Giáo án Ngữ văn 10 - Phương pháp thuyết minh

Trường THPT Lấp Vò 3 Giáo án 10 (cơ bản) 
Giáo viên Phan Minh Nghĩa 1
 PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH 
I/ Mục tiêu bài học: Giúp Hs: 
 - Hiểu rõ tầm quan trọng của phương pháp thuyết minh và những yêu cầu đối với việc vận dụng 
phương pháp thuyết minh. 
 - Nắm được một số phương pháp thuyết minh cụ thể. 
II/ Chuẩn bị: 
 1/ Giáo viên: Nghiên cứu tài liệu + Sọan giáo án 
 2/ Học sinh: SGK + Sọan bài trước khi lên lớp. 
III/ Phương pháp: Phát huy tính sáng tạo chủ động của hs, nêu câu hỏi, thảo luận nhóm làm bài tập, 
IV/ Tiến trình dạy học: 
 1/ Ổ n định lớp: 
 2/ Kiểm tra bài cũ: (4’) Bài : Thái sư Trần Thủ Độ 
 3. Bài mới: 
 3.1/ Vào bài: TM là 1 kiểu bài quan trọng trong CT Ngữ Văn 10 (phân môn làm văn). Song để làm tốt kiểu 
bài này, chúng ta cần nắm chắc các PPTM. ở CT Ngữ Văn THCS, phần làm văn, các em đã được học các PPTM: 
nêu định nghĩa; liệt kê; nêu ví dụ; dùng số liệu; so sánh; phân loại, phân tích. Bài học hôm nay, chúng ta sẽ cùng ôn 
lại các PP trên đồng thời tìm hiểu thêm một số PPTM mới: chú thích, giảng giải nguyên nhân- kết quả. 
 3.2/ Nội dung bài mới: 
TG HĐ CỦA GV HĐ CỦA HS NỘI DUNG 
6’ HĐ1: HD HS TÌM TIỂU 
TẦM QUAN TRỌNG .. 
Cho học sinh xem xét 1 đoạn 
văn bản mẫu, VD : 
 “ Ba-Sô là bút danh ” 
š Người viết muốn thuyết 
minh điều gì. 
š Người viết có thể đạt 
được mục đích của mình hay 
không nếu chưa biết cách 
thuyết minh như thế nào để 
làm rõ bút danh ấy. 
š Trên cơ sở giải đáp 
nhữngc âu hỏi đã nêu giáo 
viên hướng dẫn giiúp học sinh 
rút ra kết luận về vai trò của 
PP và nhấn mạnh cho học sinh 
mối quan hệ giữa phương pháp 
và mục đích TM. 
á Gv chốt ý. 
ˆ HS thực hiện theo yêu 
cầu. 
ˆ HS trả lời – SGK. 
ˆ HS ghi nhận. 
 I. TẦM QUAN TRỌNG CỦA 
PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH 
: 
- Vai trò của phương pháp thuyết 
minh: là điều kiện cần thiết để hoàn 
thành tốt một bài văn thuyết minh. 
- Mối quan hệ giữa phương pháp 
thuyết minh và mục đích thuyết 
minh: 
+ Phương pháp thuyết minh phục vụ 
mục đích thuyết minh. 
+ Mục đích thuyết minh được hiện 
thực hóa thành bài văn thông qua 
các phương pháp thuyết minh. 
10’ HĐ2: HD HS ÔN TẬP VÀ 
TÌM HIỂU 1 SỐ PPTM 
Hs đọc và làm các bài tập 
trong sgk 
ˆ HS đọc, trao đổi, suy 
nghĩ trả lời. 
ˆ Hs khác cho ý kiến, 
bổ sung. 
 II. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP 
TM 
 1. Ôn tập các PPTM đã học 
: 
Trường THPT Lấp Vò 3 Giáo án 10 (cơ bản) 
Giáo viên Phan Minh Nghĩa 2
Gv nhận xét, bổ sung khẳng 
định đáp án. 
- Đoạn 1 có mục đích thuyết 
minh : công lao tiến cử người 
tài giỏi cho đất nước của Trần 
Quốc Tuấn. 
- Đoạn 2 có mục đích thuyết 
minh: nguyên nhân thay đổi 
bút danh của Ba-sô. 
- Đoạn 3 có mục đích thuyết 
minh: giúp người đọc hiểu về 
cấu tạo tế bào. 
- Đoạn 4 có mục đích thuyết 
minh: giúp người đọc hiểu về 
nhạc cụ của điệu hát trống 
quân (một loại hình nghệ thuật 
dân gian). 
á GV: chốt ý. 
ˆ HS ghi nhận. 
 a. Đoạn 1: 
- Phương pháp thuyết minh: liệt kê, 
giải thích. 
- Tác dụng: đảm bảo tính chuẩn xác 
và tính thuyết phục của văn bản 
thuyết minh. 
 b. Đoạn 2: 
- Phương pháp thuyết minh: phân 
tích, giải thích. 
- Tác dụng: cung cấp những hiểu 
biết mới bất ngờ, thú vị. 
 c. Đoạn 3: 
- Phương pháp thuyết minh: nêu số 
liệu và so sánh 
- Tác dụng: thuyết phục, hấp dẫn, 
gây ấn tượng mạnh với sự tiếp nhận 
của người đọc. 
 d. Đoạn 4: 
- Phương pháp thuyết minh: phân 
tích, giải thích. 
- Tác dụng: cung cấp những hiểu 
biết mới, thú vị. 
 12’ Hs đọc và trả lời các câu hỏi 
trong sgk :50. 
á GV nhận xét, bổ sung: Câu 
văn “Ba-sô là bút danh” ko phải 
là cách thuyết minh bằng định 
nghĩa. Vì thông tin “là bút danh” 
ko nêu lên được những đặc điểm 
bản chất giúp người đọc phân biệt 
Ba-sô với các nhà thơ, nhà văn 
khác. 
Cách 2: GV đưa ra 1 văn bản 
thích hợp cho HS xem xét : 2 mục 
đích của đoạn văn , mục đích nào 
là chủ yếu? Vì sao? Các ý của 
đoạn văn có quan hệ nhân quả 
với nhau không ? 
- Nếu có thì đâu là nguyên nhân, 
đâu là kết quả ? Vì sao có thể nói 
rằng mối quan hệ ấy đã được 
trình bày một cách hợp lý và sinh 
động để nhờ đó mà nội dung văn 
bản có thể hiện lên cụ thể , hấp 
dẫn hơn ? 
 + Nhược điểm: mức độ chuẩn 
xác không cao (như phương pháp 
ˆ Hs trả lời dựa vào 
SGK và theo định hướng 
của giáo viên đưa. 
2. Tìm hiểu thêm 1 số PPTM:
 a. Thuyết minh bằng cách chú 
thích: 
PP định nghĩa PP chú thích 
* Giống nhau: có 
cùng mô hình cấu 
trúc: A là B. 
* Khác nhau: 
- Nêu ra thuộc tính 
cơ bản của đối 
tượng để phân biệt 
đối tượng này với 
đối tượng khác, các 
đối tượng thường 
cùng loại với nhau. 
- Đảm bảo tính 
chuẩn xác và độ tin 
cậy cao 
- Nêu ra một tên 
gọi khác hoặc một 
nhận biết khác, có 
thể chưa phản ánh 
đầy đủ những 
thuộc tính bản chất 
của đối tượng. 
- Có tính linh hoạt, 
mềm dẻo, có tác 
dụng đa dạng hóa 
văn bản & phong 
phú hóa cách diễn 
đạt. 
- VD phương pháp định nghĩa: 
+ Cá là loài động vật có xương sống, 
ở dưới nước, bơi bằng vây, thở bằng 
mang. 
+ Nguyễn Du là đại thi hào dân tộc 
Trường THPT Lấp Vò 3 Giáo án 10 (cơ bản) 
Giáo viên Phan Minh Nghĩa 3
định nghĩa ) 
 +Ưu điểm : mềm dẻo, dễ sử dụng 
á GV: chốt ý. 
ˆ Ghi nhận. 
và Truyện Kiều của ông là một kiệt 
tác. 
- VD phương pháp chú thích: 
+ Cá là loài động vật ở dưới nước. 
+ Nguyễn Du là nhà thơ. 
+ Tên Hiệu của ND là Thanh Hiên. 
b. Thuyết minh bằng cách giảng giải 
nguyên nhân- kết quả: 
- Mục đích (1): niềm say mê cây 
chuối của Ba-sô là chủ yếu. Vì nó 
cho thấy “chân dung tâm hồn” của 
thi sĩ. 
- Quan hệ nhân- quả: từ niềm say 
mê cây chuối dẫn đến kết quả thi sĩ 
đã lấy bút danh là Ba-sô. 
 Các ý được trình bày hợp lí, sinh 
động, bất ngờ và thú vị. 
6’ HĐ3: HD TÌM HIỂU YÊU 
CẦU ĐV VIỆC VẬN 
DỤNG PPTM: 
š Căn cứ vào đâu để 
quyết định nên chọn phương 
pháp thuyết minh nào trong 
bài nói (viết) của mình. 
š Các mục đích vận dụng 
phương pháp thuyết minh của 
bài văn TM. 
á GV: chốt ý. 
ˆ HS thực hiện theo Y/C 
của gv. 
ˆ Ghi nhận. 
III. YÊU CẦU ĐỐI VỚI VIỆC 
VẬN DỤNG PPTM: 
 1. Căn cứ vào mục đích thuyết 
minh để lựa chọn phương pháp 
thuyết minh phù hợp. 
 2. Mục đích vận dụng PPTM: 
- Cung cấp thông tin đầy đủ, khách 
quan về đối tượng được thuyết minh. 
- Giúp người đọc (nghe) tiếp nhận dễ 
dàng, hứng thú. 
* Ghi nhớ: (Sgk). 
5’ HĐ4: LUYỆN TẬP: 
Hs đọc và thảo luận làm bài tập. 
Gv nhận xét, bổ sung: 
Ngoài sự vận dụng phối hợp các 
phương pháp thuyết minh trên, 
tác giả còn vận dụng yếu tố miêu 
tả hấp dẫn: Với cánh môi cong 
lượn như gót hài...đang bay lượn. 
 Yêu cầu hs làm bài tập 2 ở nhà. 
ˆ Hs thực hiện theo sự 
HD của Gv và sgk-51 -
52. 
III. LUYỆN TẬP: sgk 51 - 52. 
 1. Các phương pháp thuyết minh: 
- Chú thích: Hoa lan được người 
phương Đông... 
 - Phân tích, giải thích: Họ lan...mục. 
- Dùng số liệu: chỉ riêng 10 loài hoa 
của chi lan Hài Vệ Nữ... 
2. Bài tập 2: (về nhà). 
V/ Củng cố, vận dụng và dặn dò: (2’) 
1/ Củng cố -vận dụng: Tầm quan trọng và một số PPTM mới, việc vận dụng các PPTM đó? 
 2/ Dặn dò: + Về học bài, làm các bài tập còn lại. Soạn bài CHUYỆN CHỨC PHÁN SỰ ĐỀN TV 
VI/ Đánh giá và rút kinh nghiệm tiết dạy sau:  
.