Giáo án giảng dạy môn Vật lý 11 - Tiết 68, 69: Xác định tiêu cự của thấu kính phân kì

Tiết 68-69 theo ppct	Ngày soạn 11-4-2009
XÁC ĐỊNH TIÊU CỰ CỦA THẤU KÍNH PHÂN KÌ
I. MỤC TIÊU: 
1. Kiến thức :
-Phát biểu và viết được công thức thấu kính, đồng thời nêu được ý nghĩa và quy ước dấu của các đại lượng trong công thức để có thể áp dụng cho cả hai loại thấu kính 
-Biết được phương pháp xác định tiêu cự của thấu kính phân kì dựa trên cơ sở ghép thấu kính phân kì với một thấu kính hội tụ thành hệ hai thấu kính đồng trục và khảo sát sự tạo ảnh của một vật qua hệ thấu kính này
-Biết được cách lựa chọn phương án thí nghiệm và các dụng cụ thí nghiệm thích hợp, cần thiết để tiến hành thí nghiệm xác địn tiêu cự của thấu kính phân kì
2. Kĩ năng :
-Biết cách sử dụng giá quang học để thực hiện phép đo tiêu cự của thấu kính phân kì theo phương án đã chọn. Cụ thể là biết cách sắp xếp và điều chỉnh vị trí của nguồn sáng, của vật, của các thấu kính và màn ảnh để có thể thu được các kết quả đo tin cậy và chính xác
-Biết được cách xử lí các kết quả đo, tức là cách tính toán giá trị trung bình và sai số phép đo tiêu cự của thấu kính phân kì theo phương án đã chọn. Từ đó viết được kết quả phép đo theo đúng các quy tắc về sai số của phép đo các đại lượng vật lí
3.Thái độ:
	-Nghiêm túc trong thực hành thí nghiệm
	-Làm việc cẩn thận, chu đáo, theo qui trình
II. CHUẨN BỊ:
 1. Giáo viên :
-Phổ biến cho học viên những nội dung cần phải chuẩn bị trước buổi thực hành
-Kiểm tra hoạt động của các dụng cụ thí nghiệm cần thiết cho bài thực hành. Thực hiện phép đo tiêu cự của thấu kính phân kì theo nội dung của bài thực hành, đồng thời tính các kết quả đo theo mẫu báo cáo thí nghiệm 
-Rút kinh nghiệm về phương pháp cũng như kĩ thuật đo tiêu cự của thấu kính phân kì theo phương án đã chọn, đồng thời chuẩn bị các đáp án của các câu lệnh đã nêu trong bài để có thể hướng dẫn học viên thực hiện tốt nội dung của bài thực hành.
 2. Học sinh :
1.Đọc kĩ nội dung bài thực hành để hiểu được: 
-Cơ sở lí thuyết của phép đo tiêu cự của thấu kính phân kì
-Cấu tạo và cách sử dụng giá quang học
-Cách tiến hành thí nghiệm để đo tiêu cự của thấu kính phân kì
 2. Chuẩn bị báo cáo thí nghiệm theo mẫu cho sẵn ở cuối bài thực hành
III. TIẾN TRÌNH DẠY – HỌC: 
Hoạt động1 (10 ph): Kiểm tra phần chuẩn bị ở nhà của học sinh 
Họat động của HS
Trợ giúp của GV 
Biết được phương pháp xác định tiêu cự của thấu kính phân kì bằng cách ghép nó đồng trục với một thấu kính hội tụ để tạo ra một ảnh thật qua hệ hai thấu kính 
Giá quang học là một thanh trượt bằng hợp kim nhôm dài 75cm được đặt nằm ngang có hai đế ở hai đầu và có thước milimet để xác định vị trí của các dụng cụ đặt trên giá
Nhác lại 5 bước làm thí nghiệm 
Hãy cho biết mục đích của bài thực hành?
Hãy nhắc lại công thức xác định vị trí và quy ước dấu ?
Hãy mô tả phần chính của giá quang học
Nêu cách tiến hành thí nghiệm để xác định tiêu cự của thấu kính phân kì
Hoạt động 2 (20 ph): Kiểm tra cách sử dụng giá quang học và cách tiến hành phép đo
Họat động của HS
Trợ giúp của GV 
Theo dõi hướng dẫn của giáo viên để thực hiện đúng các thao tác thí nghiệm 
Cách điều chỉnh đèn
Cách lắp đặt các dụng cụ trên giá quang học
Cách di chuyển các dụng cụ trên giá quang học
Các đọc kết quả và tính toán cá kết quả đo
Hướng dẫn cách kiểm tra và điều chỉnh đèn chiếu sáng Đ sao cho chùm sáng phát ra từ đèn vừa kín mạt vật AB đặt trên giá quang học
Hướng dẫn cách lắp đặt các thấu kính và màn ảnh M trên giá quang học: Vật AB, các thấu kính L,L0 và màn M phải đặt vuông góc với giá quang học sao cho ảnh của vật AB hiện ở phần chính giữa của màn ảnh M
Hướng dẫn cách dịch chuyển và cách xác định vị trí của các thấu kính và màn ảnh M để ảnh rõ nét trên màn ảnh
Hướng dẫn cách ghi và tính các kết quả của các lần đo vào bảng thực hành phù hợp với các quy tắc về sai số của các dụng cụ đo
Hoạt động 3 (45 ph): Học sinh tiến hành thí nghiệm theo nhóm
Họat động của HS
Trợ giúp của GV
Bước 1: Cắm điện co đèn Đ và điều chỉnh ở 12V
Bước 2: Đặt vật AB, thấu kính hội tụ L0 và màn ảnh M lên giá quang học. Vật AB cách đèn Đ khoảng 10cm đến 15cm và ghi vị trí (1) của AB vào bảng thực hành
Bước 3: Giữ cố định L0 và màn ảnh M , dịch chuyển vật AB rời xa L0 thêm 15cm đến vị trí (2). Đặt thêm thấu kính phân kì L vào giữa AB và L0 thành hệ hai thấu kính đồng trục
Di chuyển thấu kính phân kì cho tới khi nhận được ảnh thật A’2B’2 nhỏ hơn vật AB và hiện rõ nét nhất trên màn ảnh M
Ghi vào bảng thực hành giá trị của d từ vị trí (2) đến thấu kính phân kì L
Khoảng cách từ vị trí (1)của vật AB đến thấu kính phân kì L
Thực hiện lại 5 lần các bước 2 và 3 ứng với cùng một vị trí (1) của vật AB
Bước 5: Xác định tiêu cự của thấu kính phân kì theo công thức với quy ước về dấu của các đại lượng
Theo dõi học viên làm thí nghiệm và nhắc nhở: đây là bài thực hành giúp học viên hiểu rõ liù thuyết về sự tạo ảnh của thấu kính 
Nhắc nhở học viên phải có thái độ và tác phong nghiêm túc, cẩn thận nhẹ nhàng và chính xác trong thao tác. Đặc biệt là việc quan sát để xác định chính xác vị trí của thấu kính cho ảnh rõ nét trên màn ảnh M
Khi thực hiện các phép đo cần chú ý loại bỏ những lần đo có kết quả sai lệch nhiều do thao tác không đúng và tiến hành đo lại cẩn thận hơn
Kiểm tra và kí xác nhận kết quả của các phép đo mà học viên ghi được trong mẫu báo cáo thí nghiệm của mình
Yêu cầu học viên về nhà tính toán kết quả và sai số của phép đo để hoàn thành mẫu báo cáo thí nghiệm củ mình để nộp lại vào lần sau.
Hoạt động 5 (10 ph): Củng cố và dặn dò
Họat động của HS
Trợ giúp của GV
Ghi những chuẩn bị về nhà
Ôn lại các chương của học kì 2 để chuẩn bị thi học kì : 4,5,6,7
Tóm tắt các công thức của các chương này để có thể nhớ và làm được các bài tập 
IV.RÚT KINH NGHIỆM