Giáo án môn Ngữ văn 11 - Hồi trống cổ thành

Hồi trống cổ thành
 (Trích Tam quốc diễn nghĩa) 
 La Quán Trung
A- Mục tiêu bài học
 Giúp HS:
- Hiểu được tính cách, phẩm chất của nhân vật Trương Phi và ý nghĩa của vấn đề “trung thành hay phản bội” mà tác giả muốn đặt ra trong đoạn trích.
- Thấy được nghệ thuật khắc họa tính cách nhân vật.
B. Phương tiện thực hiện
- SGK, SGV 
- Thiết kế bài giảng
C. Cách thức tiến hành: Toồ chửực giụứ daùy hoùc theo caựch keỏt hụùp caực phửụng phaựp ủoùc saựng taùo, gụùi tỡm keỏt hụùp vụựi caực hỡnh thửực trao ủoồi thaỷo luaọn, traỷ lụứi caõu hoỷi.
D. Tiến trình dạy học
I. KTBC:không
II. Bài mới 
Tieồu thuyeỏt chửụng hoài TQ coự nhieồu loùai, trong ủoự loaùi giaỷng sửỷ coự sửực loõi cuoỏn ngửụứi ủoùc raỏt lụựn. Tieõu bieồu laứ boọ tieồu thuyeỏt “ Tam quoỏc dieón nghúa” laứ boọ tieồu thuyeỏt lũch sửỷ daứi 120 hoài ra ủụứi giửừa tk XIV. ẹaởc ủieồm noồi baọt cuỷa loaùi tieồu thuyeỏt chửụng hoài laứ keà laùi sửù vieọc theo trỡnh tửù thụứi gian; tớnh caựch nhaõn vaọt thửụứng ủửụùc theồ hieọn thoõng qua haứnh ủoọng vaứ ủoỏi thoaùi laứ chớnh. ẹoaùn trớch “Hoài troỏng coồ” thaứnh theồ hieọn roừ nhửừng ủaởc ủieồm aỏy
TG
HĐ của GV
HĐ của HS
Yêu cầu cần đạt
20
? Giới thiệu vài nét về tác giả, tác phẩm Tam quốc diễn nghĩa. 
? Dửùa vaứo phaàn tieồu daón sgk em haừy neõu nhửừng neựt chớnh veà nguoàn goỏc vaứ quaự trỡnh hỡnh thaứnh tp
? Hãy tóm tắt tiểu thuyết này.
? Tửứ cụ sụỷ sgk, em haừy ruựt ra nhửừng yự chớnh veà giaự trũ noọi dung vaứ gtrũ ngheọ thuaọt cuỷa tp.
? Vụựi 1 tp ủoà soọ, vú ủaùi nhử theỏ naứy thỡ noự coự aỷnh hửụỷng nhử theỏ naứo ủv theỏ giụựi vaứ VN chuựng ta.
H/s HĐ cá nhân
- La Quán Trung (1330 - 1400) là một nhà tiểu thuyết Trung Quốc sống vào giai đoạn cuối Nguyên đầu Minh. 
- Tớnh tỡnh: coõ ủoọc, le ỷloi, thớch ngao du.
 -Tp chớnh: Tam quoỏc dieón nghúa ; ủaùi nhaỏt taứi tửỷ thử, ủeọ nhaỏt kỡ thử.
 à La Quaựn Trung laứ ngửụứi ủaàu tieõn ủoựng goựp xuaỏt saộc cho trửụứng phaựi tieồu thuyeỏt lũch sửỷ ủụứi Minh – Thanh ụỷ TQ.
- Ra ủụứi vaứo ủaàu thụứi Minh.
- ẹaỏt nửụực thoỏng nhaỏt oõng chuyeõn taõm sửu taàm vaứ vieỏt sửỷ daừ. Dửùa vaứo caõu chuyeọn daõn gian – ủaởc bieọt laứ ủụứi Toỏng (ủeà cửụng ghi cheựp ủeồ ngheọ nhaõn dửùa vaứo keồ chuyeọn) xaõy dửùng thaứnh coõng boọ tieồu thuyeỏt vú ủaùi “Tam quoỏc dieón nghúa”.
- 1 H/s tóm tắt theo SGK
- Phơiõ baứy cuùc dieọn chớnh trũ xaừ hoọi Trung Hoa coồ ủaùi, moọt giai ủoaùn caựt cửự phaõn tranh, chieỏn tranh loaùn laùc, ủaỏt nuụực chia caột, nhaõn daõn cửùc kỡ khoỏn khoồ ủieõu linh.
- Nguyeọn voùng hoứa bỡnh, thoỏnh nhaỏt, oồn ủũnh cuỷa n/d vaứ t/g theồ hieọn ụỷ tử tửụỷng “UÛng Lửu phaỷn Taứo”; gửỷi gắm vaứo moọt oõng vua lớ tửụỷng Lửu Bũ.
- Ngheọ thuaọt keồ chuyeọn: sinh ủoọng haỏp daón choùn loùc ủửụùc nhieàu chi tieỏt li kỡ hửựng thuự, nhieàu choó mang ủeày kũch tớnh.
-Khắc hoùaNV: NV coự caự tớnh saộc neựt, tớnh caựch nhaõn vaọt theồ hieọn chuỷ yeỏu qua haứnh ủoọng, ngoõn ngửừ.
-AÛnh hửụỷng lụựn ủeỏn haàu heỏt caực nửụực treõn theỏ giụiự, trong ủoự coự VN. Vaứ laứ moọt trong nhửừng tp raỏt quen thuoọc cuỷa ủoọc giaỷ VN. ẹửụùc lửu truyeàn phoồ bieỏn laứ baỷn dũch cuỷa Phan Keỏ Bớnh (Buứi Kổ).
I. Tìm hiểu chung
1. – Tác giả
- La Quán Trung (1330 - 1400) là một nhà tiểu thuyết TQ sống vào g/đ cuối Nguyên đầu Minh. 
-La Quaựn Trung laứ ngửụứi ủaàu tieõn ủoựng goựp xuaỏt saộc cho trửụứng phaựi tieồu thuyeỏt lũch sửỷ ủụứi Minh – Thanh ụỷ TQ.
2 – Tác phẩm 
a. Nguoàn goỏc vaứ quaự trỡnh hỡnh thaứnh:
- Ra ủụứi vaứo ủaàu thụứi Minh.
- đ/n thoỏng nhaỏt oõng chuyeõn taõm sửu taàm vaứ vieỏt sửỷ daừ. Dửùa vaứo caõu chuyeọn daõn gian – ủaởc bieọt laứ ủụứi Toỏng ,XD thaứnh coõng boọ tieồu thuyeỏt vú ủaùi “Tam quoỏc dieón nghúa”.
b. Tóm tắt (SGK)
c. Giá trị
*ND:
- Phơiõ baứy cuùc dieọn chớnh trũ XH Trung Hoa coồ ủaùi, moọt g/đ caựt cửự phaõn tranh, c/t loaùn laùc, đ/n chia caột, n/d cửùc kỡ khoỏn khoồ ủieõu linh.
- Nguyeọn voùng hoứa bỡnh, thoỏnh nhaỏt, oồn ủũnh cuỷa n/d vaứ t/g theồ hieọn ụỷ tử tửụỷng “UÛng Lửu phaỷn Taứo”; gửỷi gắỏm vaứo moọt oõng vua lớ tửụỷng Lửu Bũ.
* Ngheọ thuaọt:
- NT keồ chuyeọn: sinh ủoọng haỏp daón choùn loùc ủửụùc nhieàu chi tieỏt li kỡ hửựng thuự, nhieàu choó mang đầy kũch tớnh.
- Khắc hoùaNV: NVcoự caự tớnh saộc neựt, tớnh caựch NV theồ hieọn chuỷ yeỏu qua h/đ , ngoõn ngửừ.
*.AÛnh hửụỷng tp:
Aỷnh hửụỷng saõu roọng vụựi nhieàu nửụực treõn theỏ giụựi, trong ủoự coự VN. Vaứ laứ chaỏt lieọu VH boồ ớch...
5
?ẹaõy ủc xem laứ ủoaùn trớch hay nhaỏt, tieõu bieồu nhaỏt trong TQDN, vaọy em haừy cho bieỏt ủoaùn trớch naứy naốm ụỷ vũ trớ naứo trong tp, vaứ yự nghúa cuỷa noự.
Gv cho hs ủoùc phaõn vai, ủuựng theo hoứan caỷnh eựo le, bi ủaựt cuỷa nhaõn vaọt.
H/s HĐ cá nhân
Đoạn trích thuộc nửa sau hồi 28. Đây là một trong những đoạn hay nhất (cửa quan thứ 6) thể hiện nghĩa vườn đào. Cheựm Saựi Dửụng anh em hoứa giaỷi,
 Hoài Coồ Thaứnh toõi chuựa ủoaứn vieõn.
-Hs tửù toựm taột theo yự cuỷa mỡnh dửùa vaứo sgk
II – Tìm hiểu đoạn trích
1. Vị trí: Đoạn trích thuộc nửa sau hồi 28.
2. Đọc- Tóm tắt
5
Nếu nói tình huống truyện là toàn bộ sự việc xảy ra một nơi trong một không gian, thời gian buộc người ta phải suy nghĩ, đối phó chịu đựng thì tình huống truyện trong đoạn trích là gì?
- Tình huống đó có tác dụng như thế nào trong việc khắc hoạ nhân vật?
H/s HĐ cá nhân
- Tình huống truyện: mâu thuẫn giữa lòng trung thành và sự phản bôị.
- Tình huống truyện góp phần làm nổi bật tính cách của hai nhân vật chính trong đoạn trích. 
3. Tìm hiểu
a.Tình huống truyện:
- Tình huống truyện: mâu thuẫn giữa lòng trung thành và sự phản bôị.
- Tình huống truyện góp phần làm nổi bật tính cách của hai nhân vật chính trong đoạn trích. 
15
15
? Khi nghe QC đến, TP có hành động ntn?
? Nhận xét?
? lyự do naứo daón ủeỏn haứnh ủoọng quyeỏt lieọt cuỷa TP ủv QC-voỏn laứ ngửụứi anh keỏt nghaừi vửụứn ủaứo naờm xửa.
? Tìm những chi tiết miêu ttả hành động, ngôn ngữ của TP khi gặp mặt QC?
? Em coự nhaọn xeựt gỡ veà caựch duứng tửứ cuỷa ủoaùn vaờn, taực duùng cuỷa noự.
 Tiết 2
? Khi QC thanh minh, hai chị dâu nói giúp, TP có thái độ ntn?
? Tỡnh huoỏng Saựi Dửụng xuaỏt hieọn coự vai troứ gớ? Vaứ tỡnh huoỏng ủoự coự hụùp lyự ko.
? Nhưng tại sao khi đầu Sái Dương rơi mà Trương Phi vẫn còn nghi ngờ?
? Chi tiết Trương Phi khóc, thụp lạy Vân Trường cho thấy Trương Phi là người như thế nào?
?Nhận xét tính cách của Trương Phi và nghệ thuật miêu tả tính cách nhân vật của tác giả.
H/s HĐ cá nhân
-Khi nghe Quan Coõng ủeỏn: chaỳng noựi chaỳng raống, maởc giaựp, vaực maõu leõn ngửùa, daón 1000 quaõn ủi taột ra cửỷa Baộc 
" haứnh ủoọng laù luứng, khaực thửụứng.
 - TP coi QC laứ keỷ phaỷn boọi ko giửừ lụứi theà keỏt nghaừi vửụứn ủaứo vỡ QC ủaừ ụỷ trog doanh traùi Taứo, chũu aõn hueọ Taứo.
- Khi gaởp maởt Quan Coõng: Trửụng Phi maột trụùn troứn xoe, raõu huứm veồnh ngửụùc, hoứ heựt nhử saỏm, muựa xaứ maõu chaùy laùi ủaõm Quan Coõng, xửng hoõ maứy, tao 
-> Nhiều ủoọng tửứ mieõu taỷ haứnh ủoọng nhanh, maùnh, lieõn tieỏp, dửựt khoựat, quyeỏt lieọt theồ hieọn thớa ủoọ roừ raứng, tớnh caựch trửụng trửùc cuỷa TP.
- Khi Quan Coõng thanh minh, hai chũ daõu noựi giuựp: kieõn quyeỏt phaỷn ủoỏi, nghi ngụứ, hai chũ bũ lửứa doỏi ủaỏy, trung thaàn thaứ cheỏt khoõng chũu nhuùc, maộng Toõn Caứn 
" caựi nghi ngụứ cuỷa baọc trửụùng phu haứo kieọt, khoõng chaỏp nhaọn trung thaàn thụứ 2 chuỷ.
- Khi Saựi Dửụng xuaỏt hieọn:
 + Laứm cho maõu thuaón giửừa TP vaứ QC leõn ủeỏn ủoọ caờn thaỳng:
 (1) QC ủang ụỷ doanh traùi Taứo ->phaỷn boọi.
 (2) QC ủeỏn Coồ Thaứnh ủeồ baởt TP vỡ daón theo 1 toaựn binh maừ.
 + Loựe saựng caựch giaỷi quyeỏt. TP ra ủk cho QC: “Neỏu maứy quaỷ coự loứng thửùc, ta ủaựnh ba hoài troỏng 
- Khi đầu Sái Dương rơi mà Trương Phi vẫn nghi ngờ cho thấy Trương Phi không dễ dàng tin người. Phải hỏi kĩ tên lính và nghe hai chị kể lại rõ ràng thì Truơng Phi mới chịu tin.
Như vậy, Trương Phi còn là người thận trọng, tinh tế.
- Trương Phi là người khiêm tốn, phục thiện, biết lỗi và nhận lỗi chân thành.
Qua đoạn trích, hình ảnh Trương Phi hiện lên tuyệt đẹp, dũng cảm, cương trực, trung nghĩa, nóng nảy, thô lỗ mà tinh tế và phục thiện.
Cái tài của tác giả là tạo được một tình huống đặc biệt để tình cách được bộ lộ một cách hợp lí tự nhiên qua ngôn ngữ, cử chỉ, hành động, thái độ của nhân vật.
b. Nhân vật Trương Phi
 -Khi nghe Quan Coõng ủeỏn: chaỳng noựi chaỳng raống, maởc giaựp, vaực maõu leõn ngửùa, daón 1000 quaõn ủi taột ra cửỷa Baộc 
" haứnh ủoọng laù luứng, khaực thửụứng.
- Khi gaởp maởt Quan Coõng: Trửụng Phi maột trụùn troứn xoe, raõu huứm veồnh ngửụùc, hoứ heựt nhử saỏm, muựa xaứ maõu chaùy laùi ủaõm Quan Coõng, +xửng hoõ maứy, tao 
- Khi Quan Coõng thanh minh, hai chũ daõu noựi giuựp: kieõn quyeỏt phaỷn ủoỏi, nghi ngụứ, hai chũ bũ lửứa doỏi ủaỏy, trung thaàn thaứ cheỏt khoõng chũu nhuùc, maộng Toõn Caứn 
- Khi Saựi Dửụng xuaỏt hieọn:
+ maõu thuaón giửừa TP vaứ QC leõn ủeỏn ủoọ caờn thaỳng
+Loựe saựng caựch giaỷi quyeỏt: TP ra ủk cho QC: “Neỏu maứy quaỷ coự loứng thửùc, ta ủaựnh ba hoài troỏng
- Khi đầu Sái Dương rơi mà Trương Phi vẫn nghi ngờđ thận trọng, tinh tế.
- Biết rõ sự thật: Trương Phi khóc, thụp lạy Vân Trườngđ là người khiêm tốn, phục thiện, biết lỗi và nhận lỗi chân thành.
Tớnh caựch cửụng trửùc, thaỳng thaộn, laọp trửụứng nhaỏt quaựn, kieõn ủũnh, ủen traộng phaõn minh, khoõng chaỏp nhaọn quanh co laột leựo.
 Khi bieỏt roừ sửù thaọt: roỷ nửụực maột khoực, thuùp laùy Vaõn Trửụứng " caỷm ủoọng, bieỏt phuùc thieọn. 
ị dũng cảm, cương trực, trung nghĩa, nóng nảy, thô lỗ mà tinh tế và phục thiện.
15
? quan Công rơi vào hoàn cảnh bất ngờ và khó khăn như thế nào?
? Vì sao nói đay là cửa quan thứ 6 với viên tướng thứ 7 đặc biệt nhất?
? Tìm những chi tiết miêu tả cử chỉ, thái độ, ngon ngữ, hành động của QC trong đoạn trích?
? Vì sao Quan Công chẳng nói chẳng rằng, xông vào đánh, chưa dứt một hồi trống đã chém rơi đầu Sái Dương?
? Nhân vật Quan Công có vai trò gì trong đoạn trích này?
H/s HĐ cá nhân
- QC qua 5 aỷi cheựm 6 tửụựng Taứo khoõng heà baờn khoaờn, do dửù. Theỏ nhửng ủeỏn Coồ Thaứnh gaởp laùi em keỏt nghúa, QC khoõng ngụứ ủeỏn ẹaõy laứ cửỷa aỷi khoự nhaỏt vỡ ủoự laứ cửỷa aỷi thửỷ thaựch loứng trung nghúa, baứy toỷ sửù trong saựng , cửỷa quan khoõng dung keỷ tham vaứng phuù nghúa
- Thái độ, cử chỉ:
+ Giật mình, tránh mũi mâu (ngạc nhiên trước cách xử sự của Trương Phi).
- Ngôn ngữ:
+ Gọi Trương Phi là hiền đệ
+ Nhắc lại tình nghĩa vườn đào.
+ Cầu cứu hai chị dâu. Nhờ hai chị thanh minh.
+ Nhã nhặn, n, tránh mũi mâuào.tế ngựa đón Trươn tháiđộ kiên quyết, dứt khoát. giản hơn việc thử thách lòng trung.hún mình thanh minh.
- Chém đầu Sái Dương là cách thanh minh tốt nhất, nhanh chóng và có hiệu quả nhất. Quan Vũ càng nhanh thắng càng chứng tỏ tấm lòng trung nghĩa của mình trước người em.
- Trong đoạn trích, Quan Công đóng vai trò phụ, cốt để soi chiếu, làm nổi bật nhân vật Trương Phi. Nhưng chỉ bằng vài chi tiết nhỏ, tác gỉa đã khắc họa được hình ảnh Quan Vũ trung nghĩa, giàu nghĩa khí.
C.Nhân vật Quan Công
- Thái độ, cử chỉ:
+ Giật mình, tránh mũi mâu (ngạc nhiên trước cách xử sự của Trương Phi).
- Ngôn ngữ:
+ Gọi Trương Phi là hiền đệ
+ Nhắc lại tình nghĩa vườn đào.
+ Cầu cứu hai chị dâu. Nhờ hai chị thanh minh.
+ Nhã nhặn, n, tránh mũi mâuào.tế ngựa đón Trươn tháiđộ kiên quyết, dứt khoát. giản hơn việc thử thách lòng trung.hún mình thanh minh.
- Chém Sái Dương để minh chứng cho lòng trung thành của mình.
ố QC : trung duừng, giaứu nghúa khớ, coự taỏm loứng son saột vỡ lớ tửụỷng. Laứ hỡnh aỷnh soi chieỏu, laứm noồi baọt hỡnh aỷnh TP
10
Taực giaỷ taỷ hoài troỏng Coồ Thaứnh baống maỏy caõu ? Nhaọn xeựt yự nghúa cuỷa hoài troỏng ? có thể bỏ chi tiết hồi trống được ko? Vì sao?
-H/s thảo luận nhóm, cử đại diện trình bày.
hoài troỏng ủửụùc taỷ raỏt ngaộn goùn chổ baống 3 caõu “QC chaỳng noựidửụựi ủaỏt”
- Gụùi neõn khoõng khớ chieỏn traọn haứo huứng.
- Laứ ủieàu kieọn, laứ quan toứa vụựi quyeàn phaựn xeựt: Quan Coõng trung thaứnh hay khoõng.
- Boọc loọ loứng trung thaứnh cuỷa Quan Coõng.
- Hoài troỏng minh oan.
- Bieồu dửụng, ca ngụùi sửù cửụng trửùc, dửựt khoaựt cuỷa Trửụng Phi.
- Hoài troỏng ủoaứn tuù.
D. Âm vang hồi troỏng Coồ Thaứnh
- Gụùi neõn khoõng khớ chieỏn traọn haứo huứng.
- Laứ ủieàu kieọn, laứ quan toứa vụựi quyeàn phaựn xeựt: Quan Coõng trung thaứnh hay khoõng.
- Boọc loọ loứng trung thaứnh cuỷa Quan Coõng.
- Hoài troỏng minh oan.
- Bieồu dửụng, ca ngụùi sửù cửụng trửùc, dửựt khoaựt cuỷa Trửụng Phi.
- Hoài troỏng ủoaứn tuù.
5
- Đoạn trích giúp em hiểu gì về phẩm chất tính cách của các nhân vật và vấn dề trung nghĩa mà tác giả đặt ra trong đoạn trích?
? Trong quá trình kể chuyện, tác giả có bình luận về nhân vật không? Vì sao? Tính cách nhân vật được miêu tả như thế nào?
H/s HĐ cá nhân
- HTCT như một màn kịch ngắn sinh động mang ý vị chiến trận đậm đà. Đó là hồi trống biểu dương lòng cương trực của TP , lòng trung nghĩa của QC, tình nghĩa vườn đào của ba anh em: Lưu Bị, Quan Vũ, Trương Phi. cuộc hội ngộ của những anh hùng, cái ngờ của TP là cái ngờ của người anh hùng, cách minh oan của QC là cách minh oan của người anh hùng, h/đ anh hùng, khí phách anh hùng.
-NT: tạo tình huống truyện đặc sắc để sự việc tự nói lên p/c, tính cách của NV. Cách kể chuyện theo thời gian, diễn biến của sự việc.Tâm lí NV chủ yếu được bộc lộ qua hành động, đối thoại.
III. Tổng kết
Dựa vào đoạn trớch, viết mười dũng phỏt biểu cảm nghĩ về hai cõu thơ tỏc giả viết ở cuối hồi 1 (SGK).
(GV hướng dẫn HS làm ở nhà)
Gợi ý:
- Đọc kĩ hai cõu thơ viết ở cuối hồi 1.
- Phỏt biểu cảm nghĩ về hai cõu thơ theo hướng: tỏc giả ca ngợi tớnh cỏch ngay thẳng của Trương Phi.
V.Luyện tập(Bài tập nang cao)
IV. Củng cố: - Tính cách, phẩm chất của hai nhân vật, ý nghĩa của hồi trống cổ thành.
V. Dặn dò: Học+ làm bài tạp nầng cao+ soạn: Luyện tập về liên kết trong văn bản (tiếp theo)