Giáo án Sinh học 11 - Bài 3: Thoát hơi nước

Giáo viên: Trần Thị Thúy
Tuần 3
Ngày soạn: 
Tiết 3
Ngày giảng
Bài 3: THOÁT HƠI NƯỚC
MỤC TIÊU
Kiến thức: Sau khi học xong bài này học sinh có thể
- Nêu được vai trò của quá trình thoát hơi nước đối với đời sống của thực vật
- Trình bày được hai con đường thoát hơi nước và biết được thoát hơi nước qua khí khổng là chủ yếu.
 - Biết được các tác nhân ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước ở lá.
 - Hiểu được thế nào là cân bằng nước và tưới tiêu hợp lý.
Kĩ năng
- Kĩ năng quan sát tranh, phân tích, tìm hiểu nội dung.
- Kĩ năng làm việc nhóm
- Kĩ năng làm việc độc lập với SGK
- Kĩ năng trình bày suy nghĩ, ý tưởng, trình bày nội dung trước nhóm, tổ, lớp.
- Kĩ năng lắng nghe tích cực.
Thái độ
- Có thái độ học tập tích cực
- Có hứng thú với khoa học tự nhiên và môn Sinh học
- Có thể giải thích một số hiện tượng liên quan đến bài học.
- Áp dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc sống.
CHUẨN BỊ ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
Giáo viên
- Giáo án, tranh vẽ hình 3.1; 3.3; 3.4 SGK phóng to và những hình ảnh liên quan mà giáo viên và học sinh sưu tầm đc
Học sinh
- Đọc trước bài 3: Thoát hơi nước
TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
Ổn định lớp: 1 phút
Kiểm tra bài cũ: 4 phút
Động lực nào giúp dòng nước và các muối khoáng di chuyển được từ đầu rễ lên lá?
Nêu khái niệm dòng mạch gỗ? cấu tạo, thành phần của dịch mạch gỗ?
Bài mới
- Lực hút giúp dòng nước và các ion khoáng di chuyển được từ rễ lên lá là sự thoát hơi nước ở lá. Vậy quá trình thoát hơi nước ở lá diễn ra như thế nào? Chúng ta cùng nghiên cứu cơ chế thoát hơi nước ở lá.
Hoạt động 1: Vai trò của quá trình thoát hơi nước
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung bài học
- Cây hút nước làm gì?
- Cây sử dụng bao nhiêu nước cho các hoạt động sống?
- Lượng nước thoát ra ngoài đó có lãng phí không? Vì sao? è Vai trò của sự thoát hơi nước?
- Trong 3 vai trò vừa nêu, theo em vai trò nào quan trọng nhất đối với cây?
* Tích hợp GDMT:
Dẫn dắt: quá trình thoát hơi nước có ý nghĩa quan trọng trong việc điều hoà nhiệt độ, điều hoà khí hậu.
? Nêu những việc làm cần thiết để điều hoà khí hậu và điều hoà nhiệt độ?
- Để thực hiện các hoạt động sống trong cây.
- Khi cây hấp thụ nước: 
+ 98% Lượng nước thoát ra bên ngoài 
+ 2% Cây sử dụng è tham gia vào một số quá trình chuyển hóa vật chất trong cây
- Không vì thoát hơi nước nó có vai trò
+ Giúp vận chuyển nước và muối khoáng...
+Hấp thụ CO2 cho quá trình quang hợp.
+ Hạ nhiệt độ của lá cây vào những ngày nắng nóng......
- Vai trò thứ 2 là quan trọng nhất. Vì khí C02 đi vào lá cung cấp cho quá trình quang hợp è Tạo năng lượng sống cho cây
 Bảo vệ cây xanh, bảo vệ rừng, trồng cây trong vườn trường, nơi công cộng.
I. Vai trò của quá trình thoát hơi nước
- Tạo ra sức hút nước ở rễ (Lực 
-Thoát hơi nước có tác dụng bảo vệ mô cơ quan, lá cây không bị đốt nóng, duy trì nhiệt độ thích hợp cho các hoạt động sinh lý diễn ra bình thường.
- Nhờ có thoát hơi nước mà khí khổng mở ra tạo điều kiện để CO2 đi vào thực hiện quá trình quang hợp, giải phóng O2 điều hoà không khí....
Hoạt động 2: Thoát hơi nước qua lá
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung bài học
-Quan sát hình 3.1 sgk mô tả cấu tạo của lá?
Cho biết cấu tạo nào của lá phù hợp với chức năng thoát hơi nước?
- Nêu đặc điểm của quá trình thoát hơi nước qua khí khổng?
- Quan sát hình 3.4 và đọc thông tin phần II.2/17,18 SGK cho biết khí khổng mở va đóng lại khi nào?
- Nêu đặc điểm của quá trình thoát hơi nước qua cutin trên biểu bì lá.
Chuyển đoạn: Như chúng ta vừa tìm hiểu thì con đường thoát hơi nước qua khí khổng là con đường chủ yếu vì vậy các tác nhân ảnh hưởng đến sự đóng mở khí khổng cũng ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước của lá. Tiếp theo thì chúng ta đi tìm hiểu phần các tác nhân ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước
- Các tế bào biểu bì, tế bào mô giậu, tế bào mô xốp
- Khí khổng và lớp cutin trên bề mặt lá.
-Quan sát hình và đọc thông tin SGK trả lời.
- Đặc điểm: vận tốc lớn, được điều chỉnh thông qua cơ chế đóng - mở khí khổng
- khí khổng mở khi TB khí khổng no nước, Và đóng khi tế bào khí khỏng mất nước
- Lớp cutin càng dày, thoát hơi nước càng giảm và ngược lại.
II. Thoát hơi nước qua lá
1. Lá là cơ quan thoát hơi nước:
- Gồm hai lớp biểu bì bao bên ngoài, bên trong là các tế bào mô giậu, tế bào mô xốp, mạch gỗ và mạch rây
- Ở lớp biểu bì mặt dưới của lá có nhiều tế bào khí khổng. Thoát hơi nước chủ yếu qua đường này
Tế bào khí khổng gồm hai tế bào hạt đậu nằm cạnh nhau tạo thành lỗ khí, trong các tế bào này chứa lục lạp nhân và ti thể
Thành bên trong TB khí khổng dày hơn thành bên ngoài
-Ở lớp biểu bì mặt trên của lá có lớp cutin bao phủ
Có nguoodn gốc từ lớp tế bào biểu bì của lá tiết ra bao phủ toàn bộ bề mặt của lá trừ khí khổng
Độ dày của lớp cutin phụ thuộc vào từng loại cây và độ tuổi sinh lý của lá cây (lá non lớp cutin mỏng hơn lá già)
2. Hai con đường thoát hơi nước: qua khí khổng và qua cutin:
a) Thoát hơi nước qua khí khổng (chủ yếu):
- Đặc điểm: vận tốc lớn, được điều chỉnh thông qua cơ chế đóng - mở khí khổng. Độ đóng mở khí khổng phụ thuộc vào hàm lượng nước trong tế bào.
- Cơ chế đóng - mở khí khổng:
+ Khi tế bào khí khổng (TB hạt đậu) no nước à thành mỏng của tế bào hạt đậu căng raà thành dày cong theo à khí khổng mở
+ Khi TB khí khổng mất nước à thành mỏng hết căng à thành dày duỗi thẳng à khí khổng đóng lại.
è Là con đường chủ yếu
b) Thoát hơi nước qua cutin trên biểu bì lá: 
- Vận tốc nhỏ, không được điều chỉnh.
- Lớp cutin càng dày, thoát hơi nước càng giảm và ngược lại.
Hoạt động 3: Các tác nhân ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước 
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung bài học
- Độc thong tin trong sgk và cho biết các tác nhân ảnh hương đến quá trình thoát hơi nước?
- Các nhân tố đó ảnh hưởng như thế nào?
- Nhận xét, bổ sung, kết luận.
- Các nhân tố ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước của lá hay chính là các nhân tố ảnh hưởng đến sự đóng mở khí khổng
- Bao gồm: Nước, ánh sáng, nhiệt độ, gió và một số ion khoáng....
- HS phân tích ảnh hưởng của từng yếu tố, 
+ Nước (độ ẩm) Ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước thông qua việc điều tiết độ đóng mở khí khổng.
+ Ánh sáng là tác nhân gây đóng mở khí khổng
+ Nhiệt độ, gió, một số ion khoáng... cũng ảnh hưởng đến sự đóng mở khí khổng
- HS khác bổ sung.
III. Các tác nhân ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước
+ Ánh sáng: Tác nhân gây đóng mở khí khổng ® ảnh hưởng đến thoát hơi nước.
 + Nước (độ ẩm): Ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước thông qua việc điều tiết độ đóng mở khí khổng.
+ Nhiệt độ, gió, một số ion khoáng... Cũng ảnh hưởng đến sự thoát hơi nước
Vd: Nhiệt độ càng cao thoát hơi nước càng nhiều và ngược lại
Hoạt động 4: Cân bằng và tưới tiêu hợp lí cho cây trồng
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- Thế nào là cân bằng nước ở cây?
- Kết quả so sánh giữa A và B cho thấy điều gì?
- Nhận xét và chốt kiến thức
Vì vậy để đảm bao cho cây sinh trưởng bình thường thì phải tưới nước hợp lý cho cây.
- Vậy thế nào là tưới nước hợp lý?
- Nhận xét và kết luận
- Cân bằng nước là sự so sánh giữa lượng nước do rễ hút vào (A) và lượng nước thoát ra (B)
- HS trả lời.
Khi A=B, Mô cây đủ nước, cây phát triển bình thường
Khi A>B, Mô cây thừa nước, Cây phát triển bình thường
Khi A<B, Mô cây thiếu nước, lá héo. Nếu héo lâu ngày cây sẽ bị hư hại nên sự sinh sưởng của cây giảm
- Tưới đủ lượng, đúng cách và đúng thời điểm
IV. Cân bằng nước và tưới tiêu hợp lý cho cây trồng
- Cân bằng nước: là sự tương quan giữa quá trình hấp thụ nước và thoát hơi nước, đảm bảo cho cây phát triển bình thường.
- Cân bằng nước được duy trì bởi tưới tiêu hợp lý: tưới đủ lượng, đúng lúc, đúng cách. 
4. Củng cố
- Cơ quan nào ở lá chịu trách nhiệm thoát hơi nước chủ yếu? Nêu cơ chế thoát hơi nước qua khí không?
- Vì sao ở dưới bóng cây mát hơn dưới mái che bằng vật liệu xây dựng?
Trả lời: Bởi vì vật liệu xây dụng hấp thụ nhiệt làm cho nhiệt độ môi trường tăng cao, còn lá cây thoát hơi nước làm hạ nhiệt độ môi trường xung quanh lá. Nhờ vậy không khí dưới bóng cây vào những ngày hè nóng bức sẽ mát hơn dưới mái che bằng vật liệu xây dựng
- Biểu bì lá cây sống ở những vùng nóng, khô hạn có đặc điểm gì để giú nó thích nghi với điều kiện sống?
Trả lời: Biểu bì mặt trên của lá được phủ lớp cutin dày, không có hay rất ít khí khổng, nhờ đặc điểm này giúp cây giảm sự mất nước, giảm quá trình thoát hơi nước qua bề mặt trên của lá, đảm bảo đủ nước để duy trì sự sống
	5. Dặn dò
- Học bài cũ và đọc phần “Em có biết” trong SGK
- Đọc trước bài mới và trả lời câu hỏi: Tại sao cần pahri bón phân với liều lượng hợp lý tùy thuộc vào loại đất, loại phân bón, giống và cây trồng? 
 6. Rút kinh nghiệm