Giáo án môn Ngữ văn 11 - Tổng quan văn học Việt Nam

 Ngàytháng năm
 Tiết 1,2 TỔNG QUAN VĂN HỌC VIỆT NAM 
A.Mục tiêu bài học : 
 1. Kiến thức: nắm được một cách đại cương hai bộ phận lớn của văn học Việt Nam: văn học dân gian và văn học viết. Nắm được một cáchkhái quát quá trình phát triển của văn học Việt Nam. Hiểu được những nội dung thể hiện con người Việt Nam trong văn học.
2. Rèn luyện kĩ năng: nắm bắt những nét khát quát, phân tích những điểm khái quát lớn của văn học.
3. Giáo dục: Bồi dưỡng niềm tự hào về truyền thống văn hố của dân tộc qua di sản văn học được học .từ đĩ cĩ lịng say mê đối với văn học.
B. Phương tiện thực hiện : 
-SGK & SGV . 
- Thiết kế bài soạn .
-Tài liệu . 
C.Cách thức tiến hành : 
-Luyện tập học sinh khả năng tóm tắt & nhận diện trọng tâm (đọc bài tại lớp ,tóm tắt các ý chính rồi ghi vào vở .) 
-Đặt câu hỏi gợi mở ,học sinh thảo luận ,trả lời . 
-Dùng bảng phụ ,tích hợp lịch sử . 
D.Tiến trình dạy học : 
-Bước 1 : ổn định tổ chúc lớp 
-Bước 2 :kiểm tra bài cũ . 
-Bứơc 3 :bài mới : 
* Lời giới thiệu:Văn học là tấm gương phản ánh trung thực và đầy đủ về mọi khía cạnh của cuộc sống ,những ý nghĩ tình cảm mơ ước,hơi thở,nhịp đập trái tim của con người.Để hiểu rõ hơn những nét lớn về văn học nước nhà,chúng ta tìm hiểu tổng quan văn học Việt Nam.
Họat động của GV và HS 
Yêu cầu cần đạt
Hoạt động 1 : cho học sinh nắm được một cách đại cương hai bộ phận lớn của văn học VN 
-Thao tác 1 :Tìm hiểu bộ phận VHDG 
Theo em văn học VN gồm mấy bộ phận lớn ? Ai là tác giả VHDG? Hình thức lưu truyền ? có khi nào người trí thức tham gia sáng tác VHDG? Nêu ví dụ. 
-Các thể loại của văn học dân gian ? 
Nêu những nét đặc trưng tiêu biểu của văn học dân gian ? 
Thao tác 2 :Hướng dẫn tìm hiểu bộ phận văn học viết. 
Tác giả thuộc tầng lớp nào trong xã hội ? 
Khác gì với tác giả VHDG? 
Trình bày hình thức văn tự của văn học viết? Ví dụ ?
Hệ thống thể loại của văn học viết? 
-Nét lớn của truyền thống thể hiện trong văn học Việt Nam là gì ? ( Chủ nghĩa yêu nước và chủ nghĩa nhân đạo ) 
hoạt động 2 : giáo viên cho học sinh nắm một cách khái quát quá trình phát triển của văn học Việt Nam . 
 -Thao tác 1 :Cho học sinh chú ý SGK & tóm tắt từng phần . 
-Nhìn tổng quát văn học VN có mấy thời kì phát triển ? (Từ thế kỉX đến hết thế kỉXIX ; Từ đầu thế kỉ XX đến nay)
Thao tác 2: Tìm hiểu văn học trung đại.
-Từ thế kỉ X đến thế kỉ XIX nền văn học VNcó gì đáng chú ý? 
-Vì sao nền văn học trung đại chịu sự ảnh hưởng của văn học Trung Quốc ? ( vì các triều đại phong kiến sang xâm lược nước ta) Tại sao đến thế kỉ X chữ Hán mới thực sự hình thành? -Vai trò của chữ Hán? tác phẩm? (giáo viên có thể dùng bảng phụ :Thơ văn yêu nước (Lí Trần Lê Nguyễn),văn xuôi chữ Hán (truyện truyền kì,tiểu thuyết chương hồi ,kí sự) thơ văn của các thiền sư thời Lí Trần, các vua quan tướng lĩnh thờiTrần:LTK,TNT,TQT,PNL đến tận thời ND,CBQthế kỉ XVIII,XIX)
Nêu những đặc sắc về nội dung , nghệ thuật tác phẩm chữ Hán ? 
Chữ Nôm ra đời từ thế kỉ nào ?trong văn bản nào?đạt đến đỉnh cao vào thế kỉ nào?tác giả ,tác phẩm? 
Việc sáng tạo ra chữ nôm chứng tỏ điều gì?
-Thao tác 3 : Hướng dẫn học sinh tìm hiểu thời kì văn học hiện đại:
-Tại sao nói nền văn học VNtừ thế kỉ XX đến nay được gọi là nền văn học hiện đại? 
( Hoàn cảnh xã hội đã tác động đến văn học như thế nào ? ) 
Văn học thời kì này chia làm mấy giai đoạn? (chia 4 giai đoạn: đầu thế kỉ XX-1930,1930-1945,1945-1975,1975-hết thế kỉXX) 
-Kể tên một số tác giả tác phẩm tiêu biểu? ( Những tác giả tác phẩm tiêu biểu đầu thế kỉ XX-1930, 1930-1945:văn xuôi thơ ,kịch ,lí luận phê bình(Tản Đà ,Hoàng Ngọc Phách, Hồ Biểu Chánh ,Thế Lữ ,Xuân Diệu ,Ngô Tất Tố ,Nam Cao ,Vũ Trọng Phụng, Hoài Thanh, Đặng Thai Mai ,Tố Hữu)
Vai trò của cách mạng tháng tám đối vớisự phát triển của văn học VN hiện đại? 
-Kể tên một số tác giả tiêu biểu? 
- Vai trò của đại thắng mùa xuân 1975 và sự nghiệp đổi mới do Đảng lãnh đạo đã có ảnh hưởng như thế nào đến sự phát triển của văn học VN đương đại ? 
-Tại sao nói nền văn học VN có vị trí xứng đáng trong nền văn học vủa nhân loại? 
(kết tinh văn học VN có ba danh nhân:Nguyễn Trãi ,Nguyễn Du ,Hồ Chí Minh Nhiều tác phẩm giá trị được dịch ra nhiều thứ tiếng ) 
Hoạt động 3:hướng dẫn tìm hiểu phần “con người VN qua văn học” 
-Tại sao nói văn học góp phần thể hiện mối quan hệ của con người với thế giới tự nhiên?dẫn chứng minh họa. 
Tại sao chủ nghĩa yêu nước lại trở thành một nội dung quan trọng và nổi bật nhất của văn học VN? 
Những đặc điểm nội dung của chủ nghĩa yêu nước trong văn học.Những biểu hiện của mối quan hệ này trong văn học? Phân tích một vài dẫn chứng minh họa.(ca dao ,văn học hiện thực phê phán, tác phẩm mới học?)
Văn học VN đã phản ánh mối quan hệ của con người với xã hội như thế nào?
Tại sao nói văn học VN phản ánh ý thức bản thân?(VHVN ghi lại quá trình lựa chọn đấu tranh để khẳng định đạo lí làm người của con người VN trong sự kết hợp hài hòa hai phương diện ý thức cá nhân và ý thức cộng đồng-phần bản năng và phần văn hóa)
Văn học VN phản ánh ý thức bản thân như thế nào?
I.Các bộ phận hợp thành của văn học VN 
Văn học VN gồm 2 bộ phận lớn : văn học dân gian và văn học viết . 
1. văn học dân gian :
 khái niệm văn học dân gian : (SGK ) 
các thể loại : 12 thể loại 
+Truyện dân gian :thầnthoại ,sử thi ,truyền thuyết ,truyện ngụ ngôn ,truyện cổ tích , truyện cười ,truyện thơ.
+ Thơ ca dân gian : ca dao-dân ca ,vè . 
+Câu nói(nghị luận) dân gian:tục ngữ, câu đố
+ Sân khấu dân gian :chèo .
C .Đặc trưng cơ bản của văn học dân: 
+Tính truyền miệng.
+Tính tập thể ,tính thực hành. 
2.Văn Học Viết : 
 a. khái niệm văn học viết : 
-Tác giả :trí thức VN. 
-Hình thức sáng tác và lưu truyền:chữ viết –văn bản , đọc ;mang dấu ấn cá nhân. 
 b.Chữ viết của văn học dân gian Việt Nam 
-Hình thức văn tự của văn học viết Việt Nam được ghi bằng ba thứ chữ : Hán, Nôm, Quốc ngữ . Một số ít ghi bằng tiếng Pháp. Chữ Hán là văn tự người Hán, Chữ nôm dựa vào chữ Hán mà đặt ra. Chữ Quốc Ngữ sử dụng chữ cái La Tinh để ghi âm T.V 
-Từ đầu TK XX văn học VN chủ yếu ghi bằng chữ Quốc Ngữ 
-Cả văn học chữ Nôm & văn học chử Quốc Ngữ đều là văn học viết bằng Tiếng Việt 
c.Hệ thống thể loại của văn học viết : 
-Văn học từ thế kỉ thứ X đến hết thế kỉ thứ XIX 
 văn xuôi tự sự
* Văn học chữ Hán trữ tình 
 văn biền ngẫu 
 trữ tình 
* Văn học chữ Nôm văn biền ngẫu
 loại hình tự sự 
 -Văn học đầu thế kỉ thứ XX loại hình trữ tình 
 loại hình kịch 
II. Quá trình phát triển của văn học Việt Nam : 
1.Văn học trung đại (thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX) 
a.Chữ Hán và văn học chữ Hán của người Việt: 
-Chữ Hán du nhập vào nước ta từ đầu công nguyên đến thế kỉ X mới thực sự hình thành. 
-Chữ Hán là cầu nối để dân tộc ta tiếp nhận các học thuyết Nho ,Phât,Lão ,sáng tạo các thể loại trên cơ sở ảnh hưởng văn học Trung quốc.
b.Chữ Nôm và văn học chữ Nôm: 
Chữ Nôm ra đời từ đầu thế kỉXII ( Truyền thuyết văn tế đuổi cá sấu của Nguyễn Thuyên), được sáng tác văn học từ thế kỉ XV(Quốc âm thi tập,Hồng Đức
Quốc âm thi tập) phát triển đỉnh cao ở thế kỉ XVIII đầu thế kỉ XIX (ND, HXH, NK, bà huyện Thanh Quan)
2.thời kì văn học hiện đại (đầu thế kỉ XX đến hết thế kỉ XX ) 
 -Phát triển trong thời đại mà quan hệ sản xuất chủ yếu dựa vào hiện đại hóa . 
-Chịu ảnh hưởng văn học Pháp & Châu âu . 
-Viết bằng chữ quốc ngữ 
- VHHĐ khác VHTĐ: Về tác giả, về đời sống văn học, về thể loại, về thi pháp.( SGK)
-Cách mạng tháng tám 1945 mở ra một giai đoạn mới trong lịch sử văn học VN XX. Văn học 30năm chiến tranh với sự xuất hiện của đội ngũ nhà văn chiến sĩ cùng việc phát triển hệ thống thể loại đạt nhiều thành tựu :truyện kí trường ca ,tiểu thuyết ,kịch nói, nghị luận ,phê bình văn học 
-Văn học sau giải phóng đổi mới mạnh mẽ và toàn diện với hai mảng đề tài lớn: 
+Lịch sử chiến tranh cách mạng . 
+Cuộc sống và con người VN đương đại. 
III.Con người VN qua văn học: 
1.Con người VN trong quan hệ với thế giới tự nhiên: 
-Nhận thức ,cải tạo chinh phục thế giới tự nhiên (thần thoại ,truyền thuyết) . 
-Thiên nhiên là người bạn tri âm tri kỉ(cây đa, bến nước,cánh đồng ,dòng sông,vầng trăng) 
-Thiên nhiên gắn với lí tưởng đạo đức của nhà nho(tùng ,cúc ,trúc ,mai) 
-Tình yêu thiên nhiên là một nội dung quan trọng. 
2.Con người VN trong quan hệ quốc gia dân tộc: 
-Sớm ý thức xây dựng quốc gia độc lập tự chủ. 
-Do vị trí địa líđặc biệt mà đất nước ta đã phải nhiều lần đấu tranh với ngoại xâm để giành độc lập . 
+Những đặc điểm nội dung yêu nước trong văn học: 
-Trong văn học dân gian:tình yêu làng xóm quê hương ,căm ghét các thế lực xâm lược .
-Trong văn học viết :ý thức sâu sắc về quốc gia dân tộc ,truyền thống văn hiến lâu đời,tinh thần xả thân vì độc lập tự do của tổ quốc.đồng thời thể hiện tinh thần tiên phong chống đế quốc của văn học cách mạng VN thế kỉ XX
3.Con người VN trong quan hê xã hội: 
-Tố cáo các thế lực chuyên quyền ,bày tỏ sự thông cảm với những người dân bị áp bức. 
Mơ ước về một xã hội tốt đẹp ,công bằng. 
-CNNĐ –cảm hứng xã hội tiền đề hình thành CNHT. 
-phản ánh công cuộc xây dựng xã hội mới cuộc sống mới sau năm 1975. 
4.Con người VN và ý thức bản thân: 
Trong hoàn cảnh đấu tranh chống ngoại xâm , cải tạo thiên nhiên khắc nghiệt con người VN thường đề cao ý thức cộng đồng ,xem nhẹ cá nhân,nhân vật trung tâm thường nổi bật ý thức trách nhiệm xã hội,hi sinh cái tôi cá nhân(văn học chống Pháp,Mĩ cảm hứng sử thi).
 -Trong hoàn cảnh khác cái tôi cá nhân được đề cao,con người nghĩ đến quyền sống cá nhân , quyền hưởng tình yêu tự do,hạnh phúc 
-Xu hướng chung của văn học là xây dựng đạo lí làm ngườivới những phẩm chất tốt đẹp:nhân ái, thuỷ chung ,tình nghĩa,vị tha, đức hi sinh ,đề cao quyền sống con người cánhân nhưng không chấp nhận chủ nghĩa cá nhân cực đoan 
Bước 4:luyện tập 
-Kể tên 5 tác giả ,tác phẩm văn học trung đại tiêu biểu nhất? 5 tác giả ,tác phẩm văn học hiện đại tiêu biểu? 
-CNYN, CNNĐ ,CNHT thấm nhuần trong các tác phẩm nào sau đây ? : Hịch tướng sĩ ,Bình Ngô đại cáo ,truyện Kiều ,những câu hát về tình yêu quê hương đất nước,con người, Bài thơ về tiểu đội xe không kính ,Bến quê 
Bước 5 :dặn dò 
 -Học bài 
-Chuẩn bị bài “hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ”.