Giáo án giảng dạy môn Vật lý 11 - Thấu kính

 Ngày soạn : Ngày giảng: Lớp B4
 Lớp B2	 Lớp B1
 THẤU KÍNH	
I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức : 	Hệ thống kiến thức và phương pháp giải bài tập về lăng kính, thấu kính.
2. Kỹ năng: 	+ Rèn luyên kỉ năng vẽ hình và giải bài tập dựa vào các phép toán và các định lí trong hình học.
	+ Rèn luyên kỉ năng giải các bài tập định lượng về lăng kính, thấu kính.
 II .ChuÈn bÞ
1.GV : - B¶n in c¸c bµi tËp vÝ dơ ®Ĩ ph¸t cho HV.
 2.HS : «n l¹i c¸c kiÕn thøc gi¶i thÊu kÝnh
III. TIẾN TRÌNH DẠY – HỌC
Hoạt động 1 (10 phút) : tóm tắt hệ thống cách giải những bài tập dạng mới :
Vật dịch chuyển - ảnh dịch chuyển: Vật và ảnh dịch chuyển cùng chiều nhau
 Gọi d1 và là vị trí vật và ảnh trước khi dịch chuyển
 d2 và là vị trí vật và ảnh sau khi dịch chuyển
 - Khi vật dịch lại gần thấu kính một đoạn a, ảnh dịch đoạn b và khơng đổi bản chất:
 - Khi vật dịch chuyển ra xa thấu kính một đoạn a, ảnh dịch đoạn b và khơng đổi bản chất
Hoạt động 2 (20 phút) : Giải bài tập tự luận 
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung cơ bản
- Ảnh và vật dịch chuyển thế nào với thấu kính?
- Viết cơng thức xác định mối liên hệ giữa vị trí vật , ảnh trước và sau khi dịch chuyển?
- Áp dụng cơng thức tính độ phĩng đại. từ đĩ giải ra tìm f
- Vật AB qua thấu kính phân kì cho ảnh cĩ tính chất như thế nào? Vậy dấu của k?
- Viết cơng thức tính độ phĩng đại k của ảnh trước và sau khi dịch chuyển?
- Từ dĩ suy ra vật dịch chuyển lại gần hay ra xa thấu kính?
- Mà vật dịch chuyển một đoạn 12cm. vậy mối liên hệ giữa d1 và d2 như thế nào? 
- Ảnh và vật luơn di chuyển cùng chiều
- Do đĩ ta cĩ:
- Học sinh suy nghĩ và lên bảng giải
- luơn cho ảnh ảo
- Độ phĩng đại k > 0
- Cơng thức: 
- Từng học sinh suy nghĩ và lên bảng làm
Bài tập 1: Vật AB qua thấu kính cho ảnh cĩ độ phĩng đại k = -2, dịch chuyển AB ra xa thấu kính 15cm thì ảnh dịch chuyển 15cm. Tìm tiêu cự thấu kính?
Giải 
- Vật và ảnh luơn dịch chuyển cùng chiều nên khi vật dịch chuyển ra xa thấu kính thì ảnh dịch chuyển lại gần thấu kính
- Ta cĩ: Ta lại cĩ: 
=> 
- Từ (2)
=> => f = 10cm
Bài tập 2: Vật sáng AB đặt trên trục chính thấu kính phân kì cho ảnh bằng 1/3 vật. Dịch vật dọc theo trục chính một đoạn 12cm thì ảnh bằng 0,5 lần vật. Hỏi vật dịch lại gần hơn hay ra xa thấu kính? Tìm tiêu cự thấu kính?
Giải 
- Vật thật qua thấu kính phân kì luơn cho ảnh ảo nhỏ hơn vật => k > 0 
Trước khi dịch chuyển: (1)
- Sau khi dịch chuyển: (2)
Ta thấy d1 > d2 nên vật dịch lại gần thấu kính
Ta lại cĩ: d2 = d1 – 12 (3)
Thế (1) và (2) vào (3) Suy ra: f = -12cm
Hoạt động 3 (10 phút) : Giải bài tập trắc nghiệm 
Hoạt động của 
giáo viên
Hoạt động của 
học sinh
Nội dung cơ bản
 Cho HS thaỏ luận và giải thích lựa chọn 
HS chọn và giải thích lực chọn
Câu 1 Thấu kính cĩ độ tụ D = 5 (đp), đĩ là:
A. thấu kính phân kì cĩ tiêu cự f = - 5 (cm).
B. thấu kính phân kì cĩ tiêu cự f = - 20 (cm).
C. thấu kính hội tụ cĩ tiêu cự f = + 5 (cm).
D. thấu kính hội tụ cĩ tiêu cự f = + 20 (cm).
Câu 2 Vật sáng AB đặt vuơng gĩc với trục chính của một thấu kính hội tụ cĩ độ tụ D = + 5 (đp) và cách thấu kính một khoảng 30 (cm). Ảnh A’B’ của AB qua thấu kính là:
A. ảnh thật, nằm sau thấu kính, cách thấu kính một đoạn 60 (cm).
B. ảnh ảo, nằm trước thấu kính, cách thấu kính một đoạn 60 (cm).
C. ảnh thật, nằm sau thấu kính, cách thấu kính một đoạn 20 (cm).
D. ảnh ảo, nằm trước thấu kính, cách thấu kính một đoạn 20 (cm).
Câu 3Chiếu một chùm sáng song song tới thấu kính thấy chùm lĩ là chùm phân kì coi như xuất phát từ một điểm nằm trước thấu kính và cách thấu kính một đoạn 25 (cm). Thấu kính đĩ là:
A. thấu kính hội tụ cĩ tiêu cự f = 25 (cm).
B. thấu kính phân kì cĩ tiêu cự f = 25 (cm).
C. thấu kính hội tụ cĩ tiêu cự f = - 25 (cm).
D. thấu kính phân kì cĩ tiêu cự f = - 25 (cm).
Câu 4 Vật sáng AB đặ vuơng gĩc với trục chính của thấu kính phân kì (tiêu cụ f = - 25 cm), cách thấu kính 25cm. ảnh A’B’ của AB qua thấu kính là:
A. ảnh thật, nằm trước thấu kính, cao gấp hai lần vật.
B. ảnh ảo, nằm trước thấu kính, cao bằng nửa lần vật.
C. ảnh thật, nằm sau thấu kính, cao gấp hai lần vật.
 D. ảnh thật, nằm sau thấu kính, cao bằng nửa lần vật.
Hoạt động4 (5 phút) Giao nhiệm vụ về nhà
HOẠT ĐỘNG CỦA G.V
HOẠT ĐỘNG CỦA HS
Cho HS ghi đề tham khảo về nhà làm :
HS ghi lại về nhà giải
Ngày soạn : Ngày giảng: Lớp B4
 Lớp B2	 Lớp B1
 Gi¶i bµi to¸n vỊ hƯ thÊu kÝnh
	I. Mơc tiªu
	1. KiÕn thøc:
- Ph©n tÝch vµ tr×nh bµy ®­ỵc qu¸ tr×nh t¹o ¶nh qua mét hƯ thÊu kÝnh. ViÕt ®­ỵc s¬ ®å t¹o ¶nh. 
2.KÜ n¨ng:
- Gi¶i ®­ỵc c¸c bµi tËp ®¬n gi¶n vỊ hƯ hai thÊu kÝnh. 
3.Th¸i ®é
II .ChuÈn bÞ
1.GV : - B¶n in c¸c bµi tËp vÝ dơ ®Ĩ ph¸t cho HV.
2.HS : «n l¹i c¸c kiÕn thøc gi¶i bµi to¸n vỊ hƯ thÊu kÝnh.
	III TiÕn tr×nh D¹y- Häc:
1 Ho¹t ®éng 1: (5') KiĨm tra bµi cị
Ho¹t ®éng cđa GV
Ho¹t ®éng cđa Hs
GV tr×nh bµy s¬ ®å t¹o ¶nh cđa hƯ 2 thÊu kÝnh ghÐp s¸t vµ c«ng thøc sè phãng ®¹i ¶nh sau cïng
Hs lªn b¶ng tr¶ lêi c©u hái
Hs kh¸c nhËn xÐt 
Néi dung 1. Gi¶i bµi to¸n vỊ hƯ hai thÊu kÝnh ®ång trơc
 ghÐp c¸ch nhau
2 Ho¹t ®éng 2: (18') Hs gi¶i bµi tËp vÝ dơ.
Ho¹t ®éng cđa GV
Ho¹t ®éng cđa Hs
- GV yªu cÇu Hs gi¶i bµi tËp sau:
- HV lµm bµi tËp, cã thĨ tham kh¶o bµi tËp vÝ dơ trong SGK.
Cho mét hƯ ®ång trơc gåm hai thÊu kÝnh héi tơ L1 vµ L2 cã tiªu cù lÇn l­ỵt lµ f1 = 20 cm vµ f2 = 10 cm. Hai thÊu kÝnh ®Ỉt c¸ch nhau l = 55 cm. §Ỉt vËt s¸ng AB cao 2 cm tr­íc L1 mét kho¶ng d1 = 40 cm. H·y x¸c ®Þnh vÞ trÝ, tÝnh chÊt, chiỊu vµ ®é lín cđa ¶nh cho bëi hƯ.
Bµi gi¶i:
+ S¬ ®å t¹o ¶nh:
ABA1B1A2B2	
+ X¸c ®Þnh vÞ trÝ vµ tÝnh chÊt cđa A2B2:
 = = = 40 cm
GV xem mét sè bµi lµm cđa Hs, cho bµi gi¶i.
d2 = l - = 55 - 40 = 15 cm
 = = = 30 cm
V× > 0 nªn A2B2 lµ ¶nh thËt c¸ch L2 mét kho¶ng 30 cm vỊ phÝa sau hƯ.
+ X¸c ®Þnh chiỊu vµ ®é lín cđa ¶nh A2B2:
k = = = 2
V× k > 0 nªn A2B2 cïng chiỊu víi AB.
V× k = = 2
nªn = 2 = 2 . 2 = 4 cm.
Néi dung 2. Gi¶i c¸c bµi tËp vỊ hƯ ®ång trơc hai thÊu kÝnh 
ghÐp s¸t nhau
4 Ho¹t ®éng 3: ( 17’) Hs lµm bµi tËp vÝ dơ. 
Ho¹t ®éng cđa GV
Ho¹t ®éng cđa Hs
- GV yªu cÇu Hs xem bµi tËp 2 ë mơc III SGK vµ lµm bµi tËp sau ®©y:
- Hs xem bµi tËp vÝ dơ vµ lµm bµi tËp theo yªu cÇu cđa GV.
Mét hƯ ®ång trơc gåm hai thÊu kÝnh cã ®é tơ lµ D1 = 3 dp vµ D2 = - 1dp ghÐp s¸t nhau.
Bµi gi¶i:
§é tơ cđa thÊu kÝnh t­¬ng ®­¬ng:
1) TÝnh tiªu cù cđa thÊu kÝnh t­¬ng ®­¬ng.
D = D1 + D2 = 3 - 1 = 2 dp
Tiªu cù cđa thÊu kÝnh t­¬ng ®­¬ng:
2) §Ỉt mét vËt s¸ng AB c¸ch hƯ nµy 30 cm. X¸c ®Þnh vÞ trÝ vµ tÝnh chÊt ¶nh A’B’ cđa hƯ.
f = = 0,5 m = 50 cm
GV xem mét sè bµi lµm cđa Hs vµ cho bµi gi¶i.
- GV khuyÕn khÝch Hs vỊ nhµ lµm c¸c bµi tËp trong SGK.
VÞ trÝ ¶nh A’B’ cđa hƯ:
d’ = = = -75 cm
¶nh A’B’ lµ ¶o, ë cïng phÝa víi vËt so víi hƯ vµ c¸ch hƯ 75 cm.
6.Ho¹t ®éng 4 (5') Tỉng kÕt bµi häc, h­íng dÉn, giao nhiƯm vơ vỊ nhµ. 
Ho¹t ®éng cđa GV
Ho¹t ®éng cđa Hs
 GV nh¾c l¹i nh÷ng kiÕn thøc ®· häc trong bµi 
 GV yªu cÇu lµm c¸c BT 1, 2, 3, 4, 5 trang 195 SGK
Giê sau ch÷a BT
 Ghi bµi tËp vỊ nhµ. 
 Ghi chuÈn bÞ cho bµi sau.
 Ngày soạn : Ngày giảng: Lớp B4
 Lớp B2	 Lớp B1
 MẮT	
I. Mơc tiªu
1. KiÕn thøc : 	Hệ thống kiến thức và phương pháp giải bài tập về mắt.
2. Kü n¨ng 	+ Rèn luyện kĩ năng tư duy về giải bài tập về hệ quang học mắt.
	+ Rèn luyện kĩ năng giải các bài tập định tính về mắt.
II. CHUẨN BỊ
Giáo viên: 	- Xem, giải các bài tập sgk và sách bài tập.
	- Chuẩn bị thêm nột số câu hỏi trắc nghiệm và bài tập khác. 
Học sinh: 	- Giải các câu hỏi trắc nghiệm và bài tập thầy cô đã ra về nhà.
	- Chuẩn bị sẵn các vấn đề mà mình còn vướng mắc cần phải hỏi thầy cô.
III. TIẾN TRÌNH DẠY – HỌC
Hoạt động 1 (10 phút) : tóm tắt hệ thống cách giải những bài tập dạng mới những lưu ý khi giải bµi tập.:
Khi giải bài tập về mắt cần chú ý 2 nguyên tắc sau:
 - Khi đeo kính: Vật xa nhất mắt nhìn rõ là vật qua kính cho ảnh ở cực viễn của mắt
	Ta cĩ: là khoảng cách vật đến kính
	 ( là khoảng cách từ kính đến mắt)
	Áp dụng cơng thức: suy ra đại lượng cần tìm
	- Khi đeo kính: Vật gần nhất mắt nhìn rõ là vật qua kính cho ảnh ảo ở cực cận của mắt
	Ta cĩ: là khoảng cách vật đến kính
	Áp dụng cơng thức: suy ra đại lượng cần tìm
Hoạt động 2 (15 phút) : Giải bài tập tự luận 
Ho¹t ®éng cđa gi¸o viªn
Ho¹t ®éng cđa häc sinh
Nội dung cơ bản
* Tính tiêu cự của mắt: Mắt tương đương như thấu kính gì? Và là mắt bình thường do đĩ vật nằm trong giời hạn nhìn rõ của mắt cho ảnh ở đâu? Và tính chất của ảnh?
- Xác định vị trí ảnh?
a/; b/; c/ Vị trí vật ? áp dụng cơng thức nào để tìm f ?
- Mắt tương đượng TKHT
- ảnh trên màng lưới do đĩ d’ = const và là ảnh thật
- do đĩ : d’ = 15mm
- Từng trường hợp học sinh lên bảng:
Bài tập : 
Một mắt bình thường cĩ quang tâm cách màn lưới 15mm. Mắt cĩ khoảng nhìn rõ cách mắt từ 20cm đến vơ cực. Tính tiêu cự của mắt khi:
	a/ Nhìn vật ở vơ cực	b/ Nhìn cực cận	c/ Nhìn vật cách mắt 1m
Giải
- Quang tâm cách màn lưới 15mm. 
Do đĩ: d’ = 15mm
- Theo đề thì: OCc = 200cm, OCv = 
Tính tiêu cự f của mắt:
a/ Nhìn vật ở . Ta cĩ: d = 
 => f = 15mm
b/ Nhìn vật ở cực cận: Ta cĩ: d = 200mm
 => f = 13,95mm
c/ Nhìn vật cách mắt 1m: d = 1000mm
=> f = 14,78mm
Ho¹t ®éng 3 (10 phĩt) : Gi¶i bµi tËp tr¾c nghiƯm 
Ho¹t ®éng cđa gi¸o viªn
Ho¹t ®éng cđa häc sinh
Nội dung cơ bản
 Cho HS thaỏ luận và giải thích lựa chọn 
HS chọn và giải thích lực chọn
Câu 1Một người cận thị đeo kinh cĩ độ tụ – 1,5 (đp) thì nhìn rõ được các vật ở xa mà khơng phải điều tiết. Khoảng thấy rõ lớn nhất của người đĩ là:
A. 50 (cm). B. 67 (cm). C. 150 (cm). D. 300 (cm).
Câu 2. Một người viễn thị cĩ điểm cực cận cách mắt 50 (cm). Khi đeo kính cĩ độ tụ + 1 (đp), người này sẽ nhìn rõ được những vật gần nhất cách mắt
A. 40,0 (cm). B. 33,3 (cm). C. 27,5 (cm). D. 26,7 (cm).
Câu 3 . Mắt viễn nhìn rõ được vật đặt cách mắt gần nhất 40 (cm). Để nhìn rõ vật đặt cách mắt gần nhất 25 (cm) cần đeo kính (kính đeo sát mắt) cĩ độ tụ là:
A.D = - 2,5 (đp). B.D = 5,0 (đp). C.D = -5,0 (đp). D.D = 1,5 (đp).
Câu 4. Một người cận thị cĩ khoảng nhìn rõ từ 12,5 (cm) đến 50 (cm). Khi đeo kính chữa tật của mắt, người này nhìn rõ được các vật đặt gần nhất cách mắt
A. 15,0 (cm). B. 16,7 (cm). C. 17,5 (cm). D. 22,5 (cm).
Câu 5. Một người cận thị cĩ khoảng nhìn rõ từ 12,5 (cm) đến 50 (cm). Khi đeo kính cĩ độ tụ -1 (đp). Miền nhìn rõ khi đeo kính của người này là:
A. từ 13,3 (cm) đến 75 (cm). B. từ 1,5 (cm) đến 125 (cm).
C. từ 14,3 (cm) đến 100 (cm). D. từ 17 (cm) đến 2 (m).
Câu 6. Mắt viễn nhìn rõ được vật đặt cách mắt gần nhất 40 (cm). Để nhìn rõ vật đặt cách mắt gần nhất 25 (cm) cần đeo kính (kính cách mắt 1 cm) cĩ độ tụ là:
A. D = 1,4 (đp). B.D = 1,5 (đp). C. D = 1,6 (đp). D. D = 1,7 (đp).
Hoạt động4 (5 phút) Giao nhiệm vụ về nhà
HOẠT ĐỘNG CỦA G.V
HOẠT ĐỘNG CỦA HS
Cho HS ghi đề tham khảo về nhà làm :
Mắt của một người cĩ điểm cực viễn CV cách mắt 50cm
	a/ Mắt người này bị tật gì?
	b/ Muốn nhìn thấy vật ở vơ cực khơng điều tiết người đĩ phải đeo kính cĩ độ tụ bao nhiêu? Kính đeo sát mắt
	c/ Điểm Cc cách mắt 10cm. Khi đeo kính mắt nhìn thấy điểm gần nhất cách mắt bao nhiêu?
HS ghi lại về nhà giải