Giáo án môn Ngữ văn 11 - Tiết 75: Tóm tắt văn bản thuyết minh

 Ngày dạy 10A1:
 10A2:
 10A3:
Tiết 75 – Làm văn: 
TÓM TẮT VĂN BẢN THUYẾT MINH
1.Mục tiêu:
 a.Về kiến thức: 
 - Hiểu được mục đích, yêu cầu của việc tóm tắt văn bản thuyết minh.
 - Nắm được cách thức tóm tắt văn bản thuyết minh có nội dung đơn giản.
 b.Về kĩ năng:
 - Tóm tắt một văn bản thuyết minh có nội dung đơn giản.
 - Trình bày văn bản tóm tắt trước tập thể.
 c. Về thái độ: thích thú đọc và viết văn bản thuyết minh trong nhà trường và theo yêu cầu của cuộc sống.
2.Chuẩn bị của giáo viên và học sinh:
 a.Chuẩn bị của giáo viên: SGK, SGV Ngữ văn 10 (tập 2); Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng 10; Bài soạn; Bài giảng Powerpoit.
 b.Chuẩn bị của học sinh: SGK, SBT Ngữ văn 10 (tập 2); Ôn tập bài Tóm tắt văn bản tự sự, học kì I lớp 10; Chọn 1- 2 văn bản thuyết minh trong SGK tập tóm tắt và tự khái quát qui trình tóm tắt, so sánh đối chiếu với văn bản để đánh giá mức độ thành công của văn bản tóm tắt. 
3.Tiến trình bài học:
 *Ổn định tổ chức: 10A1:
 10A2:
 10A3:
 a.Kiểm tra : kết hợp trong bài học.
 b.Nội dung bài mới:
 *Giới thiệu: Trong thực tế, do điều kiện thời gian và công việc, không phải lúc nào chúng ta cũng có thể đọc nguyên văn (hoặc đọc cho người khác nghe) một văn bản thuyết minh, đôi khi ta phải tóm tắt ngắn gọn, đủ ý để nắm bắt thông tin chính về đối tượng. Nói cách khác, tóm tắt văn bản thuyết minh vừa là một hệ thống các thao tác, kĩ năng làm văn, vừa là yêu cầu, đòi hỏi của cuộc sống. Bài học hôm nay sẽ giúp các em biết tóm tắt văn bản thuyết minh.
HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS
NỘI DUNG CHÍNH
*Hoạt động 1: Tìm hiểu mục đích, yêu cầu của việc tóm tắt văn bản thuyết minh
- HS đọc SGK (69).
- GV hỏi: 
+ Mục đích của việc tóm tắt văn bản thuyết minh?
+ Yêu cầu của việc tóm tắt văn bản thuyết minh?
HS trả lời.
GV nhấn mạnh, slide 3.
*Hoạt động 2: Tìm hiểu cách tóm tắt một văn bản thuyết minh
-GV yêu cầu HS đọc văn bản “Nhà sàn” SGK (69+70).
- GV hỏi: 
+ Văn bản thuyết minh về đối tượng nào?
+ Đại ý của văn bản?
+ Bố cục của văn bản?
HS lần lượt trả lời các câu hỏi.
GV chuẩn xác, lần lượt trình chiếu các slide 4 (hình ảnh nhà sàn), slide 5 (bản đồ tư duy). 
+ Viết tóm tắt văn bản trong khoảng 10 câu? 
HS làm việc độc lập. 
GV gọi 1- 2 HS đọc, cho HS nhận xét.
GV trình chiếu slide 6 (văn bản tham khảo)
- GV yêu cầu: qua khảo sát ngữ liệu, hãy rút ra cách tóm tắt văn bản thuyết minh.
HS trả lời.
GV chuẩn xác, lưu ý HS sau khi viết phải kiểm tra lại văn bản gốc để đảm báo các yêu cầu tóm tắt, trình chiếu slide 7.
- HS đọc ghi nhớ SGK (70)
- GV củng cố bài học slide 8(bản đồ tư duy)
*Hoạt động 3: Hướng dẫn luyện tập
- GV yêu cầu HS đọc bài tập 2 (72+73)
- GV hỏi:
+ Đối tượng thuyết minh của văn bản “Đền Ngọc Sơn và hồn thơ Hà Nội” ?
+ Nội dung thuyết minh của văn bản “Đền Ngọc Sơn và hồn thơ Hà Nội” ?
HS trả lời.
GV lần lượt trình chiếu slide 9 (hình ảnh đền Ngọc Sơn), slide10 (bản đồ tư duy), slide 11(hình ảnh Tháp Bút, Đài Nghiên). 
- GV yêu cầu HS viết đoạn tóm tắt giới thiệu cảnh Tháp Bút, Đài Nghiên.
HS làm việc độc lập, trình bày, nhận xét.
GV trình chiếu slide 12 ( văn bản tham khảo).
I. MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU TÓM TẮT VĂN BẢN THUYẾT MINH
1.Mục đích:
 - Để ghi nhớ những nội dung cơ bản của văn bản thuyết minh.
- Để giới thiệu với người khác về đối tượng, về văn bản thuyết minh.
2.Yêu cầu: ngắn gọn, rành mạch, sát với nội dung cơ bản của văn bản gốc.
II.CÁCH TÓM TĂT MỘT VĂN BẢN THUYẾT MINH
1.Ngữ liệu: văn bản “Nhà sàn”
*Đối tượng thuyết minh: ngôi nhà sàn - một công trình xây dựng gần gũi, quen thuộc của bộ phận khá lớn người dân miền núi nước ta và một số dân tộc khác ở Đông Nam Á.
*Đại ý: giới thiệu nhà sàn về các mặt: kiến trúc, nguồn gốc, ý nghĩa xã hội, văn hoá.
*Bố cục: 3 phần
 - Mở bài (từ đầu đến “ văn hoá cộng đồng”): định nghĩa và nêu mục đích sử dụng của nhà sàn.
- Thân bài (tiếp đến “cũng phải là nhà sàn”): giới thiệu về cấu tạo, nguồn gốc, công dụng của nhà sàn.
- Kết bài (còn lại): đánh giá, ngợi ca vẻ đẹp, sự hấp dẫn của nhà sàn ở Việt Nam.
*Tóm tắt
2.Cách tóm tắt văn bản thuyết minh: 4 bước:
- Bước 1: xác định mục đích, yêu cầu tóm tắt.
- Bước 2: đọc kĩ văn bản gốc để nắm vững đối tượng thuyết minh.
- Bước 3: tìm bố cục của văn bản.
- Bước 4: viết tóm lược các ý để hình thành văn bản tóm tắt. 
*Ghi nhớ: SGK(70)
III.LUYỆN TẬP:
Bài tập 2 (73)
a.Văn bản “Đền Ngọc Sơn và hồn thơ Hà Nội”
-Đối tượng: thuyết minh một thắng cảnh.
- Nội dung:
+ Vừa tập trung vào những đặc điểm kiến trúc.
+ Vừa ca ngợi vẻ đẹp nên thơ của đền Ngọc Sơn.
+ Bày tỏ tình yêu, niềm tự hào đối với một di sản văn hoá đặc sắc của dân tộc.
b.Viết tóm tắt đoạn giới thiệu cảnh Tháp Bút, Đài Nghiên. 
 c.Củng cố, luyện tập: So sánh giữa tóm tắt văn bản tự sự và tóm tắt văn bản thuyết minh (GV định hướng HS trả lời, trình chiếu slide 13)
Đặc điểm
Tóm tắt văn bản tự sự
Tóm tắt văn bản thuyết minh
Giống nhau
đều là hình thức rút gọn văn bản
Khác nhau
Mục đích
hiểu được tác phẩm
nhận thức được đối tượng
Cách thức
dựa vào sự việc và nhân vật chính.
dựa vào định nghĩa, số liệu, thông số, dữ liệu, nhận định.
Qui trình
4 bước, cụ thể phù hợp với mục đích yêu cầu tóm tắt văn bản tự sự.
4 bước, cụ thể phù hợp với mục đích, yêu cầu tóm tắt văn bản thuyết minh.
 d.Hướng dẫn tự học:
 - Học bài, làm bài tập 1(71)
 - Chuẩn bị bài tiết 76 + 77: “Hồi trống Cổ Thành”.
 + Nêu những nét chính về tác giả La Quán Trung?
 + Nêu những nét chính về tác phẩm “Tam Quốc diễn nghĩa”?
 + Trả lời câu hỏi hướng dẫn học bài.
 + Tóm tắt văn bản khoảng 30 dòng.