Giáo án môn Ngữ văn lớp 10 (cơ bản) - Cảnh ngày hè

Ngµy so¹n: 14/12/2006
TiÕt theo PPCT: 50
 Ký duyƯt: §äc - v¨n:
 c¶nh ngµy hÌ 
 ( B¶o kÝnh c¶nh giíi - NguyƠn Tr·i )
A. Mơc tiªu bµi häc:
 Giĩp häc sinh:
 - C¶m nhËn ®­ỵc t­ t­ëng, t×nh c¶m yªu ®êi, yªu thiªn nhiªnvµ ­íc väng cao ®Đp cđa t¸c gi¶.
 - ThÊy ®­ỵc Nt sư dơng tõ ng÷ ®Ỉc s¾c, giµu søc gỵi t¶ vµ ý thøc cđa NTr·i trong viƯc t×m tßi, s¸ng t¹o mét thĨ th¬ viÕt b»ng TiÕng ViƯt.
 - RÌn kÜ n¨ng ®äc - hiĨu v¨n b¶n VH
 - Båi d­ìng t×nh yªu thiªn nhiªn, ®Êt n­íc.
 B. ph­¬ng tiƯn thùc hiƯn 
 - SGK, SGV
 - ThiÕt kÕ bµi häc.
 - Gi¸o ¸n
 C. C¸CH THøC TIÕN HµNH
 GV tỉ chøc giê d¹y häc theo c¸ch kÕt hỵp c¸c ph­¬ng ph¸p ®äc s¸ng t¹o , gỵi
 t×m , kÕt hỵp víi c¸c h×nh thøc trao ®ỉi th¶o luËn, tr¶ lêi c¸c c©u hái.
 D. tiÕn tr×nh d¹y häc
 1. KiĨm tra bµi cị:
 2. Giíi thiƯu bµi míi:
 NguyƠn Tr·i kh«ng chØ lµ mét t¸c gia nỉi tiÕng víi " B×nh Ng« ®¹i c¸o "- ¸ng thiªn cỉ hïng v¨n - mµ cßn lµ ng­êi t¹o ra b«ng hoa ®Çu mïa rùc rì nhÊt cđa th¬ N«m víi " Quèc ©m thi tËp ". Trong ®ã ph¶i kĨ ®Õn bµi th¬ tiªu biĨu " C¶nh ngµy hÌ " (B¶o kÝnh c¶nh giíi , sè 43) 
Ho¹t ®éng cđa GV vµ HS
Yªu cÇu cÇn ®¹t
I. Giíi thiƯu chung:
 ( HS ®äc tiĨu dÉn )
1. NguyƠn Tr·i
Nªu nh÷ng nÐt chÝnh vỊ t¸c gi¶?
2. Bµi th¬:
Nªu xuÊt xø vµ ý nghÜa nhan ®Ị cđa bµi th¬?
II. §äc - hiĨu kh¸i qu¸t
( HS ®äc diƠn c¶m bµi th¬)
1. ThĨ th¬
Bµi th¬ thuéc thĨ th¬ nµo?
2. Bè cơc
Bµi th¬ cã thĨ chia lµm mÊy phÇn?
III. §äc - hiĨu chi tiÕt
1. C¶nh ngµy hÌ
C©u th¬ mét giíi thiƯu hoµn c¶nh t¸c gi¶ ng¾m c¶nh nh­ thÕ nµo?
C¶nh ngµy hÌ ®­ỵc miªu t¶ víi chi tiÕt nµo? ThĨ hiƯn søc sèng nh­ thÕ nµo? ( Ph©n tÝch søc gỵi t¶ cđa c¸c tÝnh tõ , §T, tõ l¸y trong viƯc biĨu hiƯn h×nh t­ỵng vµ c¶m høng )
Nh÷ng h×nh ¶nh, chi tiÕt Êy thĨ hiƯn c¶m nhËn cđa t¸c gi¶ vỊ thiªn nhiªn, cuéc sèng nh­ thÕ nµo?
2. T©m sù cđa nhµ th¬
Bµi th¬ thĨ hiƯn t©m tr¹ng, mong ­íc g× cđa t¸c gi¶?
Chĩ ý hoµn c¶nh ng¾m c¶nh lµ nhµn, nh­ng ®Ých cuèi cïng kh«ng lµ c¶nh TN mµ lµ ng­êi d©n-> Ng¾m c¶nh kh«ng thơ ®éng 
IV. KÕt luËn:
§¸nh gi¸ chung vỊ bµi th¬?
V. Bµi tËp n©ng cao:
 ( HS th¶o luËn)
- NguyƠn Tr·i ( 1380 - 1442 )
- Anh hïng DT, nhµ v¨n ho¸ lín, ®Ĩ l¹i di s¶n phong phĩ ®å sé.
- Sù nghiƯp s¸ng t¸c: Ch÷ H¸n + N«m
 * TËp th¬ " Quèc ©m thi tËp " ( ch÷ N«m) gåm 254 bµi 
 + VÞ trÝ: TËp th¬ n«m cỉ nhÊt, hay nhÊt
 + Néi dung: VỴ ®Đp t©m hån cđa NTr·i, lÝ t­ëng nh©n nghÜa, t×nh yªu TN, con ng­êi; Kh¸t väng vỊ mét cuéc sèng thanh b×nh, HP cho ND
 + H×nh thøc: Chđ yÕu lµ thĨ th¬ thÊt ng«n b¸t cĩ xen lơc ng«n -> C¸ch t©n.
- XuÊt xø : Thuéc chïm th¬ " B¶o kÝnh c¶nh giíi " ( 61 bµi) thuéc " Quèc ©m thi tËp "
 Tªn bµi th¬ " C¶nh ngµy hÌ " - Do ng­êi biªn so¹n ®Ỉt
- Nhan ®Ị: " B¶o kÝnh c¶nh giíi "- G­¬ng b¸u r¨n m×nh, nh­ng nhiỊu bµi th¬ kh«ng hỊ r¨n d¹y ai mµ chØ lµ khĩc t©m t×nh, t©m sù cđa nhµ th¬ vỊ con ng­êi, cuéc sèng, b¶n th©n.
- Hoµn c¶nh ra ®êi: C¨n cø vµo néi dung cã lÏ lĩc t¸c gi¶ kh«ng ®­ỵc vua tin dïng, cuéc sèng nhµn dËt.
- ThĨ th¬ thÊt ng«n b¸t cĩ §­êng luËt
Nh­ng c©u 1 vµ c©u 8 : S¸u tiÕng	{ C¸ch t©n
 ng¾t nhÞp linh ho¹t 
-> C©u 1 vµ 8 trë thµnh c©u ®éc lËp ( B×nh th­êng trong th¬ §­êng luËt c©u 1 ph¶i g¾n víi c©u 2, thµnh mét " liªn " chØnh thĨ )
- Bè cơc:
 + S¸u c©u th¬ ®Çu : C¶nh ngµy hÌ
 + Hai c©u cuèi : T©m tr¹ng thi nh©n
- C©u 1: 
 + " Råi "- Rçi r·i, nhµn nh·, kh«ng v­íng bËn ®iỊu g×
-> NhÞp 1/2/3 nhÊn m¹nh hoµn c¶nh nhµn nh· vỊ thêi gian ( t©m kh«ng nhµn)
 + " Hãng m¸t "- T©m hån th­ th¸i, thanh th¶n, th¶ hån víi thiªn nhiªn
 + " Ngµy tr­êng" - ngµy dµi, 
{-> C©u 1 ®· giíi thiƯu hoµn c¶nh, t©m tr¹ng, thanh th¶n, th­ th¸i tr­íc thiªn nhiªn
- N¨m c©u th¬ tiÕp:
 + §ïn dïn: Tõ l¸y, §T m¹nh - dån dËp tu«n ra
 + Gi­¬ng( §T): gi­¬ng réng ra, t¸n c©y to¶ réng che rỵp mỈt ®Êt
 + ( HoÌ) lơc: Xanh thÉm
 + Phun: §T m¹nh
 + TiƠn: Ng¸t, nøc
 h­¬ng
 + Lao xao chỵ c¸: ¢m thanh b×nh th­êng cđa chỵ c¸
 Tõ l¸y + ®¶o ng÷ = nhén nhÞp
 + D¾ng dái: Tõ l¸y- l¶nh l¶nh, tiÕng kªu liªn tơc vang déi
 " CÇm ve" - Èn dơ: TiÕng ve nghe nh­ tiÕng ®µn - du d­¬ng, rén r·, ®Çy ®ư giai ®iƯu
 + TÞch d­¬ng: trêi chiỊu 
 => Bøc tranh c¶nh vËt vµ cuéc sèng cuèi hÌ, cuèi ngµy víi ®Çy ®đ mµu s¾c h­¬ng vÞ, ©m thanh. Bøc tranh sinh ®éng, gi¶n dÞ trµn ®Çy søc sèng, vui t­¬i, rén rµng - Nhµ th¬ c¶m nhËn kh«ng chØ b»ng nh÷ng gi¸c quan th«ng th­êng mµ b»ng c¶ t©m hån tinh tÕ, nh¹y c¶m, giao c¶m m·nh liƯt víi cuéc sèng 
=> T×nh yªu TN, cuéc sèng tha thiÕt m·nh liƯt 
 ( So s¸nh:
 + Bøc tranh TN trong th¬ cỉ th­êng TÜnh, nh­ng ë ®©y §éng
 + C¶nh ngµy hÌ: Gỵi nãng nùc
 Ngµy n¾ng chang chang l­ìi chã lÌ
 - Hång ®øc Quèc ©m thi tËp -
 Ai xui con quèc gäi hÌ
 C¸i n¾ng nung ng­êi nãng nãng ghª 
 - Tõ DiƠn §ång -)
- Ngu cÇm: §iĨn tÝch ( SGK)
- DÏ cã: LÏ ra nªn cã - ­íc mong
- D©n giµu ®đ kh¾p ®ßi ph­¬ng: Kh«ng giíi h¹n mét DT, mét quèc gia nµo mµ ND, nh©n lo¹i
-> Hai c©u kÕt cã 2 c¸ch hiĨu:
 + C©u 1: Ca ngỵi sù th¸i b×nh
 + C©u 2: ¦íc mong ND giµu cã no ®đ
C¸ch hiĨu nµy cịng thĨ hiƯn vỴ ®Đp t©m hån Nth¬: Tha thiÕt g¾n bã víi ND ®Êt n­íc. ¦íc mong kh¸t väng cđa d©n giµu n­íc m¹nh lµ t×nh c¶m th­êng trùc s©u nỈng.
 Liªn hƯ: " Bui mét tÊc lßng ­u ¸i cị..."
 -> Yªu n­íc th­¬ng d©n
- Bµi th¬ lµ bøc tranh phong c¶nh ngµy hÌ ®Ỉc tr­ng, gi¶n dÞ, quen thuéc vµ sinh ®éng, vui t­¬i, giµu søc sèng - ThĨ hiƯn vỴ ®Đp t©m hån vui sèng, t­¬i trỴ, yªu tha thiÕt TN, cuéc sèng, chan hoµ víi TN vµ canh c¸nh nçi niỊm ­u ¸i, kh¸t väng HP cho ND
- NT: S¸ng t¹o vỊ h×nh thøc th¬, sư duÞng tõ l¸y tµi t×nh, sư dơng §T, tÝnh tõ giµu gi¸ trÞ t¹o h×nh, biĨu c¶m.
- Quan hƯ gi÷a c¶nh vµ t×nh trong bµi th¬: Hµi hoµ - C¶nh ®Ĩ biĨu hiƯn t×nh, t×nh khiÕn c¶nh thªm ®Đp.