Giáo án môn Ngữ văn lớp 11 - Bài: Lẽ ghét thương

Bài: LẼ GHÉT THƯƠNG
(Trích Truyện Lục Vân Tiên – Nguyễn Đình Chiểu)
MỤC TIÊU: 
Giúp HS cảm nhận được:
- Tình cảm yêu ghét phân minh, mãnh liệt, xuất phát từ lòng thương dân sâu sắc của tác giả.
- Đặc trưng cơ bản của bút pháp trữ tình NĐC.
PHƯƠNG PHÁP:
Đọc diễn cảm, đọc chú thích, gợi tìm ôn lại kiến thức cũ, thảo luận nhóm và trả lời câu hỏi.
TIẾN TRÌNH:
* Kiểm tra bài cũ:
 ?Tr×nh bµy nh÷ng hiĨu biÕt cđa em vỊ t¸c gi¶ NguyƠn §×nh ChiĨu (3 phĩt)
* Giới thiệu bài mới:Giíi thiƯu ch©n dung NguyƠn §×nh ChiĨu vµ Tp : Lơc V©n Tiªn
Thời
Gian
HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS
YÊU CẦU CẦN ĐẠT
4
? Thời điểm sáng tác của Truyện “Lục vân Tiên”?
? ND của Truyện “Lục vân Tiên”?
= truyện Nôm bác học, mang nhiều tính dân gian, cuộc sống con người Nam Bộ.
? Vị trí và nội dung của đoạn trích “Lẽ ghét thương”?
Gv :h­íng dÉn ®äc ,gäi häc sinh ®äc 
–ph©n biƯt giäng ghÐt- th­¬ng ...
GV : Gi¶i thÝch tõ (SGK)
?x¸c ®Þnh bè cơc ®o¹n trÝch 
?¤ng Qu¸n thĨ hiƯn quan ®iĨm th­¬ng –ghÐt cđa m×nh trong hoµn c¶nh nµo .
 ?Qua cuéc ®èi tho¹i víi V©n Tiªn em nhËn thÊy «ng Qu¸n lµ ng­êi nh­ thÕ nµo 
?-C©u th¬ nµo thĨ hiƯn râ quan niệm của ơng Quán về lẽ ghét thương 
Gv kh¸i qu¸t 
? §iỊu «ng Qu¸n ghÐt lµ g× ? ¤ng nghÐt ®Õn møc ntn ?
 ? ViƯc tÇm phµo chØ lµ viƯc nhá 
V× sao việc nhỏ mà ơng lại ghét đến như thế?
Thảo luận: 1
? Ông Quán ghét những ai ? Những ng­êi đó có điểm chung nào?
GV=> Kiệt( Hạ) – Muội Hỉ phá tan của trong kho; Trụ Vương(Thương) – Đát Kỉ ao rượu, thịt rừng; U Vương(Tây Chu) – Bao Tự nghe tiếng xé lụa; 
 ? Những việc trên gây hậu quả ntn cho nhân dân?
? Qua ®ã em thÊy N§C ®· ®Ĩ cho «ng Qu¸n ®· ®øng vỊ phÝa quyỊn lỵi cđa ai ®Ĩ lµm c¬ së cho lÏ ghÐt cđa m×nh .
? §iỊu ®ã ®· thĨ hiƯn 1 t×nh c¶m ntn víi d©n víi n­íc cđa nv «ng Qu¸n cịng nh­ cđa chÝnh nhµ th¬.
GV : Ta thÊy N§C ®· m­ỵn lÞch sư c¸c triỊu ®¹i pk TQ xa x­a ®Ĩ nãi vỊ chÝnh hiƯn thùc chÕ ®é pk VN lĩc bÊy giê ...
Trong c¸i lÏ ghÐt Êy ,ta thÊy cßn c¶ sù h»n häc c¨m giËn ,bÊt b×nh lªn ¸n ®èi víi x· héi mµ «ng ®ang sèng ...
 ( 2)
? ¤ng Qu¸n bµn vỊ lÏ th­¬ng b¾t ®Çu tõ ®©u 
? Hä lµ những ai 
 = Không Tử – đi khắp nơi, cứu đời, không được tin dùng; Nhan Uyên mệnh yểu; Gia Cát Lương – không gặp thời; 
? Những ng­êi đó có điểm chung nào?
?Em h·y so s¸nh hoµi b·o của những bậc hiền tài nµy với NĐC ?
GV => Đây là sự đồng cảm của tác giả với những người đồng cảnh ngộ.Cịng bëi chÝnh v× thÕ mµ v¨n ch­¬ng cđa «ng th­êng mang tÝnh gi¸o huÊn vµ tr÷ t×nh lµ nh­ vËy
?¤ng ®· thĨ hiƯn nçi niỊm g× khi nãi vỊ hä 
? VËy ®âu là cơ sở của lẽ thương trong đoạn trích này?
?-Câu cuối cùng của ®o¹n thơ cĩ ý nghĩa gì? “ Nửa phần lại thương”
? Qua lÏ thương - ghét của ông Quán, ta thấy NĐC đã xuất phát từ đâu để nói lên lẽ ghét - thương này?
( 3)
? ChØ ra nh÷ng yếu tố nghệ thuật được sd trong đoạn trích này? Tác dụng của chúng?
? Tính cách con người trong đoạn trích này giống đặc trưng tính cách của người vùng nào trên đất nước Việt Nam .
?NhËn xÐt g× vỊ nhÞp ®iƯu cđa toµn ®o¹n th¬
HS ĐỌC PHẦN GHI NHỚ
= Đoạn thơ mang đậm tính chất triết lí đạo đức nhưng không hề khô khan, mà dạt dào cảm xúc.
TIỂU DẪN(SGK – Tr 45)
Truyện “Lục vân Tiên”:
- TG sáng tác: nưa cuèi thÕ kØ XIX
 (khoảng những năm 50 của TK XIX, khi NĐC bị mù, về dạy học và chữa bệnh ở Gia Định)
- ND: cuộc xung đột giữa thiện và ác- nhằm đề cao tinh thần nhân nghĩa, khát vọng về một XH tốt đẹp thấm đượm tình cảm yêu thương, nhân ái.
Về đoạn trích “Lẽ ghét thương”:
- Vị trí: từ câu 473-504 / 2082.
- ND: tình cảm yêu ghét phân minh của ông Quán(nhân dân).
-§äc 
-Gi¶i thÝch tõ khã 
=>Sử dụng nhiều điển tích
-Bè cơc :
+6 c©u ®Çu : Cuéc ®èi tho¹i gi÷a Lơc V©n Tiªn vµ «ng Qu¸n 
+ 10 c©u tiÕp : «ng Qu¸n bµn vỊ lÏ ghÐt 
+Cßn l¹i : ¤ng qu¸n bµn vỊ lÏ th­¬ng 
ĐỌC- HIỂU néi dung 
1 Cuéc ®èi tho¹i gi÷a Lơc V©n Tiªn vµ «ng Qu¸n 
-C¸c sÜ tư ®i thi gỈp «ng Qu¸n, V©n Tiªn hái vµ «ng Qu¸n béc lé quan ®iĨm ghÐt th­¬ng 
* ¤ng Qu¸n lµ ng­êi th«ng kinh sư vµ cã quan ®iĨm yªu ghÐt râ rµng
“-V× ch­ng hay ghÐt cịng lµ hay th­¬ng”
=>Quan niệm vỊ lÏ ghÐt th­¬ng của ơng Quán:
 -Đây là mối quan hệ giữa thương và ghét à Thương là gốc, vì thương nên ph¶i ghét.
 2,Lẽ ghét thương của ông Quán:
Lẽ ghét:
-*GhÐt viƯc tÇm phµo 
-“ ghét cay ghét đắng, ghét vào tận tâm”
-Đây là cái cớ để ơng trình bày về lẽ ghét 
* GhÐt c¸c triỊu ®¹i pk TQ cỉ ®¹i 
 + đời Kiệt, Trụ mê dâm.
 + đời U, Lệ đa đoan.
 + đời Ngũ bá phân vân.
 + đời thúc quý phân băng.
" Điểm chung: sự suy tàn cđa c¸c triỊu ®¹i , vua chúa đắm say tửu sắc, không chăm lo đến đời sống nhân dân.
* Hậu quả:
 + dân sa hầm sẩy hang.
 + dân chịu lầm than muôn phần.
 + dân nhọc nhằn.
 + lằng nhằng rối dân.
" nhân dân phải gánh chịu mọi tai ách, khốn khổ, cùng cực.
* Cơ sở của lẽ ghét: tác giả đứng về phía quyền lợi của nhân dân để bộc lộ tình cảm sâu sắc, mãnh liệt.
 Lẽ thương:
*B¾t ®Çu tõ th­¬ng nh÷ng bËc hiỊn tµi
 + đức thánh nhân.
 + thầy Nhan Tử dở dang.
 + ông Gia Cát tài lành.
 + thầy Đổng Tử.
 + người Nguyên Lượng.
 + ông Hàn Dũ chẳng may.
 + thầy Liêm, Lạc.
" Điểm chung: đều là những người có tài, có đức, có chí lớn muốn giúp dân, giúp nước nhưng không thực hiên được.
-Những bậc hiền tài cĩ những nét tương đồng với NĐC. Ơng cũng từng nuơi chí giúp đời, lập cơng danh sự nghiệp nhưng vì hồn cảnh mù lồ, lại sống trong buổi nhiễu nhương cho nên ơng phải lánh xa nơi danh lợi 
-NiỊm c¶m th«ng ...sù t«n kÝnh 
- Cơ sở của lẽ thương: niềm cảm thông sâu sắc từ tận đáy lòng của NĐC.
-Cã ý nghÜa muèn kh¼ng ®Þnh : Thương và ghét là hai tình cảm đối lập nhau nhưng đều cĩ chung một điểm xuất phát tõ: Lịng thương , mçi ng­êi h·y biÕt yªu ghÐt râ rµng...BiÕt ghÐt c¸i ¸c míi lµ biÕt th­¬ng yªu, tr©n träng c¸i thiƯn,cïng nh÷ng ®iỊu tèt ®Đp..
[ KẾT LUẬN: Lẽ ghét thương của NĐC xuất phát từ tình cảm yêu thương nhân dân, mong muốn nhân dân được sống yên bình, hạnh phúc; những người tài đức có điều kiện phát triển tài năng.
III,Nghệ thuật:
- Các điển tích Trung Quốc sử dụng thành thạo 
- Ngôn ngữ mộc mạc, giản dị.
- Phép điệp dồn dập:
 + từ “ghét”(12 lần).
 + từ “thương”(12 lần).
" nhấn mạnh sự sâu sắc và mãnh liệt trong tình cảm ghét – thương.
- Phép đối:
 + ghétghét.
 + thươngthương.
 + hay ghéthay thương.
 + lại ghétlại thương.
" thái độ ghét thương dứt khoát, không mập mờ, lẫn lộn, chung chung
-mang tính cách đặc trưng của con người Nam Bộ.=>Träng nghÜa kinh tµi 
VI.Tỉng kÕt 
-NhÞp 2/2/2/2 ,gãp phÇn thĨ hiƯn 1 th¸i ®é ,1 quan niƯm døt kho¸t vỊ lÏ ghÐt th­¬ng cđa nh©n vËt ,vµ cịng lµ cđa N§C
GHI NHỚ(SGK – Tr 42)
* CỦNG CỐ DẶN DÒ: 
 - Dựa vào cảm xúc của tác giả, hãy giải thích câu thơ “Vì chưng hay ghét cũng là hay thương”?- Câu thơ nào trong đoạn trích có thể thâu tóm toàn bộ ý nghĩa tư tưởng và tình cảm của cả đoạn? Hãy trình bày cảm nhận của các em về câu thơ đó?