Giáo án Ngữ văn 11 - Vào phủ Chúa Trịnh (Lê Hữu Trác)

TUẦN 1( TỪ NGÀY 22/8- 27/8/2016)
Ngày soạn: 19/8/2016
Tiết PPCT: 1+ dãn 1
Ngày dạy: 22/8/2016
VÀO PHỦ CHÚA TRỊNH
 (Lê Hữu Trác)
A. MỤC TIÊU BÀI DẠY:
 I. Mức độ cần đạt
- Cảm nhận được giá trị hiện thực sâu sắc của tác phẩm và vẻ đẹp tâm hồn, nhân cách của Lê Hữu Trác qua ngòi bút kí sự chân thực, sắc sảo về cuộc sống trong phủ chúa Trịnh
 II. Trọng tâm kiến thức, kĩ năng 
1.Kiến thức
- Bức tranh chân thực, sinh động về cuộc sống xa hoa, đầy quyền uy nơi phủ chúa Trịnh và thái độ, tâm trạng của nhân vật “tôi” khi vào phủ chúa chữa bệnh cho Trịnh Cán
- Vẻ đẹp tâm hồn của Hải Thượng Lãn Ông, lương y, nhà nho thanh cao, coi thường danh lợi
- Những nét đặc sắc của bút pháp kí sự: tài quan sát, miêu tả sinh động những sự việc có thật, lối kể chuyện lôi cuốn, hấp dẫn; chọn lựa chi tiết đặc sắc; đan xen văn xuôi vfa thơ.
2. Kĩ năng 
- Đọc – hiểu thể kí ( kí sự) trung đại theo đặc trưng thể loại.
 3. Thái độ : 
- Có cái nhìn đúng đắn khi phán đoán, nhận xét về lịch sử dân tộc
- Trân trọng tài năng, đức độ và phẩm chất con người Lê Hữu Trác, từ đó có ý thức học hỏi, rèn luyện tư tưởng đạo đức của bản thân.
 4. Hướng phát triển năng lực: Hình thành cho HS các năng lực:
- Thu thập thông tin liên quan đến văn bản
- Giải quyết những tình huống đặt ra trong văn bản
- Trình bay suy nghĩ, cảm nhận của bản thân về ý nghĩa của văn bản
- Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận về nội dung và nghệ thuật của văn bản
 B. CÔNG TÁC CHUẨN BỊ
 1. Chuẩn bị của giáo viên: Giáo án, sách giáo khoa, sách giáo viên, tài liệu chuẩn kiến thức kĩ năng, tài liệu tham khảo,..
 2. Chuẩn bị của học sinh: sách giáo khoa, vở ghi, vở soạn,...
 3. Đồ dùng: không sử dụng
C. PHƯƠNG PHÁP
 - Nêu vấn đề, thuyết giảng, trao đổi nhóm, vấn đáp....
D. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP
 1. Ổn định lớp và kiểm diện (1')
 2. Kiểm tra bài cũ: (không kiểm tra)
 3. Bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG KIẾN THỨC
Hoạt động 1: Giới thiệu bài mới (1’)
- GV giới thiệu vào bài, gây hứng thú cho HS
Hoạt động 2: Tìm hiểu chung(15’)
GV hướng dẫn HS tìm hiểu chung về tác giả: (5’)
 - Trình bày vài nét chính về tác giả Lê Hữu Trác? 
 - Em hiểu thế nào về hiệu: Hải Thượng Lãn Ông?
* GVMR: Hải Thượng Lãn Ông (nghĩa là ông già lười ở đất Thượng Hồng). Tên hiệu đó gắn với quê hương của tác giả: làng Liêu Xá, huyện Đường Hào, phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương (nay thuộc huyện Yên Mĩ, tỉnh Hương Yên). Sau này gắn bó với nghề y, ông chuyển về quê ngoại ở Hương Sơn, Hà Tĩnh → thấy tấm lòng khắc khoải khôn nguôi đối với quê hương; Tên hiệu thể hiện rõ con người Lê Hữu Trác: ghét danh lợi, yêu thích núi non cây cỏ, bầu bạn cùng thiên nhiên, chuyên tâm vào việc thuốc, chữa bệnh cứu người, viết sách để dạy học trò.
GV hướng dẫn HS tìm hiểu chung về tác phẩm “ thượng kinh kí sự” (7’)
- Trình bày xuất xứ của tác phẩm?
- Tác phẩm được viết bằng thể nào? Đặc điểm của thể loại đó?
GV yêu cầu HS tóm tắt lại tác phẩm
GV hướng dẫn HS tìm hiểu chung về đoạn trích (3’)
- Trình bày vị trí và nội dung của đoạn trích?
Hoạt động 3: Đọc – hiểu văn bản
GV hướng dẫn HS đọc văn bản, đọc một số đoạn quan trọng và chia bố cục đoạn trích cho phù hợp
Gv hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản
GV chia lớp thành hai nhóm tương ứng với 2 dãy bàn và phân công nhiệm vụ như sau: (5’)
+ Nhóm 1: Tìm những chi tiết miêu tả quang cảnh trong phủ chúa?
+ Nhóm 2: Tìm những chi tiết miêu tả cung cách sinh hoạt trong phủ chúa?
GV yêu cầu nhóm 1 trình bày phần tìm hiểu của mình (12’)
- Tìm những chi tiết miêu tả quang cảnh trong phủ chúa?
+ Đường vào phủ?
+ Bên trong phủ?
+ Nội cung của thế tử?
- Em có nhận xét gì về quang cảnh trong phủ chúa?
GV yêu cầu nhóm 2 trình bày phần tìm hiểu của mình(11’)
- Tìm những chi tiết miêu tả cung cách sinh hoạt trong phủ chúa?
+ Cách đưa đón thầy thuốc ra sao?
+ Những lời lẽ nhắc đến chúa Trịnh và thế tử như thế nào?
+Cảnh khám bệnh cho thế tử thế nào?
- Em có nhận xét gì về cung cách sinh hoạt trong phủ chúa?
HẾT TIẾT 1
* Củng cố - Dặn dò (1')
TIẾT DÃN 1
* Ổn định lớp và kiểm diện: (1')
* Kiếm tra bài cũ ( không kiểm tra) 
* Bài mới: GV vào bài(1') 
GV hướng dẫn HS tìm hiểu nhân cách và con người Lê Hữu Trác (30’)
- Tìm những chi tiết miêu tả cách nhìn nhận, thái độ của LHT đối với cuộc sống nơi phủ chúa?
+ Đứng trước phủ chúa xa hoa, LHT có nhận xét gì?
+ Khi được mời ăn sáng tác giả nhận xét gì?
+ Cảm nhận về nội cung thế tử?
+ Tác giả nhận xét gì khi nói về bệnh trạng của thế tử?
- Qua những chi tiết đã tìm, em có nhận xét gì về thái độ, tâm trạng của LHT đối với cuộc sống nơi phủ chúa?
- Trình bày diễn biến tâm tư của LHT khi chữa bệnh cho thế tử?
+ Lúc đầu LHT có ý định thế nào?
+ Sau đó ông quyết định ra sao?
- Qua những chi tiết về việc chữa bệnh của LHT, em có nhận xét gì về nhân cách của ông?
GV hướng dẫn HS tìm hiểu về nghệ thuật kí sự trong đoạn trích (10’)
- Chỉ ra những nét đặc sắc trong bút pháp kí sự của tác giả?
Hoạt động 4: Tổng kết bài học
GV hướng dẫn HS tổng kết bài học(3’)
- Trình bày những nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của đoạn trích?
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả:
Lê Hữu Trác (1724 – 1791) hiệu: Hải Thượng Lãn Ông. Là một danh y, nhà văn, nhà thơ lớn nửa cuối TK XVIII; Ông là tác giả của bộ sách y học nổi tiếng Hải Thượng y tông tâm lĩnh
2. Tác phẩm “ thượng kinh kí sự”
a. Xuất xứ: Là tập kí sự bằng chữ Hán, hoàn thành năm 1783 được xếp cuối bộ “Hải Thượng y tông tâm lĩnh” (66 quyển) như một quyển phụ lục.
b. Thể loại: Kí sự - thể văn ghi chép câu chuyện có thật, tương đối hoàn chỉnh.
c. Tóm tắt: SGK
3. Đoạn trích “ vào phủ chúa Trịnh”
- Trích “Thượng kinh kí sự” nói về việc Lê Hữu Trác lên tới kinh đô, được dẫn vào phủ chúa để bắt mạch, kê đơn cho Trịnh Cán.
II. Đọc- hiểu văn bản
1. Đọc văn bản
2. Bố cục đoạn trích
3. Tìm hiểu văn bản
a. Quang cảnh trong phủ chúa
- Đường vào phủ: “Những dãy hành lang quanh co nối nhau liên tiếp” à qua nhiều lần cửa
+ Khuôn viên phủ chúa: “hậu mã quân túc trực” 
+ Vườn hoa trong phủ: “ cây cối um tùm, chim kêu mùi hương” 
- Bên trong phủ: “ nhà đại đường, quyển bồng, gác tía, đồ đạc dân gian chưa từng thấy, mâm vàng, chén bạc”
- Nội cung của thế tử: “qua năm sáu lần trướng gấm, sập thếp vàng, ghế rồng sơn son thếp vàng, nệm gấm, màn là che ngang sân, xung quanh lấp lánh, hương hoa ngò ngạt”
=> Quang cảnh phủ chúa cực kì tráng lệ, lộng lẫy, không đâu sánh bằng
b. Cung cách sinh hoạt trong phủ chúa.
- Cách đưa đón thầy thuốc: “ đầy tớ chạy đằng trước hét đường, cáng chạy như ngựa lồng, người giữ cửa truyền bá rộn ràng” à Chúa giữ vị trí trọng yếu và có quyền uy tối thượng trong triều đình. (Bài thơ của tác giả minh chứng rõ thêm quyền uy nơi phủ chúa)
- Những lời lẽ nhắc đến chúa Trịnh và thế tử đều phải hết sức cung kính, lễ độ: “ Thánh thượng đang ngựyết kiếnhầu mạchhầu trà”
- Chúa Trịnh luôn có “ phi tần chầu chực”
- Cảnh khám bệnh cho thế tử: “bảy, tám thầy thuốc phục dịch, mấy người đứng hầu, quỳ lạy bốn lạy trước và sau khi khám bệnh, xem thân hình phải có viên quan nội thần xin phép.
=> Cung cách sinh hoạt nhiều lễ nghi, khuôn phép cho thấy sự cao sang, quyền uy tột đỉnh cùng cuộc sống hưởng thụ xa hoa đến cực điểm và sự lộng quyền của nhà chúa
c. Nhân cách con người Lê Hữu Trác
* Cách nhìn, thái độ của LHT đối với cuộc sống nơi phủ chúa.
- Đứng trước phủ chúa xa hoa: “Bước chân đến đây mới hay cảnh giàu sang của vua chúa thực khác hẳn người thường, bèn ngâm một bài thơ với lời khái quát :Cả trời Nam sang nhất là đây”
- Khi được mời ăn sáng: “ tôi bấy giờ mới biết cái phong vị của nhà đại gia”
- Cảm nhận đường vào nội cung: “ tối om, không thấy có cửa ngõ gì cả”
- Nói về bệnh của thế tử: “ Vì thế tử ở trong tạng phủ yếu đi”
=> Mặc dù khen cái đẹp, cái sang nơi phủ chúa song tác giả vẫn dửng dưng trước những quyến rũ vật chất nơi đây, không đồng tình với cuộc sống quá no đủ, tiện nghi nhưng thiếu khí trời và không khí tự do
* Vẻ đẹp tâm hồn, nhân cách của LHT
- Lúc dầu: định chữa bệnh cầm chừngà tránh bị công danh ràng buộc
- Sau đó: Thẳng thắn đưa ra cách chữa đúng bệnh, kiên trì giải thích, dù khác ý với các quan thái yà lương tâm, phẩm chất trung thực của người thầy thuốc đã thắng
=> Tác giả là một thầy thuốc giỏi, có kiến thức sâu rộng, già dặn kinh nghiệm
=> Ông là thầy thuốc có lương tâm và đức độ
=> Xem thường danh lợi, quyền quý, yêu tự do và nếp sống thanh đạm
d. Nghệ thuật kí sự
- Quan sát tỉ mỉ, ghi chép trung thực, miêu tả cụ thể, sống động, lựa chọn được những chi tiết đắt, gây ấn tượng mạnh
III. Tổng kết
a. Nghệ thuật: 
- Quan sát tỉ mỉ, ghi chép trung thực. Tả cảnh cụ thể, sống động, chọn lựa những chi tiết “đắt” gây ấn tượng mạnh.
- Cách kể chuyện hấp dẫn, chân thực, hài hước.
- Kết hợp giữa văn xuôi và văn vần làm tăng chất trữ tình cho tác phẩm, góp phần thể hiện kín đáo thái độ của người viết.
b. Nội dung:
Đoạn trích Vào phủ chúa Trịnh phản ánh quyền lực to lớn của Trịnh Sâm, cuộc sống xa hoa, hưởng lạc trong phủ chúa đồng thời bày tỏ thái độ coi thường danh lợi, quyền quý của tác giả
* Củng cố- Dặn dò (1')
- HS nắm bài
- Chuẩn bị bài "Hướng dẫn làm đề: vào phủ chúa Trịnh”
E. RÚT KINH NGHIỆM