Giáo án Ngữ văn Lớp 11 - Tuần 1, Tiết 1+2: Vào phủ chúa Trịnh (Trích “Thượng kinh ký sự” - Lê Hữu Trác)

Tiết : 1,2 VÀO PHỦ CHÚA TRỊNH
(Trích “Thượng kinh ký sự”) – Lê Hữu Trác
Mục tiêu bài dạy
Kiến thức
- Phân tích được bức tranh sinh động, chân thực về cuộc sống xa hoa, quyền quý nơi phủ chúa Trịnh.
- Đánh giá được thái độ, tâm trạng của tác giả nơi phủ chúa Trịnh.
- Hiểu được nghệ thuật bút kí của tác giả.
Kĩ năng
- Rèn kĩ năng phân tích những đặc sắc của thể loại bút kí trong văn học trung đại.
Thái độ
- Giáo dục HS có cái nhìn đúng đắn về cuộc sống nơi phủ chúa Trịnh; Trân trọng nhân cách cao quí của một danh y, một nhà văn trong thời kì trung đại.`
Giáo dục tích hợp; Liên môn, trải nghiệm, vận dụng kiến thức vào thực tiễn...
- GD thái độ sống hài hòa với thiên nhiên. Phê phán lối sống thiếu sinh khí.
- GD kỹ năng hợp tác, tìm kiếm và xử lí thông tin.
Năng lực hình thành
- Năng lực chung: Năng lực tự học, giải quyết vấn đề.
- Năng lực chuyên biệt:
+ Năng lực giao tiếp Tiếng Việt
+ Thưởng thức Văn học: Cảm nhận, đánh giá về tác phẩm
Phương pháp: Nêu vấn đề, Động não, giảng giải.
II. Chuẩn bị của Giáo viên và Học sinh
Giáo viên: Tìm hiểu những thông tin liên quan đến tác giả và tác phẩm, phiếu học tập cho HS.
Học sinh: soạn bài, đọc kĩ bài ở nhà.
Tiến trình tổ chức các hoạt động
Ổn định tổ chức
11A: 11B:
Kiểm tra bài cũ (Tích hợp trong bài mới)
Bài mới.
* Khởi động 1: Khởi động
- Cách thức: Giáo viên tạo liên hệ thực tế cho HS chia sẻ
- TG: 5’
- Nội dung dẫn:
11A:HS chia sẻ nhanh hiểu biết về một số phương thuốc nam để chữa bệnh mà HS biết tại địa phương mình hoặc gia đình mình đã từng dùng. GV dẫn ý vào tác giả Lê Hữu Trác và tác phẩm.
11B: PP, kĩ thuật dạy học: Nêu vấn đề, gợi mở
GV: Trong chương trình Ngữ Văn lớp 9, các em đã được học đoạn trích nào mà nội dung của nó phản ánh hiện thực xa hoa trong phủ chúa, sự nhũng nhiễu của quan lại thời Lê- Trịnh?
Hs trả lời: Đoạn trích Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh(Vũ trung tùy bút – Phạm Đình Hổ)
GV: Bài học hôm nay sẽ giúp các em có cái nhìn cụ thể, sinh động về quang cảnh và cung cách sinh hoạt trong phủ chúa cũng như thái độ phê phán của tác giả qua đoạn trích Vào phủ chúa Trịnh(Thượng kinh kí sự– Lê Hữu Trác)
GV giới thiệu nội dung chính hình thành kiến kiến thức:
Quang cảnh và cung cách sinh hoạt trong phủ chúa
2. Thái độ và tâm trạng tác giả khi vào phủ chúa Trịnh
Nghệ thuật viết kí sự và giá trị của đoạn trích
* Hoạt động 2: Hình thành kiến thức
PP, kĩ thuật dạy học: Thuyết trình,Phát vấn, đàm thoại, nêu vấn đề, thảo luận
*Hoạt động 2.1: Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm
- Mục tiêu: HS nêu được khái quát về cuộc đời, sự nghiệp của tác giả và thể loại, nội dung của tác phẩm.
- Phương pháp: Nêu vấn đề, động não, trình bày 1 phút
- Thời gian:10p
Bước 1: GV giao nhiệm vụ:
+ Dựa vào phần Tiểu dẫn, em hãy giới thiệu khái quát về tác giả, tác phẩm, đoạn trích ?
+ HS khá, giỏi: Giải thích nhan đề: Kí sự đến kinh đô.
+ HS khá, giỏi :Thế nào là kí sự?
+ GV:Đoạn trích đề cập đến vấn đề gì ?.
Bước 2: HS làm việc cá nhân, trả lời câu hỏi.
Bước 3: HS khác nhận xét, bổ sung.
+HS: Thể kí, ghi chép sự việc, câu chuyện có thật và tương đối hoàn chỉnh.
- Bước 4: GV Tóm tắt những nét chính của tác phẩm.
I.Tìm hiểu chung
1.Tác giả
- Lê Hữu Trác (1724- 1791). Hiệu Hải Thượng Lãn Ông.
- Là một danh y, nhà văn, nhà thơ lớn nửa cuối thế kỉ XVIII.
- Tác phẩm nổi tiếng “Hải Thượng y tông tâm lĩnh”
2. Tác phẩm
 - Đoạn trích được rút từ Thượng kinh kí sự - tập kí sự bằng chữ Hán hoàn thành năm 1783, xếp ở cuối bộ Hải thượng y tông tâm lĩnh - ghi lại việc tác giả được triệu tập vào phủ chúa để khám bệnh kê đơn cho thế tử.
*Hoạt động 2.2: Đọc văn bản.
- Mục tiêu: HS đọc đúng giọng và tóm tắt đựợc văn bản.
- Thời gian:10p
- Bước 1: GV giao nhiệm vụ
+ Hướng dẫn HS đọc văn bản: Giọng rõ ràng, nhấn mạnh các chi tiết được ghi chép, khắc họa với các đoạn miêu tả. Đọc đúng sắc thái, giọng điệu của các đoạn đối thoại.
+ Tóm tắt:
HS TB: GV hướng dẫn
HS khá, giỏi: GV yêu cầu HS tóm tắt theo sơ đôg
- Bước 2: HS tóm tắt nhanh nội dung đoạn trích theo bước chân của nhân vật tôi.
- Bước 3: Đại diện nhóm trình bày, các nhóm nhận xét, chỉnh sửa.
- Bước 4: GV kết luận
II. Đọc văn bản
1. Đọc và giải thích từ khó.
2. Tóm tắt
 * Tóm tắt theo sơ đồ:
 Thánh chỉ-> Vào cung -> Nhiều lần cửa -> Vườn cây, hành lang -> Hậu mã quân túc trực-> Cửa lớn ,đại đường, quyền bổng ->gác tía, phòng trà ->Hậu mã quân túc trực -> Qua mấy lần trướng gấm -> Hậu cung ->Bắt mạch kê đơn -> Về nơi trọ.
* Hoạt động 2.3: Đọc hiểu văn bản
- Mục tiêu: Nêu được quang cảnh, sinh hoạt nơi phủ chúa
- Phương pháp: Phát vấn, thảo luận, động não.
- Thời gian: 10’
- Bước 1: GV yêu cầu HS theo dõi đoạn trích theo lựa chọn của GV.
+ Theo chân tác giả vào phủ, hãy tái hiện lại chi tiết quang cảnh của phủ chúa ?.
+ GV định hướng chi tiết: đường vào phủ, khuôn viên vườn hoa, bên trong phủ, nội cung của thế tử.
- Bước 2: HS thảo luận theo bàn, tìm những chi tiết về quang cảnh phủ chúa.
- Bước 3: HS trình bày, các nhóm khác bổ sung.
- Bước 4: GV nhận xét, tổng hợp.
+ HS khá, giỏi: Qua những chi tiết trên, em có nhận xét gì về quang cảnh của phủ chúa ?.
HS nhận xét, đánh giá.
GV bổ sung, bình, chốt kiến thức.
1. Quang cảnh – cung cách sinh hoạt cuả phủ chúa.
* Chi tiết quang cảnh:
 + Đường vào: Rất nhiều lần cửa, năm sáu lần trướng gấm.
. Lối đi quanh co, qua nhiều dãy hành lang.
. Canh giữ nghiêm nghặt (lính gác, thẻ trình)
 + Khuân viên vườn hoa: Cảnh trí khác lạ (cây cối um tùm, chim kêu ríu rít, danh hoa đua thắm )
 + Trong phủ là những đại đồng, quyền bổng gác tía, kiệu son, mâm vàng chén bạc).
 + Nội cung thế tử có sập vàng, ghế rồng, nệm gấm, màn là
- Nhận xét, đánh giá về quang cảnh:
 + Là chốn thâm nghiêm, kín cổng, cao tường.
 + Chốn xa hoa, tráng lệ, lộng lẫy không đâu sánh bằng.
 + Không khí ngột ngạt, tù đọng (chỉ có hơi người, phấn sáp, hương hoa).
Hoạt động 3: Luyện tập, vận dụng, mở rộng
PP, KT: Nêu vấn đề, gợi mở
TG: 5’
Bước 1: GV nêu yêu cầu: GV chỉ vào sơ đồ tóm tắt ở phần 1 và yêu cầu: Nhìn lại con đường tác giả vào phủ chúa Trịnh, anh chị thấy ấn tượng nhất điều gì về quang cảnh trong phủ chúa?
+ HS khá, giỏi: Viết đoạn văn nêu cảm nhận của anh (chị ) về quang cảnh trong phủ chúa (BTVN).
+ Liên hệ thực tế: Trình bày những thông tin về cuộc sống xa hoa của một số quan chức địa phương và trên đất nước trong thời gian qua mà em biết?
Bước 2: HS hoạt động cá nhân, thảo luận nhóm
Bước 3: HS chia sẻ thông tin
Bước 4: GV chuẩn hóa kiến thức
Tổng kết và HDHT:
- GV nhấn mạnh lại nội dung chính và yêu cầu học sinh trình bày suy nghĩ về nhân vật Trịnh Cán.
- HS chuẩn bị nội dung tiết 2 của bài qua các câu hỏi:
+ Chi tiết về cung cách sinh hoạt nơi phủ chúa
+ Nhận xét đánh giá về thái độ, tâm trạng, suy nghĩ của tác giả qua nhân vật Tôi
+ Khái quát về nghệ thuật tác phẩm