Giáo án Tin học 11 - Bài 9: Cấu trúc rẽ nhánh

THIẾT KẾ PHẦN MỀM DẠY HỌC
BÀI 9: CẤU TRÚC RẼ NHÁNH
(MÔN TIN HỌC 11)
TRÌNH BÀY CHI TIẾT TỪNG MODUL
1. MODUL 1
1.1. Nội dung
- Tìm hiểu ý nghĩa cấu trúc rẽ nhánh
1.2. Câu hỏi tổng quát
Câu hỏi Q1 
	Áp dụng cấu trúc rẽ nhánh để mô tả bài toán: giải phương trình bậc hai: ax2 + bx + c = 0, (a ≠0) 
1.3. Tập hoạt động cuat thày
Hoạt động dạy T1
 Đưa ra tình huống thực tế về rẽ nhánh: 
	Ví dụ, Châu và Ngọc thường cùng nhau chuẩn bị các bài thực hành môn Tin học. Ngọc hỏi Châu: “Này ngày mai cậu có đi học nhóm không?”
(1) “Nếu ngày mai mưa thì tớ nghỉ”	
(2) “À! Nếu ngày mai mưa thì tớ nghỉ, nếu không mưa thì tớ đến nhà cậu học nhé”
Nêu nhận xét từ ví dụ trên
(1): Cách diễn đạt dạng thiếu: Nếu  thì 
Cho ta biết việc làm cụ thể sẽ được thực hiện nếu điều kiện được thỏa mãn, không đề cập đến việc gì sẽ xảy ra nếu điều kiện không thỏa mãn.
(2): Cách diễn đạt dạng đủ: Nếu  thì , nếu không thì 
→ Khẳng định một trong hai việc cụ thể chắc chắn sẽ xảy ra tùy theo điều kiện có thỏa mãn hay không.
=> Cấu trúc dùng để mô tả các mệnh đề có dạng như trên được gọi là “cấu trúc rẽ nhánh thiếu và đủ”.
- Đưa ra câu hỏi Câu hỏi Q1 để HS suy nghĩ trả lời.
HS có thể tham khảo đáp án về Câu hỏi Q1:
Đầu tiên ta phải tính biệt số Delta D = b2 – 4ac
Nếu D <0 thì thông báo phương trình vô nghiệm 
Ngược lại nếu (D >= 0) thì tính và đưa ra nghiệm của phương trình.
1.4. Tập hoạt động của trò
Hoạt động học H1 
- HS theo dõi và suy nghĩ về tình huống.
- Tự liên hệ với những tình huống thực tế khác.
- Hiểu được cấu trúc rẽ nhánh dạng thiếu và đủ.
- Đưa ra đáp án cho câu hỏi Q1, có thể tham khảo đáp án. 
1.5. Câu hỏi trắc nghiệm
Câu1: 
2. MODUL 2
2.1. Nội dung
- Câu lệnh rẽ nhánh if-then dạng thiếu và dạng đủ
2.2. Câu hỏi tổng quát
Câu hỏi Q2: 
	- Câu hỏi Q2_1 : Sử dụng câu lệnh rẽ nhánh tìm số lớn nhất max trong hai số a và b. 
	- Câu hỏi Q2_2 : Khi nào sử dụng câu lệnh rẽ nhánh thiếu, câu lệnh rẽ nhánh đủ ?
2.3. Tập hoạt động của thày
Hoạt động của thầy T2 
- Để mô tả cấu trúc rẽ nhánh đã trình bày ở T1, Pascal dùng câu lệnh if-then. Tương ứng với hai dạng thiếu và đủ thì Pascal có hai dạng câu lệnh if – then: 
àDạng thiếu 
	 if then ;
àDạng đủ 
 	if then else ;
Trong đó:
 + Điều kiện là biểu thức logic.
 + Câu lệnh, câu lệnh 1, câu lệnh 2 là một câu lệnh của Pascal
- Đưa ra sơ đồ à yêu cầu học sinh đối chiếu hai dạng câu lệnh if – then
- Phân tích lý thuyết đối chiếu với ví dụ đi kèm 
+ Dạng thiếu: If then ;
VD1: If D < 0 then writeln (‘Phuong trinh vo nghiem.’);
à Điều kiện sẽ được tính và kiểm tra. Nếu điều kiện đúng (có giá trị true) thì câu lệnh sẽ được thực hiện, ngược lại thì câu lệnh sẽ được bỏ qua.
+ Dạng đủ: If then else ;
VD2: If a mod 3 = 0 then write(‘a chia het cho 3’)
	 else write(‘a khong chia het cho 3’);
 à Điều kiện sẽ được tính và kiểm tra. Nếu điều kiện đúng (có giá trị true) thì câu lệnh1 sẽ được thực hiện, ngược lại thì câu lệnh2 sẽ được thực hiện.
- Yêu cầu học sinh thực hiên Câu hỏi Q2_1 
- Đưa gợi ý gán: max := a;
	Đưa ra đáp án cho học sinh tham khảo
 max := a;
+ Dạng thiếu: 	If b > a then max := b;
+ Dạng đủ: 	If b > a then max := b else max := a;
- Yêu cầu học sinh thực hiện Câu hỏi Q2_2
2.4. Tập hoạt động của trò
Hoạt động học H2
Nắm được cấu trúc cú pháp và cách hoạt động của câu lệnh rẽ nhánh trong Pascal. 
Phân biệt được sự khác nhau của câu lệnh rẽ nhánh dạng thiếu và câu lệnh rẽ nhánh dạng đủ.
Suy nghĩ , vận dụng kiến thức trả lời Câu hỏi Q2_1 : dựa vào gợi ý có sẵn, học sinh đưa ra cách làm của mình, có thể tham khảo đáp án. 
Trả lời Câu hỏi Q2_2 : Học sinh đưa ra theo ý hiểu trường hợp sử dụng câu lệnh rẽ nhánh dạng thiếu và đủ. 
2.5. Câu hỏi trắc nghiệm
Câu1: Câu lệnh rẽ nhánh có hai dạng: Dạng thiếu và dạng đủ
	A. True
	B. False
Đáp án là: A. True
3. MODUL 3 
3.1. Nội dung
- Câu lệnh ghép
3.2. Câu hỏi tổng quát
Câu hỏi Q3 
Câu hỏi Q3_1: áp dụng câu lệnh ghép viết chương trình giải phương trình bậc hai: ax2 + bx + c = 0, (a ≠0).
Câu hỏi Q3_2: Hãy nêu sự cần thiết của việc dùng câu lệnh ghép.
3.3. Tập hoạt động của thày
Hoạt động dạy T3 
- Đặt vấn đề về câu lệnh ghép: (câu hỏi Q3_1 )
	Xét bài toán phương trình bậc 2: ax2 + bx + c = 0, (a ≠0) 
 	có: delta D := b*b-4*a*c
	Nếu D> 0 thì phương trình có hai nghiệm và ta phải tính: 
	 	x1:= (-b-sprt(D))/(2-a) và 
	 	x2:= -b/a – x1;
Như vậy sau từ khóa then phải viết hai câu lệnh để tính x1 và x2
Ngôn ngữ lập trình cho phép gộp một dãy các câu lệnh thành một câu lệnh ghép. 
- Trình chiếu phần nội dung kiến thức. 
- Với gợi ý trên, yêu cầu học sinh sử dụng câu lệnh if – then và câu lệnh ghép để trả lời cho câu hỏi Q3_1
Đáp án:
if D < 0 then writeln(‘Phuong trinh vo nghiem. ’)
	else 
begin
x1 := (-b-sprt(D))/(2-a);
x2 := -b/a – x1;
end;
3.4. Tập hoạt động của trò
Hoạt động học H3 
Hiểu được cú pháp và cách sử dụng câu lệnh ghép.
Trả lời câu hỏi Q3_1 dựa vào gợi ý có sẵn, có thể tham khảo đáp án.
Trả lời câu hỏi Q3_2 có thể kiểm tra kết quả thông qua đáp án.
3.5. Câu hỏi trắc nghiệm
Câu1: Hãy viết dạng của câu lệnh ghép Pascal
Đáp án là: 
	begin
	;
	end;
4. MODUL 4
4.1. Nội dung
- Vận dụng câu lệnh rẽ nhánh vào bài toán giải phương trình bậc 2
4.2. Câu hỏi tổng quát
Câu hỏi Q4:
	Tìm nghiệm thực của phương trình bậc 2:	ax2 + bx + c = 0, (a ≠0) 
4.3. Tập hoạt động của thày
Hoạt động dạy T4:
Nêu bài toán và yêu cầu HS nêu ra các bước của câu hỏi Q4 
Xác định chính xác Input, Output . 
Từ ngôn ngữ tự nhiên, hướng học sinh viết chương trình Pascal tương ứng, sử dụng câu lệnh rẽ nhánh với điều kiện của delta D.
Yêu cầu HS hoàn thiện chương trình trên máy (kết nối pascal)
Đưa bản demo (flash) chạy từng bước chương trình à học sinh hiểu rõ ràng, tổng quan chương trình.
4.4. Tập hoạt động của trò
Hoạt động học H4
Học sinh đọc và suy nghĩ vấn đề.
Chăm chú xem hướng dẫn và giải quyết bài toán. 
Viết đầy đủ chương trình và kiểm tra kết quả.
Nắm được ý nghĩa của việc sử dụng cấu trúc rẽ nhánh.
Vận dụng được If then dạng đủ.
Biết cách sử dụng câu lệnh ghép.
4.5. Câu hỏi trắc nghiệm
Câu1: Lựa chọn đáp án đúng
	A. If Then ;
	B. If Then Else ;
	C. If Then Else ;
Đáp án là: A. If Then ;
5. MODUL 5 
5.1. Nội dung
5.2. Câu hỏi tổng quát
 Câu hỏi Q5
	 Tính số ngày của năm N, biết rằng năm nhuận là năm chia hết cho 400 hoặc chia hết cho 4 nhưng không chia hết cho 100. Ví dụ, các năm 2000, 2004 là năm nhuận và có số ngày là 366, các năm 1900, 1945 không là năm nhuận và có số ngày là 365.
5.3. Tập hoạt động của thày
 Hoạt động của thầy T5
Dẫn dắt từ nhu cầu bài toán thực tế -> nhấn mạnh có thể dùng tin học giải quyết hầu hết bài toán thực tế.
Yêu cầu hs đưa ra các bước làm Câu hỏi Q5 .
 Yêu cầu học sinh viết chương trình trên máy (có kết nối đến pascal) rồi đối chiếu, so sánh với đáp án (có sẵn đáp án, có dự đoán được một số lỗi cơ bản học sinh có thể gặp-> khi gặp đưa ra thông báo nhằm gợi ấn tượng cho hs)
Nêu demo (flash) thể hiện từng bước chạy của ví dụ à hs hiểu rõ hơn về chương trình.
Đưa ra chú ý trong việc dùng dấu ngoặc ( ) trong biểu thức của If
	If (N mod 400) or ((N mod 4=0) and (N mod 100 0))
Vừa nêu vừa phân tích đối chiếu và tổng hợp lại lý thuyết If–then
	If then else ;
Ví dụ:
	if (N mod 400) or ((N mod 4=0) and (N mod 100 0)) 
	then SN:=366 else SN:=365;
5.4. Tập hoạt động của trò
Hoạt động của học sinh H5 
Phân tích bài toán, tự giải quyết bài toán.
Theo dõi phân tích và hướng dẫn ví dụ.
Tự viết chương trình trong môi trường pascal .
So sánh bài làm với đáp án.
Tự tổng hợp kiến thức bài học và trả lời các câu test trắc nghiệm củng cố.
5.5. Câu hỏi trắc nghiệm
6. MODUL 6 
6.1. Nội dung
6.2. Câu hỏi tổng quát
Câu hỏi Q6
Câu hỏi Q6_1 : Hãy xác định else của câu lệnh if nào trong hai đoạn chương trình sau
Câu hỏi Q6 – 2: Hãy kết luận nghiệm của ptb2 theo biệt số delta D. 
6.3. Tập hoạt động của thày
 Hoạt động của thầy T6 
 Đưa câu hỏi Q6_1, yêu cầu học sinh phân tích hoạt động của đoạn chương trình và trả lời câu hỏi. Học sinh có thể tham khảo đáp án:
Đưa ra đáp án câu hỏi Q6_2 để học sinh sau khi làm có thể so sánh và tự đánh giá mình. 
If D < 0 then writeln(‘phuong trinh vo nghiem’)
 else
 if D = 0 then writeln(‘phuong trinh co nghiem kep ’, b/(2*a):6:2)
 	 else
begin
x1 := (– b – sqrt(D)) / (2*a);
x2 : = – b/a – x1;
writeln(‘Phuong trinh co hai nghiem phan biet : ’);
writeln(‘ x1 = ’, x1:8:3, ‘ x2 = ’, x2:8:3);
end;
à Nhận xét: Dùng mẫu của đoạn chương trình 2 (else của if ngay trước gần nó nhất) 
6.4. Tập hoạt động của trò
Hoạt động của học sinh H6
Tự phân tích và xác định hai đoạn chương trình nêu ở N6, so sánh với đáp án.
Phân tích bài toán, tự giải quyết bài toán ở câu hỏi Q6_2 , có thể tham khảo đáp án.
Tự tổng hợp, hiểu và biết vận dụng câu lệnh rẽ nhánh dạng thiếu và đủ.
6.5. Câu hỏi trắc nghiệm
Câu 1: Nối đáp án của cột A phù hợp với cột B
Cột A
Cột B
1. If a mod 3 = 0
2. If b < a
3. If Delta < 0
A. Then write(‘a chia het cho 3’);
B. Then write(‘Phuong trinh vo nghiem’);
C. Then max:=a else max:=b
Đáp án là: 1A 2C 3B