Giáo án môn Ngữ văn khối 11 - Tuần 20

Tuần: 26	 Ngày soạn: 28-2	 Tiết PPCT: 74-75
NHỮNG YÊU CẦU VỀ SỬ DỤNG TIẾNG VIỆT
A. Mục tiêu bài học
 Giúp học sinh:
- Nắm được những yêu cầu về sử dụng tiếng việt ở các phương diện: phát âm, chữ viết, dùng từ, đặt câu, cấu tạo văn bản, phong cách chức năng ngôn ngữ.
- Vận dụng những yếu tố đó vào việc sử sụng, phân tích được sự đúng sai, sửa chữa những lỗi khi dùng tiếng việt.
- Có thái độ cầu tiến, có ý thức vươn tới cái đúng trong khi nói và viết, có ý thức giữ gìn sự trong sáng của tiếng việt.
B. Phương tiện thực hiện: SGK, SGV, thiết kế bài học.
C. Cách thức tiến hành: Tổ chức giờ dạy kết hợp các phương pháp đọc, gợi tìm, phát vấn, thảo luận, làm bài tập.
D. Tiến trình dạy học
1. ỉn định lớp. 1p,
2. Kiểm tra bài cũ: 4p,
3. Bài mới:
Thêi gian
Hoạt động của GV, HS
Yêu cầu cần đạt
10p,
10p,
15p,
GV hướng dẫn vào bài học: đặc điểm của âm tiết tiếng Việt à HS xác định: thường mắc lỗi ở phát âm, từ vựng. GV hướng dẫn: trong quá trình sử dụng: thành lập câu, liên kết giữa các câu trong một đoạn, sử dụng đúng phong cách ngơn ngữ.
Hoạt động 1: Đọc - tìm hiểu văn bản
-Thảo luận nhĩm từng bài tập à lý thuyết.
-Phát hiện lỗi về phát âm và chữ viết:
a. Lçi chÝnh t¶ (ch÷ viÕt)
Giặc à giặt, dáo à ráo, 
b. Lçi ng÷ ©m (ph¸t ©m / c¸ch ®äc):
- Sai thanh ®iƯu:
lẽ, à lẻ, đçi à đổi.
 - Giäng ®Þa ph­¬ng:
 Dưng mờ: nhưng mà, bẩu: bảo, mờ: mà, giời: trời.
à Lỗi: phát âm, từ vựng
GV yêu cầu HS đưa ra KL về sử dụng theo đúng chuẩn của tiếng Việt.
a. Phát hiện và chữa lỗi từ ngữ:
+Câu 1: tõ chãt lät, chØ cã tõ trãt lät: qua ®­ỵc tÊt c¶ c¸c b­íc khã kh¨n, kh«ng bÞ c¶n l¹i, m¾c l¹i
. à Dïng tõ sai. Ph¶i dïng phĩt chãt: phĩt cuèi cïng
+Câu2: truyền tụng truyỊn miƯng réng r·i vµ mang s¾c th¸i ca ngỵi
à truyền thụ truyỊn l¹i tri thøc, kinh nghiƯm cho ng­êi nµo ®ã
à truyền đạt lµm cho ng­êi kh¸c n¾m ®­ỵc ®Ĩ chÊp hµnh (nghÞ quyÕt, chØ thÞ, kiÕn thøc) 
+Câu 3:- Sè ng­êi m¾c vµ chÕt c¸c bƯnh truyỊn nhiƠm ®· gi¶m dÇn
 à Lçi kÕt hỵp tõ
 à Sưa: Sè ng­êi m¾c c¸c bƯnh truyỊn nhiƠm vµ chÕt v× c¸c bƯnh truyỊn nhiƠm ®· gi¶m dÇn
+Câu 4: Nh÷ng bƯnh nh©n kh«ng cÇn ph¶i mỉ m¾t ®­ỵc c¸c khoa d­ỵc tÝch cùc pha chÕ, ®iỊu trÞ b»ng nh÷ng thø thuèc tra m¾t ®Ỉc biƯt
 à Lçi diƠn ®¹t vµ kÕt hỵp tõ
 à Sưa: Nh÷ng bƯnh nh©n kh«ng cÇn ph¶i mỉ m¾t ®­ỵc khoa d­ỵc tÝch cùc ®iỊu trÞ b»ng nh÷ng thø thuèc tra m¾t ®Ỉc biƯt mµ khoa ®· pha chÕ.
b.Lựa chọn câu đúng, câu sai:
+ C©u sai: 
 + Anh Êy cã mét yÕu ®iĨm: kh«ng quyÕt ®o¸n trong c«ng viƯc
à dïng tõ sai: yÕu ®iĨm, ph¶i dïng tõ: ®iĨm yÕu. V×:
yÕu ®iĨm: ®iĨm quan träng nhÊt
®iĨm yÕu: ®iĨm h¹n chÕ (nh­ỵc ®iĨm), ph©n biƯt víi: ®iĨm m¹nh (së tr­êng)
+ TiÕng ViƯt ta rÊt giµu ©m thanh vµ h×nh ¶nh, cho nªn cã thĨ nãi ®ã lµ thø tiÕng rÊt linh ®éng, phong phĩ
 à dïng tõ sai: linh ®éng, ph¶i dïng: sinh ®éng. V×:linh ®éng: c¸c xư lý mỊm dỴo, kh«ng m¸y mãc, cøng nh¾c, cã sù thay ®ỉi phï hỵp víi thùc tÕ sinh ®éng: nhiỊu d¹ng, nhiỊu vỴ kh¸c nhau
+Câu đúng: 2, 3, 4.
a. Ph¸t hiƯn vµ ch÷a lçi ng÷ ph¸p: 
 - Qua t¸c phÈm T¾t ®Ìn cđa Ng« TÊt Tè / ®· cho ta thÊy h×nh ¶nh ng­êi phơ n÷ n«ng th«n trong chÕ ®é cị.
 C©u nµy vÕ 1 tr¹ng ng÷ chØ c¸ch thøc vËy c©u nµy thiÕu chđ ng÷
 à Ch÷a: + C¸ch 1: T¸c phÈm T¾t ®Ìn cđa Ng« TÊt Tè ®· cho ta thÊy h×nh ¶nh ngêi phơ n÷ n«ng th«n trong chÕ ®é cị
+ C¸ch 2: Qua t¸c phÈm T¾t ®Ìn, Ng« TÊt Tè ®· cho ta thÊy h×nh ¶nh ng­êi phơ n÷ n«ng th«n trong chÕ ®é cị
- Lßng tin t­ëng s©u s¾c cđa nh÷ng thÕ hƯ cha anh vµo lùc l­ỵng m¨ng non vµ xung kÝch sÏ tiÕp b­íc m×nh
à C©u là cụm danh từ lµm CN, thiÕu vÞ ng÷
à Ch÷a: C1+ Nh÷ng thÕ hƯ cha anh ®· tin t­ëng s©u s¾c vµo lùc l­ỵng m¨ng non vµ lùc l­ỵng xung kÝch sÏ tiÕp b­íc m×nh
C2+ Lßng tin t­ëng s©u s¾c cđa nh÷ng thÕ hƯ cha anh vµo lùc l­ỵng m¨ng non vµ xung kÝch sÏ tiÕp b­íc m×nh ®· ®­ỵc thĨ hiƯn qua §¹i héi §oµn toµn quèc
b. C©u sai: 
 - Cã ®­ỵc ng«i nhµ ®· lµm cho bµ sèng h¹nh phĩc h¬n
 à c©u thiÕu chđ ng÷ (do nhÇm tr¹ng ng÷ chØ c¸ch thøc lµ CN)
 à Ch÷a: 3 c©u ®ĩng 
Lựa chọn câu đúng: 2, 3, 4.
c. §o¹n v¨n:
à Sai: c©u s¾p xÕp lén xén, thiÕu logic
à TrËt tù ®ĩng:
 (1) Thuý KiỊu vµ Thuý V©n ®Ịu lµ con g¸i cđa «ng bµ V­¬ng viªn ngo¹i. (3) Hä sèng ªm Êm d­íi mét m¸i nhµ, cïng cã nh÷ng nÐt xinh ®Đp tuyƯt vêi. (2) Thuý KiỊu lµ mét thiÕu n÷ tµi s¾c vĐn toµn. (4) VỴ ®Đp cđa nµng hoa cịng ph¶i ghen, liƠu cịng ph¶i hên. (5) Cßn Thuý V©n cã nÐt ®Đp ®oan trang thuú mÞ. (6) VỊ tµi, Thuý KiỊu cịng h¬n h¼n Thuý V©n. (7) ThÕ nh­ng nµng ®©u cã ®­ỵc h­ëng h¹nh phĩc. 
a. Ph©n tÝch vµ ch÷a l¹i nh÷ng tõ dïng kh«ng ®ĩng phong c¸ch ng«n ng÷:
 - Hoµng h«n ngµy 25/10, lĩc 17h30, t¹i km 19 thuéc quèc lé 1A ®· x¶y ra mét vơ tai n¹n giao th«ng.
 à C©u v¨n trong biªn b¶n vỊ 1 vơ tai n¹n giao th«ng, thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ hµnh chÝnh
 + Sư dơng tõ “hoµng h«n” (tõ ng÷ gỵi h×nh thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ nghƯ thuËt) kh«ng phï hỵp
 + Thay tõ hoµng h«n = chiỊu / buỉi chiỊu
TruyƯn KiỊu cđa NguyƠn Du ®· nªu cao mét t­ëng nh©n ®¹o hÕt søc lµ cao ®Đp.
à C©u v¨n trong bµi v¨n nghÞ luËn, thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ khoa häc / chÝnh luËn. 
+ Sư dơng tõ hÕt søc lµ (khÈu ng÷ thuéc phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t) kh«ng phï hỵp
+ Thay tõ hÕt søc lµ = rÊt / v« cïng
b. NhËn xÐt c¸c tõ ng÷ thuéc ng«n ng÷ nãi / khÈu ng÷ trong phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t trong ®o¹n v¨n:
 BÈm cơ, tõ ngµy cơ b¾t con ®i ë tï, con l¹i sinh ra thÝch ®i ë tï; bÈm cã thÕ, con cã d¸m nãi gian th× trêi tru ®Êt diƯt, bÈm cơ ë tï s­íng qu¸. §i ë tï cßn cã c¬m ®Ĩ mµ ¨n, b©y giê vỊ lµng vỊ n­íc mét th­íc c¾m dïi kh«ng cã, ch¶ lµm g× nªn ¨n. BÈm cơ, con l¹i ®Õn kªu cơ, cơ l¹i cho con ®i ë tï.
 (ChÝ PhÌo, Nam Cao)
- Tõ ng÷ thuéc ng«n ng÷ nãi trong phong c¸ch ng«n ng÷ sinh ho¹t: 
 + Tõ ng÷ x­ng h«: cơ – con
 + Tõ ng÷ h« gäi: bÈm cơ
 + Tõ ng÷ ®­a ®Èy: “bÈm cã thÕ”, “bÈm qu¶ ®i ë tï”, “con l¹i ®Õn kªu cơ, cơ l¹i cho con”
 + Tõ ng÷ khÈu ng÷: “sinh ra”, “cã d¸m nãi gian”, “vỊ lµng, vỊ n­íc”, “ch¶ lµm g× nªn ¨n”
 + Thµnh ng÷, tơc ng÷: “trêi tru ®Êt diƯt”, “mét th­íc c¾m dïi”
 + C¸ch nãi Êp ĩng: “BÈm cơ”, “bÈm cã thÕ”, “bÈm qu¶ ®i ë tï”, “bÈm cơ.., con l¹i.., cơ l¹i...
Cïng cã néi dung thỊ / høa hĐn:
+ Trong ®¬n: kh«ng dïng Con cã nãi sai th× trêi chu ®Êt diƯt
 à Ph¶i thĨ hiƯn thµnh lêi cam ®oan: T«i xin cam ®oan ®iỊu ®ã lµ ®ĩng sù thùc, nÕu sai t«i hoµn toµn chÞu tr¸ch nhiƯm
1.Tìm hiểu câu tục ngữ?
1. C©u tơc ng÷: ChÕt ®øng cßn h¬n sèng quú
 - “§øng” vµ “quú”: sư dơng theo c¶ nghÜa gèc vµ nghÜa chuyĨn (nh­ng chđ yÕu lµ nghÜa chuyĨn)
+ NghÜa gèc: chØ t­ thÕ cđa con ng­êi
+ NghÜa chuyĨn: 
 * ChØ khÝ ph¸ch kiªn c­êng, dịng c¶m cđa con ng­êi khi ph¶i chÕt (chÕt ®øng)
* ChØ sù hÌn nh¸t, quú luþ cđa nh÷ng kỴ sèng luån cĩi, nÞnh hãt (sèng quú)
 - Sư dơng tõ theo nghÜa chuyĨn cã t¸c dơng lµm cho c©u tơc ng÷ giµu tÝnh h×nh t­ỵng vµ gi¸ trÞ biĨu ®¹t cao.
 So s¸nh víi c©u: ChÕt vinh cßn h¬n sèng nhơc
 à ý lé, râ ý biĨu ®¹t, kh«ng nhiỊu gi¸ trÞ gỵi h×nh
+Phép ẩn dụ à nhân cách, phẩm giá à tính hình tượng, biểu cảm.
2. HiƯu qu¶ biĨu ®¹t cđa viƯc dïng Èn dơ vµ so s¸nh:
 Chĩng ta lu«n n»m trong lßng chiÕc n«i xanh cđa c©y cèi, ®ã lµ c¸i m¸y ®iỊu hoµ khÝ hËu cđa chĩng ta”.
 - H/a Èn dơ “chiÕc n«i xanh”: chØ c©y cèi xanh m¸t bao quanh con ng­êi.
 - H/a so s¸nh “®iỊu hoµ khÝ hËu”: chØ c©y cèi xanh m¸t cã t¸c dơng ®iỊu hoµ khÝ hËu, mang l¹i sù r©m m¸t cho con ngêi.
à T¸c dơng: - C©u v¨n cã tÝnh h×nh t­ỵng. Ng­êi ®äc dƠ c¶m nhËn ®­ỵc vai trß cđa c©y cèi
 Hiệu quả biểu đạt: dùng vật à mang ích lợi cho con người à tính cụ thể à xúc cảm thẩm mỹ.
3 - §iƯp tõ ai, ®iƯp cÊu trĩc Ai cã sĩng dïng sĩng, Ai cã g­¬m dïng g­¬m, Ai cịng ph¶i
 - §èi gi÷a 2 vÕ: Ai cã sĩng dïng sĩng. Ai cã g­¬m dïng g­¬m >< kh«ng cã g­¬m th× dïng cuèc thuỉng, gËy géc. 
 - NhÞp ®iƯu: nhanh, døt kho¸t, khoỴ kho¾n (do ®iƯp tõ, ®iƯp cÊu trĩc; liƯt kª; c©u ®¬n; ng¾t nhÞp ng¾n, c©n ®èi)
 à T¸c dơng: Lêi kªu gäi gi¶n dÞ võa tha thiÕt võa hïng hån, thuyÕt phơc
-Lựa chọn từ ngữ viết đúng.
-Phân tích tính chính xác, tính biểu cảm của từ?
-Phân tích chỗ đúng, sai của đoạn văn 
-Phân tích tính biểu cảm, tính hình tượng cụ thể trong câu văn.
- HS đọc phần ghi nhớ trong SGK.
I. SỬ DỤNG ĐÚNG THEO CÁC CHUẨN MỰC CỦA TIẾNG VIỆT:
 1. Về ngữ âm và chữ viết:
 - Về ngữ âm: phát âm theo âm thanh chuẩn của tiếng Việt.
 - Về chữ viết: viết đúng theo các quy tắc hiện hành về chính tả và về chữ viết nĩi chung.
2. Về từ ngữ:
 Dùng từ ngữ đúng với hình thức và cấu tạo, với ý nghĩa, với đặc điểm ngữ pháp của chúng trong tiếng Việt.
3. Về ngữ pháp:
 - Cấu tạo câu theo đúng quy tắc ngữ pháp tiếng Việt.
 - Diễn đạt đúng các quan hệ ý nghĩa và sử dụng dấu câu thích hợp.
 - Các câu trong văn bản cần được liên kết chặt chẽ, tạo nên một văn bản mạch lạc, thống nhất.
4. Về phong cách ngơn ngữ:
 Nĩi và viết phù hợp với các đặc trưng và chuẩn mực trong từng phong cách chức năng ngơn ngữ.
II. SỬ DỤNG HAY, ĐẠT HIỆU QUẢ GIAO TIẾP CAO:
 - Sử dụng đúng chuẩn mực. 
 - Sử dụng một cách sáng tạo, cĩ sự chuyển đổi linh hoạt theo các phương thức và quy tắc chung, theo các phép tu từ à lời nĩi, câu văn cĩ tính nghệ thuật, đạt hiệu quả giao tiếp cao.
III. LUYỆN TẬP:
Bài 1:
 Từ viết đúng: bàng hồng, chất phác, bàng quan, lãng mạn, hưu trí, uống rượu, trau chuốt, nồng nàn, đẹp đẽ, chặt chẽ.
 Bài 2:
 - Từ lớp: phân biệt người theo tuổi tác, thế hệ, khơng cĩ nét nghĩa xấu à phù hợp.
 Từ hạng: phân biệt người theo phẩm chất tốt - xấu, mang nét nghĩa xấu.
 - Từ sẽ: cĩ nét nghĩa nhẹ nhàng, vinh hạnh à phù hợp với ý nghĩa của câu.
 Từ phải mang nét nghĩa bắt buộc, cưỡng bức, nặng nề à khơng phù hợp với ý nghĩa của câu.
 Bài 3:
 - Ý các câu khơng nhất quán câu 1 và các câu sau.
 - Quan hệ thay thế của đại từ ở câu 2, 3 khơng rõ.
 - Một số từ ngữ diễn đạt chưa rõ.
 Bài 4:
 - Dùng quán ngữ tình thái, từ miêu tả âm thanh và hình ảnh, hình ảnh ẩn dụ.
 - Câu văn chuẩn mực, cĩ tính nghệ thuật.
4. Củng cố:4p, nắm vững những vấn đề cơ bản, Sử dụng đúng theo các chuẩn mực tiếng Việt, sử dụng hay, đạt hiệu quả giao tiếp cao, vận dụng
thực hành.
5- Chuẩn bị bài mới: 1p, Làm văn: Tĩm tắt văn bản thuyết minh.