Tôi đã yêu em chân thành như thế đó, dịu dàng như thế đó,
Cầu trời cho em được người khác yêu thương (cũng) như thế”.
Dịch thơ:
“Tôi yêu em: đến nay chừng có thể
Ngọn lửa tình chưa hẳn đã tàn phai;
Nhưng không để em bận lòng thêm nữa,
Hay hồn em phải gợn bóng u hoài.
Tôi yêu em âm thầm, không hi vọng,
Lúc rụt rè, khi hậm hực lòng ghen,
Tôi yêu em, yêu chân thành,đằm thắm,
Cầu em được người tình như tôi đã yêu em”
1-Bốn câu đầu: 
 Lời giãi bày và giã biệt một tình yêu. 
“Tôi yêu em.
 .u hòai”.
-“Tôi yêu em”: lời giãi bày chân thành, giản dị.
-“chừng có thể”: thành thật bộc lộ mình (trong quá khứ). 
-“Ngọn lửa tình”: hình ảnh ẩn dụàtình yêu nồng nàn, tha thiết, cháy bỏng.
èKhẳng định một tình yêu vĩnh cửu, không bao giờ đổi thay.
-Nhưng: 
+không để em bận lòng.
+không muốn em buồn.
-Điệp từ “không”: quyết định dứt khoát, dùng lí trí làm ngừng cảm xúc.
-Nhịp thơ mạnh mẽ, dứt khoát: tâm trạng mâu thuẫn, giằng xé.
 Lí trí >< cảm xúc.
àNỗi buồn đau của tình yêu đơn phương.
èTình cảm chân thành, cao thượng.
2- Bốn câu sau:
Lời bộc bạch của một trái tim yêu: 
“Tôi yêu em.
 như tôi đã yêu em”.
-“Tôi yêu em”
+ âm thầm: nỗi đau giữ kín trong lòng.
+ không hi vọng: không còn niềm tin.
+ rụt rè 
+ ghen tuông ànhư một lời thú nhận.
+ chân thành, đằm thắm.
-Nhịp thơ dồn dập, điệp khúc: nhiều trạng thái, cảm xúc đan xen.
àTình yêu đơn phương, vô vọng.
-“Cầu em được người tình như tôi đã yêu em”.
àLời cầu chúc chân thành.
èNhân cách cao thượng, vị tha của một trái tim nhân hậu.
III- Tổng kết:
(Ghi nhớ SGK/ T60)
1-Nội dung:
“Tôi yêu em” thấm đượm nỗi buồn của mối tình không đơm hoa kết trái nhưng là nỗi buồn trong sáng của một trái tim yêu chân thành, mãnh liệt, nhân hậu, vị tha.
. Bài thơ thể hiện tinh thần nhân văn cao đẹp.
2-Nghệ thuật:
-Ngôn ngữ giản dị, trong sáng, giọng điệu tha thiết, sâu lắng.
-Mạch thơ thay đổi đột ngột theo cảm xúc.
3-Bài học bản thân:
-Mỗi người khi yêu hãy biết trân trọng tình yêu và hãy ứng xử có văn hóa.
V- Dặn dò:
Học thuộc lòng bài thơ “Tôi yêu em” và phân tích nội dung, nghệ thuật của bài thơ.
Chuẩn bị : “Bài thơ số 28 của R.Ta-go”
VI- Rút kinh nghiệm: