Giáo án Ngữ văn khối 10 - Truyện An dương vương và Mị Châu - Trọng thuỷ

TRUYEÄN AN DệễNG VệễNG VAỉ Mề CHAÂU-TROẽNG THUYÛ
 (Truyền thuyết)
&
I. Mục tiêu bài học: 
1. Kiến thức
- Nắm được các đặc trưng cơ bản, giá trị, ý nghĩa, môi trường sinh thành, biến đổi và diễn xướng của truyền thuyết.
- Những chiến công của An Dương Vương.
2. Kỹ năng
 Rèn kĩ năng phân tích nhân vật trong tác phẩm tự sự.
3. Giỏo dục
 Lũng yờu nước, tinh thần cảnh giỏc trước mọi õm mưu, thủ đoạn của kẻ thự, sẵn sàng chiến đấu.
II. Sự chuẩn bị của thầy và trò:
- Sgk, sgv, một số tài liệu tham khảo, bảng phụ, tranh ảnh,
- Hs soạn bài theo các câu hỏi của sgk.
- Gv soạn thiết kế dạy- học.
III. Tiến trình dạy- học:
 1. ổn định lớp
 2. Kiểm tra bài cũ
 3. Bài mới
* Giới thiệu bài mới: Chỳng ta được sống trong cảnh thanh bỡnh đú là nhờ tinh thần dựng nước và giữ nước của ụng cha. Tinh thần ấy khụng chỉ dược lưu truyền qua những chiến tớch, những lời kể hay qua cỏc tỏc phẩm VH viết mà cũn là những cõu chuyện kể dõn gian. Truyện An Dương Vương và Mị Chõu – Trọng Thủy là một cõu chuyện tiờu biểu cho tinh thần dựng nước và giữ nước của dõn tộc; qua đú cũng kể về mối tỡnh giữa Mị Chõu – Trọng Thủy.
Hoạt động của gv và hs
Yêu cầu cần đạt
ô Hoạt động 1:
* Mục tiờu: HS nắm được:
- Đặc trưng, giỏ trị, ý nghĩa của thể loại truyền thuyết
- Nội dung truyện
- Túm tắt được VB; chia bố cục và tỡm được chủ đề VB.
* Cách thức tiờ́n hành: 
- GV gọi hs đọc phần tiểu dẫn trong sgk và trả lời cõu hỏi về 
+Các đặc trưng cơ bản, giỏ trị và ý nghĩa của truyền thuyết?
+Nụ̣i dung truyợ̀n là gì?
+VB được trích từ đõu?
ô Hoạt động 2: 
* Mục tiờu: HS túm tắt được VB thụng qua hoạt động đọc. Từ đú phõn chia bố cục, tỡm chủ đề VB.
* Cách thức tiờ́n hành: 
- GV yêu cầu hs đọc văn bản; túm tắt VB.
- Hs đọc VB và túm tắt.
+Em hãy tìm bố cục của truyện?
+Tìm chủ đờ̀ của VB?
ô Hoạt động 3: 
* Mục tiờu: HS hiểu rừ nhõn vật An Dương Vương, Mị Chõu thụng qua việc tỡm hiểu cỏc sự việc của cõu chuyện.
* Cách thức tiờ́n hành: 
 - Gv: Hướng dẫn Hs phõn tớch VB, trả lời cõu hỏi.
+Nhân vật An Dương Vương đã lập nên những chiến công nào? Quá trình xây thành của An Dương Vương được miêu tả ntn?
- HS: Trả lời.
I. Tìm hiểu chung:
1. Giới thiệu chung về truyền thuyết:
a. Đặc trưng:
- Là tác phẩm tự sự dân gian kể về sự kiện và nhân vật lịch sử (có liên quan đến lịch sử) theo xu hướng lí tưởng hóa.Thể hiện nhận thức, quan điểm đánh giá, tình cảm của nhân dân lao động đối với các sự kiện, nhân vật lịch sử ấy" Yếu tố lịch sử và yếu tố tưởng tượng thần kì hòa quyện.
b. Giá trị và ý nghĩa thờ̉ loại truyờ̀n thuyờ́t: thờ̉ hiợ̀n sự ngưỡng mụ̣, tụn vinh của nhõn dõn.
c. Mụi trường sinh thành, biờ́n đụ̉i và diờ̃n xướng: trong sinh hoạt văn hóa, di tích lịch sử.
2. Nụ̣i dung truyợ̀n
- Quá trình xõy dựng thành Cụ̉ Loa của An Dương Vương nhờ sự trợ giúp của thõ̀n Rùa.
- Nguyờn nhõn mṍt nước Âu Lạc.
3. Vị trí VB
Trích từ truyợ̀n “Rùa Vàng” trong “Lĩnh Nam chích quái”.
4. Tóm tắt VB
a. Vua An Dương Vương xõy thành nhưng xõy lại đụ̉, sau được Rùa Vàng giúp mới xõy được.
b. Rùa Vàng tặng Vua 1 cái móng đờ̉ làm lõ̃y nỏ chụ́ng giặc.
c. Triợ̀u Đà xõm lược Âu Lạc: nhờ nỏ thõ̀n An Dương Vương giữ được đṍt nước.
d. Triợ̀u Đà dõ̃n Trọng Thủy cõ̀u hụn Mị Chõu; An Dương Vương vụ tình gả con gái.
e. Trọng Thủy bí mọ̃t đánh cắp nỏ thõ̀n và xuṍt binh đánh Âu Lạc.
f. An Dương Vương thua trọ̃n cùng con gái chạy khỏi Loa Thành.
g. Rùa Vàng kờ́t tụ̣i Mị Chõu là giặc, Vua chém đõ̀u con gái và đi xuụ́ng biờ̉n.
h. Trọng Thủy thương tiờ́c Mị Chõu và tự tử.
i. Máu Mị Chõu thành ngọc trai rửa giờ́ng Trọng Thủy thì sáng hơn.
5. Bố cục: 4 phần.
+ (1) An Dương Vương xây thành, chế nỏ và chiến thắng Triệu Đà.
+ (2) Trọng Thủy lấy cắp lẫy nỏ thần.
+ (3) Triệu Đà lại phát binh xâm lược, An Dương Vương thất bại, chém Mị Châu, theo Rùa Vàng xuống biển.
+ (4) Kết cục bi thảm của Trọng Thủy, hình ảnh ngọc trai- nước giếng. 
6. Chủ đờ̀
Tinh thõ̀n dựng nước và giữ nước của dõn tụ̣c
II. Đọc - hiểu văn bản:
1. Nhân vật An Dương Vương:
a. Những chiến công 
- Xây thành Cổ Loa:
 Quá trình xây thành: 
+ Thành đắp đến đâu lại lở đến đó.
+ Lập đàn cầu đảo bách thần, trai giới.
+ Nhờ cụ già mách bảo, sứ Thanh Giang giúp " xây thành xong trong nửa tháng.
" Nhận xét:
- Quá trình xây thành gian nan, khó nhọc cũng giống như quá trình dựng nước.
TIẾT 13:
- Gv dẫn dắt: Do mắc phải nhiều sai lầm nên An Dương Vương ko mãi đứng trên đỉnh vinh quang của chiến thắng mà đã gặp phải những thất bại cay đắng...
+Vì sao An Dương Vương nhanh chóng thất bại thê thảm khi Triệu Đà cất quân xâm lược lần 2?
+Bài học nghiêm khắc và muộn màng mà nhà vua rút ra được là gì? 
- Hs thảo luận, trả lời.
- Gv nhận xét, định hướng: 
ô Hoạt động 4:
 * Mục tiờu: Giỳp HS hiểu được Mị Chõu và cú thỏi độ nhỡn nhận đỳng đắn. 
* Cách thức tiờ́n hành: 
- GV đặt ra những cõu hỏi và yờu cầu hs trả lời; nhận xét, bổ sung.
- Hs thảo luận, tìm các chi tiết, phân tích.
+Tìm những chi tiết biểu lộ sự cả tin, ngây thơ đến mức khờ khạo của Mị Châu?
+Mị Châu có phần nào đáng thương chăng? Vì sao? Thái độ và tình cảm của nhân dân đối với Mị Châu qua những chi tiết hư cấu tưởng tượng: máu nàng hoá thành ngọc trai, xác nàng hoá thành ngọc thạch?
+Người xưa nhắn gửi bài học gì đến thế hệ trẻ qua nhân vật Mị Châu?
ô Hoạt động 5: 
* Mục tiờu: Giỳp HS hiểu được Trọng Thủy và cú thỏi độ nhỡn nhận đỳng đắn.
* Cách thức tiờ́n hành: 
- GV nêu các ý kiến đánh giá về nhân vật Trọng Thủy cho hs thảo luận; gọi hs phỏt biểu; nhận xột, định hướng.
+ Trọng Thủy là một tên gián điệp nguy hiểm, một người chồng nặng tình với vợ?
+ Trọng Thủy là nhân vật truyền thuyết với mâu thuẫn phức tạp: giữa nghĩa vụ và tình cảm, vừa là thủ phạm vừa là nạn nhân?
+ Trọng Thủy là một người con bất hiếu, một người chồng lừa dối, một người con rể phản bội- kẻ thù của nhân dân Âu Lạc?
+Chi tiết ngọc trai- giếng nước có phải để khẳng định tình yêu chung thủy của Trọng Thủy hay ko? Vì sao?
ô Hoạt động 6: 
* Mục tiờu: Thụng qua truyện, HS biết cỏc yếu tố thần kỡ và hiểu được ý nghĩa của nú.
* Cách thức tiờ́n hành: 
- GV đặt cõu hỏi và yờu cầu hs suy nghĩ trả lời.
- Dựa vào VB hs tỡm cỏc yếu tố thần kỡ, suy nghĩ và phỏt biểu về ý nghĩa của cỏc yếu tố đú.
+Truyợ̀n có những yờ́u tụ́ thõ̀n kì nào? í nghĩa của cỏc yếu tố đú.
+Cụ́t lõi lịch sử của truyợ̀n là gì?
ô Hoạt động 7 : 
* Mục tiờu: HS khẳng định lại giỏ trị ND và giỏ trị NT của VB.
* Cách thức tiờ́n hành: 
- GV gọi hs đọc phần ghi nhớ - Sgk.
- HS đọc ghi nhớ.
b. Cơ đồ đắm biển sâu:
- Sự thất bại của An Dương Vương do nguyên nhân:
+ Chủ quan, lơ là, mất cảnh giác, ko nhận ra dã tâm nham hiểm của kẻ thù. 
+ Phạm nhiều sai lầm nghiêm trọng:
" Nhận lời cầu hoà của Triệu Đà.
" Nhận lời cầu hôn" cho Trọng Thuỷ ở rể mà ko giám sát, đề phòng.
" Lơ là việc phòng thủ đất nước, ham hưởng lạc.
" Chủ quan khinh địch.
_Nhận xét: Các sai lầm nghiêm trọng, liên tiếp của An Dương Vương chứng tỏ ông đã tự đánh mất chính mình. Ông ko còn là một vị vua anh minh, oai hùng như thuở trước nữa. Ông đã quá chủ quan, tự mãn, mất cảnh giác cao độ, ko hiểu được kẻ thù, ko lo phòng bị nên đã tự chuốc lấy bại vong.
- Bài học từ sự thất bại: Tinh thần cảnh giác với kẻ thù.
" An Dương Vương chỉ nhận ra khi nghe tiếng thét của Rùa Vàng. An Dương Vương cầm sừng tê bảy tấc theo Rùa Vàng xuống biển " Sự bất tử của An Dương Vương.
 " Lòng kính trọng, biết ơn những công lao to lớn của An Dương Vương của nhân dân ta.
2. Nhân vật Mị Châu:
- Mị Châu lén đưa cho Trọng Thủy xem nỏ thần. 
+ Nỏ thần thuộc về tài sản quốc gia, là bí mật quân sự. 
+ Tình yêu, tình cảm vợ chồng (trái tim) ko thể đặt lầm chỗ lên trên lí trí, nghĩa vụ với đất nước (đầu). Nước mất dẫn đến nhà tan nên ko thể đặt lợi ích cá nhân (cái riêng) lên lợi ích cộng đồng (cái chung). Nàng đã gián tiếp tiếp tay cho kẻ thù nên đã bị kết tội, bị trừng phạt nghiêm khắc.
- Mị Châu cả tin, ngây thơ đến mức khờ khạo:
+ Tự ý cho Trọng Thủy biết bí mật quốc gia, xem nỏ thần" Tự tiện sử dụng bí mật quốc gia cho tình riêng, khiến bảo vật giữ nước bị đánh tráo mà hoàn toàn ko biết.
+ Mất cảnh giác trước những lời chia tay đầy ẩn ý của Trọng Thủy" Ko hiểu được những ẩn ý trong lời từ biệt của Trọng Thủy: chiến tranh sẽ xảy ra.
+ Đánh dấu đường cho Trọng Thủy lần theo" chỉ nghĩ đến hạnh phúc cá nhân, mù quáng vì yêu.
- Có phần đáng thương, đáng cảm thông: Những sai lầm, tội lỗi đều xuất phát từ sự vô tình, tính ngây thơ, nhẹ dạ, cả tin đến mức mù quáng, đặt tình cảm lên trên lí trí, thực sự bị người lừa dối.
- Các chi tiết hư cấu:
+ Máu Mị Châu" ngọc trai. 
+ Xác Mị Châu" ngọc thạch.
" Sự an ủi, chứng thực cho lời khấn nguyện của Mị Châu trước khi bị cha chém.
- Bài học: 
+ Cần đặt cái chung lên trên cái riêng, đặt lợi ích của quốc gia, dân tộc lên trên quyền lợi của cá nhân, gia đình.
+ Biết cảm xúc bằng lí trí, suy nghĩ bằng trái tim- giải quyết mối quan hệ giữa lí trí và tình cảm đúng mực.
3. Nhân vật Trọng Thủy:
- Cuộc hôn nhân giữa Trọng Thủy- Mị Châu là một cuộc hôn nhân mang mục đích chính trị
 " Trọng Thủy đóng vai trò của một tên gián điệp: lợi dụng, lừa gạt được Mị Châu, thực hiện được mục đích.
- Trọng Thủy đã nảy sinh tình cảm thực sự với Mị Châu " để lộ những sơ hở trong lời tiễn biệt " ngầm báo trước một cuộc chiến tranh khó tránh khỏi và bộc lộ tình cảm có phần chân thành với Mị Châu. 
- Khi đuổi kịp cha con An Dương Vương, Mị Châu đã chết " Trọng Thủy ôm xác vợ khóc lóc, thương nhớ rồi tự tử.
- Cái chết của y cho thấy sự bế tắc, ân hận muộn màng.
" Nhận xét:
+ Trọng Thủy là nhân vật truyền thuyết với mâu thuẫn phức tạp: nghĩa vụ ợớ tình cảm, thủ phạm ợớ nạn nhân.
+ Là một tên gián điệp đội nốt con rể-kẻ thù của nhân dân Âu Lạc (thủ phạm).
+ Là nạn nhân của chính người cha đẻ đầy tham vọng xấu xa.
- Chi tiết ngọc trai - giếng nước:
+ Ko khẳng định tình yêu chung thủy của Trọng Thủy - Mị Châu.
+ Minh oan cho Mị Châu.
+ Chứng nhận cho mong muốn hóa giải tội lỗi của Trọng Thủy,...
+ Cho thấy lòng nhân hậu, bao dung của nhân dân ta.
3. Ý nghĩa của các yờ́u tụ́ thõ̀n kì
- Cụ già từ phương Đụng đờ́n báo tin vờ̀ sứ Thanh Giang.
- Rùa Váng giúp ADV xõy thành đắp lũy.
- Nỏ thõ̀n với sức mạnh phi thường (thõ̀n thánh hóa vũ khí): khẳng định tinh thõ̀n cảnh giác, chuõ̉n bị đụ́i phó giặc của ADV.
- Máu MC thành ngọc: thái đụ̣ thụng cảm, thương xót và bao dung của nhõn dõn.
- ADV cõ̀m sừng tờ giác theo Rùa Vàng xuụ́ng biờ̉n: thương tiờ́c vị anh hùng, muụ́n ADV ttrở thành bṍt tử.
- Cụ́t lõi lịch sử (nước Âu Lạc cú thành cao, hào sõu, vũ khớ chống giặc nhưng lại rơi vào tay giặc) được thõ̀n kì hóa bằng các yờ́u tụ́ kì ảo. àNiờ̀m tin vào điờ̀u thõ̀n kì của nhõn dõn.
III. Tổng kết bài học: (Ghi nhớ - SGK)
1. Giá trị nội dung:
2.Giá trị nghệ thuật:
 4. Củng cố
 5. Dặn dũ: Yêu cầu hs: - Làm các bài tập trong phần luyện tập.
 - Đọc trước bài: “Uy-lit-xơ trở về”.