Giáo án môn Ngữ văn 11 - Thuyết minh về một tác giả văn học Nguyễn Tuân

Thuyết minh về một tác giả văn học : Nguyễn Tuân
Bài viết
 Nguyễn Tuân (1910-1987) là nhà văn lãng mạn xuất sắc nhất của văn học Việt Nam, một cây bút tiên phong của nền văn học mới. Con người và sự nghiệp văn học Nguyễn Tuân với những nét phong cách nổi bật tài hoa, uyên bác đã để lại ấn tượng sâu đậm trong lịng độc giả.
Nguyễn Tuân quê ở Nhân Mục, thơn Thượng Đình, nay là phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân - Hà Nội. Ơng sinh ra trong một gia đình nhà nho khi Hán học đã tàn. Thân sinh của Nguyễn Tuân là cụ Nguyễn An Lan, tú tài khoa thi Hán học cuối cùng. Một nhà nho tài hoa bất đắc chí cĩ ảnh hưởng rất lớn đến tư tưởng và phong cách Nguyễn Tuân.
Ơng học đến cuối bậc thành chung thì bị đuổi vì tham gia cuộc bãi khố phản đối mấy giáo viên người Pháp nĩi xấu người Việt Nam. Năm 1930, do "xê dịch" khơng cĩ giấy phép qua Lào sang Thái Lan, ơng bị tù. Ra tù, ơng bắt đầu nghiệp cầm bút bằng việc viết báo, viết văn. Nhưng ơng chỉ thực sự nổi tiếng từ năm 1938 với các tác phẩm Một chuyến đi, Vang bĩng một thời... Năm 1941, ơng lại bị bắt giam vì giao du với những người hoạt động chính trị. Sau Cách mạng tháng Tám, Nguyễn Tuân trở thành một cây bút tiêu biểu hết lịng phục vụ nhân dân, phục vụ kháng chiến, giữ chức Tổng thư kí Hội Văn nghệ Việt Nam từ 1948-1958. Ơng mất ngày 28/7/1987 tại Hà Nội. Với những đĩng gĩp to lớn và cĩ giá trị cho nền văn học nước nhà, năm 1996, ơng được Nhà nước phong tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học, nghệ thuật.
 Con người Nguyễn Tuân là một trí thức giàu lịng yêu nước và tinh thần dân tộc. Ơng yêu tiếng mẹ đẻ, trân trọng những giá trị văn hĩa cổ truyền của dân tộc, những kiệt tác văn chương trung đại, những lời ca tiếng hát của mỗi miền quê, các mĩn ăn truyền thống, dân dã... ở Nguyễn Tuân, ý thức cá nhân phát triển rất cao. Với ơng, viết văn là để thể hiện cái tơi một cách kì cùng. Con người ơng rất mực tài hoa, uyên bác, thơng hiểu sâu sắc nhiều ngành khoa học và nghệ thuật. Ơng cũng là một nhà văn biết quý trọng thật sự nghề nghiệp của mình, coi nghệ thuật là một hình thái lao động cực kì nghiêm túc, thậm chí nghệ thuật là một sự khổ hạnh (những đứa con hoang). Những đặc điểm ấy về con người Nguyễn Tuân cĩ ảnh hưởng lớn đến phong cách nghệ thuật của ơng.
Nguyễn Tuân thử bút ở nhiều thể loại truyện ngắn hiện thực trào phúng, thơ, nhưng mãi đến đầu năm 1938 mới nhận ra sở trường của mình và thành cơng với: Một chuyến đi (1938); Thiếu quê hương (1940), Chiếc lư đồng mắt cua (1941). Sự nghiệp của ơng cĩ thể chia làm hai chặng khá rõ rệt trước và sau Cách mạng tháng Tám từ một nhà văn lãng mạn chuyển thành nhà văn cách mạng.
 Trước Cách mạng, Nguyễn Tuân sáng tác xung quanh ba đề tài chính.
"Chủ nghĩa xê dịch" thể hiện cái tơi lãng tử của nhà văn theo bước chân qua những miền quê để đi tìm cảm giác mới lạ, "thay thực đơn cho các giác quan". Tuy Nguyễn Tuân tìm đến với chủ nghĩa xê dịch "như một phản ứng bất lực trước thời cuộc nhưng với đề tài này, ơng đã thể hiện được những cảnh sắc và phong vị quê hương đất nước bằng một ngịi bút đầy trìu mến và tài hoa, qua đĩ nhà văn bày tỏ được tấm lịng yêu nước thiết tha trong tác phẩm của mình: Một chuyến đi, "Thiếu quê hương...".
ở đề tài "vang bĩng một thời", nhà văn đi tìm và làm sống lại vẻ đẹp riêng của một thời xưa cũ với những phong tục văn hĩa, những thú tiêu dao lành mạnh, tao nhã, gắn với những con người thuộc lớp nhà nho tài hoa bất đắc chí. Những sáng tác này thể hiện một cách kín đáo và ý nhị tấm lịng yêu mến, trân trọng những nét đẹp văn hĩa truyền thống của dân tộc. Tác phẩm chính là tập truyện ngắn Vang bĩng một thời.
Đề tài đời sống tâm trạng bi quan của một cái tơi hoang mang, bế tắc, tìm cách thốt li trong đàn hát, trong rượu và thuốc phiện, qua đĩ ta thấy được tâm trạng khủng hoảng của lớp thanh niên đương thời. Nhưng đơi khi ở đĩ vẫn **t lên "niềm khao khát một thế giới tinh khiết, thanh cao, được nâng đỡ trên đơi cánh của nghệ thuật". Tác phẩm chính là Chiếc lư đồng mắt cua, Tàn đèn dầu lạc...
 Sau Cách mạng, lịng yêu nước và sự bất mãn với chế độ thực dân đã đưa Nguyễn Tuân đến với Cách mạng và kháng chiến. Sáng tác của ơng trong thời kỳ này tập trung phản ánh hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ, ca ngợi quê hương đất nước, ca ngợi nhân dân anh hùng, tài hoa trong chiến đấu và sản xuất. Tác phẩm Đường vui (1949), Tình chiến dịch (1950), Hà Nội ta đánh Mĩ giỏi (1972), Sơng Đà (1960).
Dù ở giai đoạn nào, Nguyễn Tuân cũng cĩ một phong cách nghệ thuật độc đáo mà biểu hiện chính là sự tài hoa, uyên bác.
 Trước Cách mạng, Nguyễn Tuân được biết đến như là một nhà văn duy mĩ. Ơng trân trọng và đề cao cái đẹp. Với ơng, cái đẹp chỉ tồn tại trong một thời xưa cũ, do vậy, ơng đi tìm và làm sống dậy cái đẹp của thời xưa và phê phán, chối bỏ xã hội trên phương diện văn hĩa. Nguyễn Tuân quan niệm xã hội đương thời là "xã hội cơ khí giết chết cái đẹp". Ơng cũng nhìn con người ở phương diện tài hoa, nghệ sĩ, tập trung miêu tả những nhà nho tài hoa bất đắc chí, đứng cao hơn hồn cảnh. Nhân vật của ơng trong giai đoạn này mang dáng dấp của những con người "đặc tuyển". Nguyễn Tuân đi tìm cảm giác mới lạ, "cái nguồn sống bồng bột tắc lối thốt (Tĩc chị Hồi) trong "xê dịch" và trụy lạc.
 Ơng cĩ một lối viết tự do, phĩng túng, vừa **nh đạc, cổ kính lại vừa trẻ trung, hiện đại khơng chỉ dùng vốn ngơn ngữ văn học phong phú, ơng cịn sử dụng hiểu biết về nhiều ngành nghệ thuật, khoa học khác như hội họa, điện ảnh, âm nhạc, quân sự, võ thuật... để gợi dựng hình tượng, đem đến người đọc nhiều liên tưởng thú vị.
 Sau Cách mạng ơng vẫn tiếp tục khẳng định nét tài hoa, uyên bác những cũng cĩ những thay đổi rõ rệt. Cũng nhìn con người trên phương diện văn hĩa nhưng Nguyễn Tuân khơng cịn đối lập xưa và nay mà tìm được sự ấm áp của cuộc đời. Cái đẹp khơng chỉ cĩ trong thời xưa cũ mà cịn cĩ trong thiên nhiên, đời sống lao động sản xuất và chiến đấu. Chất tài hoa nghệ sĩ khơng chỉ cĩ ở những con người đặc tuyển mà cịn cĩ ở đại chúng nhân dân, ngay trong nghề nghiệp của họ như anh bộ đội, chị dân quân, người lái đị sơng Đà. Ơng cũng khơng cịn đối lập cái phi thường với cái bình thường. Nét tài hoa hịa lẫn với những tâm tư rất bình dị, rất người. Giọng văn khơng cịn khinh bạc, mà cĩ thì chỉ để ném vào mặt kẻ thù cướp nước, bán nước và các mặt tiêu cực của xã hội.
Với những nét độc đáo và riêng biệt nĩi trên, Nguyễn Tuân tìm đến với thể loại tuỳ bút như một tất yếu và cĩ cơng nâng tuỳ bút lên đỉnh cao. Do đĩ, ơng được mệnh danh là "ơng hồng" của thể loại tuỳ bút. Tuỳ bút Nguyễn Tuân cũng đã thể hiện rõ phong cách phĩng túng của ơng. Các sáng tác này giàu cĩ thơng tin và tính thời sự cao, cĩ nhiều yếu tố truyện. Nhà văn đã xây dựng được một lõi sự việc, các nhân vật được miêu tả một cách kĩ lưỡng, cĩ tính cách riêng, đi sâu vào tâm lí. Lời văn kết hợp triết luận, trữ tình bàn bạc một cách thoải mái. Qua đĩ ta thấy được tâm hồn phĩng túng, sức liên tưởng tưởng tượng bất ngờ, táo bạo của nhà văn, khơng tồn tại ở thể tĩnh tại mà nhìn trong chiều sâu thời gian và chiều rộng khơng gian. Ngơn ngữ nghệ thuật của Nguyễn Tuân giàu cĩ, đa dạng, một mặt thể hiện cảm xúc trữ tình của một cái tơi uyên bác mà trẻ trung, hiện đại; mặt khác thể hiện sự tinh tế, giàu cảm xúc thẩm mĩ, đầy chất thơ và khả năng tạo hình. Câu văn co duỗi nhịp nhàng.
 Nguyễn Tuân là nhà văn suốt đời tìm kiếm và khẳng định cái đẹp, một định nghĩa về người nghệ sĩ. Ơng cĩ đĩng gĩp to lớn cho quá trình hiện đại hĩa văn xuơi tiếng Việt, đặc biệt là thể loại tuỳ bút. Ơng xứng đáng là một nghệ sĩ lớn một nhà văn hĩa lớn của dân tộc.