Giáo án môn Ngữ văn 11 - Bài: Hồi trống cổ thành

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO LONG AN
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CẦN GIỘC
GVHD: Hồ Kim Tân
GSTT: Lê Hoàng Khanh
Lớp 10a12
HỒI TRỐNG CỔ THÀNH
A MỤC TIÊU BÀI HỌC
- Thấy được vẻ đẹp của tình anh em kết nghĩa và quyết tâm bảo vệ tín nghĩa qua tính cách nóng nảy, bộc trực của Trương Phi và vẻ đẹp trung tín của Quan Công.
- Phân tích được tính cách nhân vật thông qua lời đối thoại và hành động.
- Hiểu phần nào âm vang chiến trận thời cổ.
- Biết quý trọng tình nghĩa anh em, sống thủy chung với bạn bè.
B PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN
- Sách giáo khoa lớp10 tập 2 cơ bản, nxb giáo dục.
- Sách giáo viên lớp10 tập 2 cơ bản, nxb giáo dục.
- Những tài liệu khác.
C CÁCH THỨC TIẾN HÀNH
- Đọc sáng tạo.
- Gợi ý trả lời câu hỏi
- Bình giảng.
D TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC LÊN LỚP
1/ Kiểm tra bài cũ
2/ Bài mới
a/ Vào bài:
- “Tam quốc diễn nghĩa” là pho tiểu thuyết nổi tiếng bậc nhất của Trung Quốc thời trung đại. Tác phẩm được viết theo kiểu tiểu thuyết chương hồi. Đây là loại tiểu thuyết viết về những nhân vật anh hùng. Những nhân vật này được khắc họa theo kiểu nhân vật tính cách. Điều đó có nghĩa là mỗi nhân vật sở hữu một nét tính cách nào đó mà ta không thể nhằm lẫn với các nhân vật khác. Đoạn trích :” Hồi trống cổ thành” sẽ làm sáng rõ tính cách hai nhân vật chính là Trương Phi và Quan Công. Bây giờ chúng ta sẽ cùng nhau khám phá văn bản.
Hoạt động của GV và HS
Nội dung cần đạt
HS đọc tiểu dẫn về tác giả. GV bổ sung.
GV phân vai cho học sinh đọc để tái hiện rõ hơn không khí đoạn trích. GV hướng dẫn cách đọc (giọng đọc) của từng nhân vật
Nhân vật Trương Phi được miêu tả qua ngôn ngữ của những ai?
Dân địa phương đã miêu tả Trương Phi như thế nào?
Nghe tin Quan Công đến Trương Phi đã có những hành động gì?
Vì sao Trương Phi lại có những hành động rất quyết liệt đối với Quan Công trong khi trước đó họ là anh em rất thân nhau?
Lập trường của Trương Phi?
Em nào có nhận xét gì về nhân vật Trương Phi?
HS thảo luận câu hỏi số 3 trang 79 ?
HS trả lời và giáo viên nhận xét, bổ sung.
Trước những hành động Trương Phi, Quan Công có thái độ như thế nào?
Tìm chi tiết chứng minh Quan Công là một dũng tướng?
HS trả lời và giáo viên nhận xét, bổ sung.
Ý nghĩa của hồi trống như thế nào?
Theo em chỗ nào có thể được xem là cao trào của tác phẩm?
Nguyên nhân tạo nên sự kịch tính là gì?
HS trả lời và giáo viên nhận xét, bổ sung.
Nhận xét về cách kể chuyện của tác giả?
GV nhắc lại giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.
HS đọc phần ghi nhớ.
GV cho HS nhắc lại những nét chính trong tính cách của Trương Phi và ý nghĩa hồi trống. GV bổ sung.
HS phải liên hệ từ văn bản qua đó xác lập quan niệm đúng đắn trong tình bạn hiện nay.
GV nhắc nhở HS học bài và chuẩn bị bài tiếp theo: “Tào Tháo uống rượu luận anh hùng”.
Tìm hiểu chung
Tác giả
- La Quán Trung (1330- 1400?) tên La Bản hiệu Hồ Hải tản nhân, tỉnh Sơn Tây.
- Sinh vào cuối nhà Nguyên đầu nhà Minh.
- Tính tình cô độc lẻ loi, thích một mình ngao du đây đó.
- Nhà Minh thành lập ông chuyên tâm biên sọn dã sử
- La Quán Trung là người đầu tiên đóng góp xuất sắc cho trường phái tiểu thuyết lịch sử thời Minh- Thanh. Tam Quốc Diễn Nghĩa có ảnh hưởng sâu rộng đến nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam.
2/ Tác phẩm
-Thể loại: thuộc thể loại tiểu chương hồi: đây là tác phẩm tự sự dài, thịnh hành vào thời Minh – Thanh. Khi kể thì chia làm từng chương từng hồi.
-Đặc điểm của loại tiểu thuyết này là: nội dung câu chuyện được thể hiện thông qua lời nói và hành động của nhân vật hơn là miêu tả tâm lí. Câu chuyện phát triển qua những tình tiết có xung đột, căng thẳng, giàu kịch tính, xây dựng nhân vật mang tính ước lệ.
-Tam Quốc Diễn Nghĩa : ra đời vào đầu nhà Minh (1368- 1644).gồm 120 hồi, kể về cục diện “ cát cứ phân tranh”, trong gần 100 năm của Trung Quốc thời cổ (thế kỉ II, III) với 3 tập đoàn phong kiến: Ngụy – Thục- Ngô.
3/ Đoạn trích: Hồi trống cổ thành
a/Vị trí: Thuộc hồi 28 trong Tam quốc diễn nghĩa (sgk).
b/ Đọc văn bản
c/ Tóm tắt đoạn trích
- Quan Công đưa 2 chị dâu sang Nhữ Nam tìm Lưu Bị. khi đến Cổ Thành nghe dân chúng kể Trương Phi đã cướp được thành. Quan Công mừng rõ cho Tôn Càn vào báo tin. Trương Phi nghe tin Quan Công đến không nói lời nào mà hùng hổ đem quân ra ngoài thành đón đánh Quan Công vì cho rằng Quan Công đã phản bội lời thề kết nghĩa vườn đào năm xưa mà theo Tào Tháo. Trương Phi dùng xà mâu 2 lần xông vào đâm Quan Công. Quan Công chỉ né tránh và hết lòng giải thích mà Trương Phi vẫn không nghe. Giữa lúc tình hình đang căng thẳng thì tướng của Tào Tháo là Sái Dương kéo đến đã càng làm tăng mối nghi ngờ của Trương Phi là đem quân đến bắt mình. Quan Công giải thích là không phải thế nên Trương Phi ra điều kiện là sau ba hồi trống phải giết được Sái Dương. Quan Công nhận lời và chỉ sau một hồi trống đầu Sái Dương đã nằm dưới đất. bấy giờ, Phi mới tin lời anh là thực, mời hai chị dâu vào thành, rồi cúi đầu thụp lạy xin lỗi Quan Công.
Đọc hiểu văn bản
1/ Nhân vật
a/ Trương Phi
- Dân nơi đó kể: “ có một tướng tên là Trương Phi không ai dám chống lại”
­Khi nghe tin Quan Công đến:
“ Chẳng nói chẳng rằng, lập tức mặc áo giáp, vác mâu lên ngựa dẫn một nghìn quân đi tắt theo của bắc.”
­Khi gặp Quan Công:
- Cử chỉ, điệu bộ “mắt tròn xoe, râu hùm vểnh ngược, hò hét như sấm”
- Hành động :chạy lại đâm Quan Công.
- Lời nói:+ Mắng Quan Công : “mày đã bội nghĩa còn mặt mũi nào đến gặp tao nữa?”
 + Anh em nhưng lại nhưng hô mày tao. 
 + Khi vạch tội Quan Công “ Mày bỏ anh hàng Tào Tháo, được phong hầu tước, nay lại đến đây đánh lừa tao! Phen này tao quyết liều sống chết với mày!”
→ Hành động dồn dập, tức thì không chậm trễ.
 Thái độ: Không tin vào lời Tôn Càn và hai chị dâu khuyên can tiếp tục múa xà mâu hăm hở đâm Quan Công.
Ra điều kiện buộc Quan Công phải chém được tướng giặc trong vòng 3 hồi trống. Thẳng cánh đánh trống → bắt buột Quan Công đứng trước cái chết để chứng minh.
­Khi nhận ra lỗi lầm: thì vội vàng quỳ xuống, thụp lại Quan Công xin tha thứ.
- Nguyên nhân của những hành động trên là do sự hiểu nhằm của Trương Phi là: Quan Công đã bội nghĩa, quên lời thề kết nghĩa vườn đào. Khi biết Quan Công ở trại Tào và chịu ơn của Tào Tháo. Lập trường Trương Phi là:” có lẽ đâu đại trượng phu lại thờ hai chủ”.
è Trương Phi là con người bộc trực, nóng nảy, thẳng như làn tên bắn, sáng như tấm gương soi, không chấp nhận sự quanh co lắc léo, đen trắng rõ ràng.
b/ Quan Công qua đoạn trích
- Hốt hoảng trước cách xử sự của Trương Phi.
- Thái độ luôn luôn nhún mình trước Trương Phi
- Khôn ngoan nhắc lại lời thề vườn đào, cầu cứu hai chị dâu.
- Chấp nhận thử thách khắc nghiệt của Trương Phi
 - Vượt năm cửa quan chém đầu sáu tướng. Chém Sái Dương khi chưa dứt một hồi trống của Trương Phi.
è Cả đọan trích Quan Công rất độ lượng và từ tốn.
2/ Ý nghĩa hồi trống
Mang ý nghĩa chiến trận, là quan tòa phán xét sự trung thành hay phản bội của Quan Công.
Hồi trống thách thức: đặt Quan Công vào thử thách đặt biệt (có thể đối mặt với cái chết), cũng là hồi trống minh oan cho Quan Công, và đây cũng là hồi trống đoàn tụ của những anh hùng:
+ Cái nghi ngờ của Trương Phi là ngờ kẻ phản bội, kẻ bất trung→ muốn giết ngay.
+ Cái oan của Quan Công cũng là cái oan đặt biệt. Tuy là tướng mà việc làm trái với khí phách người anh hùng.
+ Cách minh oan cũng rất anh hùng.
→ anh em đoàn tụ không có hoa, rượu chỉ có hồi trống trận.
è hồi trống đã trở thành biểu tượng: 
Biểu dương lòng trung thực
Lòng trung nghĩa của Quan Công
Ca ngợi tình nghĩa vườn đào.
3/ Nghệ thuật
- Văn bản giống như một màn kịch nhỏ có thắt nút , phát triển, cao trào, mở nút
- Xung đột tạo kịch tính dựa trên sự hiểu lầm của Trương Phi với Quan Công. Mâu thuẫn được dẫn dắt rất nhanh, phát triển vững chắc và giải quyết đột ngột tạo nên sụ hấp dẫn.
- Tác giả rất khéo léo trong việc giải quyết mâu thuẫn và kết thúc rất có hậu.
- Lối kể chuyện giản dị, không tô vẽ, không bình phẩm, không kể nhiều mà nhường lời cho nhân vật. Qua lời nói và hành động đã làm sáng tỏ nhân vật.
Tổng kết
1. Nội dung 
- Biểu dương lòng trung nghĩa, khí phách anh hùng của Trương Phi và Quan Công.
2. Nghệ thuật
- Xây dựng tính cách nhân vật độc đáo, đặc sắc;
- Xung đột kịch rõ nét. 
VI. Củng cố dặn dò
Phê duyệt của GVHD Giáo sinh thực tập
 Đã kí Đã kí