Bài soạn Ngữ văn 11 tiết 9: Thao tác lập luận phân tích

Tuaàn:3 
Tieát ppct:9 
Ngaøy soaïn:21/08/10 
Ngaøy daïy:24/08/10 
THAO TAÙC LAÄP LUAÄN PHAÂN TÍCH 
A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
- Nắm được mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận phân tích. Bieát caùch phaân tích moät vaán ñeà chính trò, xaõ hoäi hoaëc vaên hoïc.
B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG, THÁI ĐỘ
 1. Kiến thức: Thao tác phân tích và mục đính của phân tích, yêu cầu, một số cách phân tích trong văn nghị luận. 
 2. Kĩ năng: NhËn diÖn và chỉ ra sự hợp lí, nét đặc sắc của các cách phân tích trong các văn bản. Viết các đoạn văn phân tích phát triển một ý cho trước. Viết bài văn phân tích về một vấn đề xã hội hoặc văn học.
 3. Thái độ: Có thái độ tập trung học tập, biÕt viết bài văn phân tích về một vấn đề xã hội hoặc văn học.
C. PHƯƠNG PHÁP : Söû duïng chuû yeáu caùc phöông phaùp ñaøm thoaïi, thaûo luaän, quy naïp
D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
 1. OÅn ñònh lôùp: Kiểm tra sĩ số Anh (chÞ) h·y cho biÕt thÕ nµo lµ ph©n tÝch ®Ò, lËp dµn ý, nh÷ng kh¸i niÖm vÒ luËn ®iÓm, luËn cø ?
 2. Kieåm tra: æn ®Þnh tæ chøc, kiÓm tra bµi cò. KiÓm tra viÖc chuÈn bÞ ë nhµ cña häc sinh. 
 3. Bài mới: GV giới thiệu kh¸i niÖm: sù vËt vµ hiÖn t­äng trong cuéc sèng th­êng gåm nhiÒu bé phËn cã mèi liªn hÖ qua l¹i víi nhau. Chia t¸ch thµnh nhiÒu yÕu tè nhá ®Ó ®i s©u vµo xem xÐt mét c¸ch kÜ l­âng néi dung vµ mèi quan hÖ bªn trong cña chóng gäi lµ ph©n tÝch.
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS 
NỘI DUNG BÀI DẠY
- HS ñoïc ví duï. HS trao ñoåi nhanh vaø traû lôøi caùc caâu hoûi trong SGK 
? Haõy xaùc ñònh muïc ñích, yeâu caàu cuûa thao taùc laäp luaän phaân tích? HS traû lôøi
Phaân tích keát hôïp chaët cheõ vôùi toång hôïp.
- Ñeå thuyeát phuïc ngöôøi ñoïc, taùc giaû ñaõ phaân tích yù kieán cuûa mình. HS trao ñoåi, traû lôøi.
- Höôùng daãn HS tìm hieåu caùch phaân tích. Hoïc sinh thaûo luaän theo nhoùm: Tìm hieåu laäp luaän phaân tích cuûa caùc ngöõ lieäu trong SGK.
- Xaùc ñònh ñoái töôïng: “Sôû Khanh”. Tìm hieåu ñoái töôïng trong caùc quan heä: Beân trong, beân ngoaøi. Toång hôïp, khaùi quaùt giaù trò phaûn aùnh hieän thöïc cuûa nhaân vaät. 
T×m hiÓu môc ®Ých , yªu cÇu )
- Hs ®äc ®o¹n trÝch cña Hoµi Thanh 
- Hs th¶o luËn theo nhãm tr¶ lêi c¸c c©u hái cña sgk, cö ®¹i diÖn tr×nh bµy, nhËn xÐt chÐo 
- Gv nhËn xÐt, tæng hîp trªn c¬ së c¸c c©u hái gîi më 
- LuËn ®iÓm (ý kiÕn, quan ®iÓm) ®c thÓ hiÖn trong ®o¹n v¨n lµ g×?
- C¸c luËn cø lµm s¸ng tá cho luËn ®iÓm? (C¸c yÕu tè ®­îc ph©n tÝch )
- H·y ph©n tÝch vµ chøng minh trong ®o¹n v¨n trªn t¸c gi¶ ®· kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a 2 thao t¸c ph©n tÝch vµ tæng hîp?Gv nªu vÊn ®Ò : Tõ vÝ dô trªn anh /chÞ hiÓu thÕ nµo lµ ph©n tÝch trong v¨n nghÞ luËn ? nh÷ng yªu cÇu c¶u thao t¸c nµy ?Hs trao ®æi, ®¹i diÖn tr×nh bµy, ph¸t biÓu tù do.
- Gv nhËn xÐt, s¬ kÕt gv yªu cÇu hs kÓ mét sè ®èi t­îng ph©n tÝch trong c¸c bµi v¨n nghÞ luËn (XH hoÆc VH) . T×m hiÓu c¸ch ph©n tÝch), hs ®äc c¸c ng÷ liÖu 1- 2 môc II sgk/ 26
- Hs th¶o luËn nhãm 
- Gv ®Þnh h­íng b»ng nh÷ng c©u hái gîi më, kÕt hîp diÔn gi¶ng 
- §¹i diÖn c¸c nhãm tr×nh bµy. Gv tæng hîp 
 Môc ®Ých c¶ thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch ë ng÷ liÖu 1/ I lµ g×? §Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých ®ã t¸c gi¶ ®· lµm nh­ thÕ nµo ?
- Dù kiÕn tr¶ lêi : Môc ®Ých lµm râ b¶n chÊt ®åi b¹i cña Së Khanh => T¸c gi¶ ®· ph©n tÝch chia ®èi t­îng thµnh c¸c yÕu tè nhá, ph­¬ng diÖn nhá ®Ó xem xÐt , hay nãi c¸ch kh¸c Hoµi Thanh ®· ph©n tÝch kÜ cµng nh÷ng biÓu hiÖn ®åi b¹i cña Së Khanh ë nhiÒu ph­¬ng diÖn 
- Môc ®Ých cña thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch ë ng÷ liÖu 1/II lµ g× ? §Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých, t¸c gi¶ ®· ph©n chia ®èi t­îng nh­ thÕ nµo ®Ó xem xÐt ?
- Dù kiÕn tr¶ lêi : Môc ®Ých lµm râ søc m¹nh thÕ lùc cña ®ång tiÒn -> T¸c gi¶ xem xÐt ®ång tiÒn ë nhiÒu khÝa c¹nh ( mÆt tèt, mÆt xÊu) §Æc biÖt khi kh¼ng ®Þnh t¸c h¹i cña ®ång tiÒn, t¸c gi¶ ®· chØ ra viÖn ra rÊt nhiÒu lÝ do ®Ó chøng minh 
- Môc ®Ých cña thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch trong ng÷ liÖu 2/II, ®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých ®ã, t¸c gi¶ ®· ph©n chia ®èi t­îng thµnh nh÷ng yÕu tè nµo, theo nh÷ng tiªu chÝ, quan hÖ nµo ?
- Dù kiÕn hs tr¶ lêi :lµm râ t¸c h¹i cña viÖc bïng næ d©n sè ®èi víi cuéc sèng con ng­êi 
- Gv cho hs th¶o luËn vÒ c¸ch thøc ph©n tÝch vµ nh÷ng l­u ý khi ph©n tÝch 
- Hs th¶o luËn, trao ®æi rót ra c¸ch thøc khi tiÕn hµnh ph©n tÝch mét vÇn ®Ò chÝnh trÞ- x· héi v¨n häc – cö ®¹i diÖn tr×nh bµy 
- hs chia 2 nhãm, th¶o luËn mçi nhãm chÞu tr¸ch nhiÖm mét phÇn cña bµi tËp
- Toång hôïp, khaùi quaùt vaán ñeà: Buøng noå daân soá à Aûnh höôûng ñeán cuoäc soáng con ngöôøi ? 
- Qua vieäc tìm hieåu caùch phaân tích cuûa nhöõng ví duï treân, em haõy cho bieát caùch laäp luaän phaân tích ? Xaùc ñònh ñoái töôïng: “Ñoàng tieàn”. (GV gôïi yù hoïc sinh veà nhaø tìm hieåu) 
- Tìm hieåu caùc aûnh höôûng xaáu cuûa vieäc buøng noå daân soá ñeán con ngöôøi (Thieáu löông thöïc, thöïc phaåm; suy dinh döôõng, suy thoaùi noøi gioáng, thieáu vieäc laøm, thaát nghieäp). GV ñònh höôùng laïi. theo h×nh thøc gi¶ng gi¶i, thuyÕt tr×nh, ph¸t vÊn, chia nhãm th¶o luËn 
Anh (chÞ) h·y chØ ra c¸ch ph©n chia ®èi t­îng trong hai ®o¹n trÝch SGK Tr 27, chØ ra mèi quan hÖ gi÷a ph©n tÝch vµ tæng hîp cña c¸c ®o¹n v¨n ®ã ? 
- HS lÊy vÝ dô: "M­êi c¸i trøng": PhÇn ®Çu bµi ca dao, t¸c gi¶ chØ ®¬n thuÇn kÓ chuyÖn theo c¸ch liÖt kª vÒ m­êi qu¶ trøng. 7 c¸i trøng ®Çu bÞ ung, ba c¸i sau th× con diÒu tha, con qu¹ b¾t, con mÆt c¾t l«i. NÕu chØ dõng ë ®ã th× bµi ca dao trë thµnh b×nh th­êng, kh«ng ®¸ng ®­îc nh¾c ®Õn vµ nhí ®Õn. Nh­ng hai c©u kÕt ®· nªu lªn mét ch©n lÝ sèng l¹c quan, ®¸ng c¶m phôc vµ häc tËp cña ng­êi n«ng d©n: “Chí than phËn khã ai ¬i/ Cßn da l«ng mäc cßn chåi n¶y c©y”. Da vµ chåi chÝnh lµ niÒm tin cña con ng­êi vµo t­¬ng lai tèt ®Ñp. Nh­ vËy, nÕu phÇn ®Çu, bµi ca dao chØ cã sù chia nhá ®èi t­îng thµnh tõng phÇn nhá (c©u chuyÖn vÒ tõng qu¶ trøng) th× phÇn sau l¹i lµ sù tæng hîp, kh¸i qu¸t ch©n lÝ sèng. Bµi ca dao chÝnh lµ mét phÐp ph©n tÝch tiªu biÓu. "ThÇy bãi xem voi"....
- Nªu kh¸i niÖm vµ t¸c dông cña thao t¸c lËp luËn vµ ph©n tÝch?
- §äc vµ chia bè côc bµi th¬? §äc giäng tù sù, pha chót tù trµo mØa mai, hãm hØnh phï hîp víi néi dung bµi th¬.
- Trong c©u 1 t¸c gi¶ kh¼ng ®Þnh vai trß vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh nh­ thÕ nµo?
- Cho HS ®äc phÇn ghi nhí trong SGK 
I. GIỚI THIỆU CHUNG
 1. Ng÷ liÖu 1: §o¹n v¨n sgk/ 25 
- LuËn ®iÓm: Së Khanh lµ mét kÎ bÈn thØu ®ª tiÖn, ®¹i diÖn cho sù ®åi b¹i trong x· héi truyÖn KiÒu 
- C¸c luËn cø : + SK sèng b»ng nghÒ ®åi b¹i, baát chính. 
 + SK lµ kÎ ®åi b¹i nhÊt trong nh÷ng kÎ ®åi b¹i (Gi¶ tö tÕ ®Ó ®¸nh lõa mét ng­êi con g¸i hiÕu th¶o, trë mÆt mét c¸ch tr¾ng trîn, th­êng xuyªn lõa bÞp tr¸o trë )
- Thao t¸c ph©n tÝch kÕt hîp chÆt chÏ víi tæng hîp : Sau khi ph©n tÝch chi tiÕt – bé mÆt gi¶ dèi lõa bÞp – Hoµi Thanh ®· tæng hîp kh¸i qu¸t b¶n chÊt cña Së Khanh: møc cao nhÊt cña t×nh h×nh ®åi b¹i trong x· héi
- Toång hôïp, khaùi quaùt giaù trò phaûn aùnh hieän thöïc cuûa nhaân vaät. ý c¬ b¶n: Sù v« liªm sØ, tµn nhÉn , lõa läc cña SK. T¸c gi¶ ®· ph©n tÝch c¸c khÝa c¹nh: SK vê lµm nhµ nho, hiÖp kh¸ch; SK vê yªu ®Ó kiÕm ch¸c, ®¸nh lõa con g¸i; SK lõa KiÒu, mÆc KiÒu bÞ ®¸nh ®Ëp cßn h¾n bá trèn; SK cßn dÉn mÆt mo ®Õn m¾ng vµ toan ®¸nh KiÒu. Gåm c¸c ®o¹n: “ C¸i trß bÞp xong lµ, næi tiÕng b¹c t×nh”; “ Trong c¸c nghÒ tåi tµn nh­ SK”
=> Ph©n tÝch chia nhá ®èi t­îng thµnh nhiÒu yÕu tè ®Ó xem xÐt mét c¸ch kÜ cµng néi dung h×nh thøc vµ mèi quan hÖ bªn trong còng nh­ bªn ngoµi cña chóng. Ph©n tÝch bao g׬ còng g¾n liÒn víi thao t¸c tæng hîp ®Ó ®¶m b¶o nhËn thøc ®èi t­îng trong chØnh thÓ cña nã. Ph©n tÝch còng kh«ng bao giê t¸ch rêi cac thao t¸c kh¸c nh­ gi¶i thÝch, chøng minh, b¸c bá ...
- Xaùc ñònh luaän ñieåm cuûa ñoaïn vaên. Xaùc ñònh caùc luaän cöù ñeå laøm saùng toû luaän ñieåm. Söï keát hôïp thao taùc phaân tích vaø toång hôïp ñoaïn trích à chaët cheõ. Tìm hieåu ñoái töôïng trong caùc quan heä: Beân trong, beân ngoaøi. 
 2. Muïc ñích yeâu caàu cuûa thao taùc laäp luaän phaân tích: 
- Laäp luaän phaân tích laø thao taùc chia nhoû ñoái töôïng thaønh caùc yeáu toá boä phaän ñeå xem xeùt, toång hôïp nhaèm phaùt hieän ra baûn chaát cuûa ñoái töôïng. ThÊy ®­îc b¶n chÊt, mèi quan hÖ, gi¸ trÞ cña ®èi t­îng ph©n tÝch.
 + Nhê ph©n tÝch ng­êi ta cßn ph¸t hiÖn ra m©u thuÉn hay ®ång nhÊt cña sù viÖc, sù vËt, gi÷a lêi nãi vµ viÖc lµm, gi÷a h×nh thøc vµ néi dung, gi÷a ngoµi vµ trong, + Nhê ph©n tÝch ng­êi ta cßn ph¸t hiÖn ra m©u thuÉn hay ®ång nhÊt cña sù viÖc, sù vËt, gi÷a lêi nãi vµ viÖc lµm, gi÷a h×nh thøc vµ néi dung, gi÷a ngoµi vµ trong
- Muïc ñích: laøm roõ ñaët ñieåm vaø caùc moái quan heä cuûa ñoái töôïng. - Yeâu caàu: chia taùch ñoái töôïng thaønh caùc khía caïnh, caùc moái quan heä nhaát ñònh. CÇn ®i s©u vµo tõng ph­¬ng diÖn cô thÓ ®Ó xem xÐt mét c¸ch riªng biÖt, nh­ng kh«ng ®ùoc t¸ch khái c¸i chung, nhá lÎ, chi tiÕt.
- CÇn vËn dông nhiÒu c¸ch thu¸c cô thÓ kh¸c nhau: C¾t nghÜa, b×nh gi¸; ChØ ra nguyªn nh©n , kÕt qu¶. Ph©n lo¹i ®èi tuîng, Liªn hÖ ®èi chiÕu.
 3. T¸c dông cña thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch.
- T¸c dông: Tõ viÖc ph©n tÝch cã thÓ chØ ra nh÷ng phÈm chÊt n¨ng lùc tÝnh c¸ch cô thÓ cña con ng­êi tõ ®ã thÊy ®­îc khuynh h­íng ph¸t triÓn cña sù vËt nh­ thÕ t¸c dông c¶u ph©n tÝch lµ lµm râ c¸c ®Æc ®iÓm vÒ néi dung, h×nh thøc, cÊu tróc c¸c mèi quan hÖ bªn trong vµ ngoµi cña sù vËt, hiÖn t­îng, tõ ®ã mµ thÊy ®­îc gi¸ trÞ cña chóng.
II. CAÙCH LAÄP LUAÄN PHAÂN TÍCH: 
Tìm hieåu ngöõ lieäu: ( Ñoaïn vaên 1-2/26-27 SGK) 
a.Ng÷ liÖu 1/II SGK: 26
+ Ph©n tÝch theo quan hÖ néi bé cña ®èi t­îng: ®ång tiÒn võa cã t¸c dông tèt võa cã t¸c h¹i xÊu 
+ Ph©n tÝch theo quan hÖ kÕt qu¶ - nguyªn nh©n (®Ó chØ râ t¸c haÞ cña ®ång tiÒn), kÕt qu¶ : ND kh¼ng ®Þnh t¸c h¹i cña ®ång tiÒn. Nguyªn nh©n : v× ®ång tiÒn chi phèi hang lo¹t nh÷ng hµnh ®éng gian ¸c bÊt chÝnh 
- Chia ñoái töôïng thaønh nhieàu maët: Maët toát, maët xaáu (chuû yeáu), theá löïc cuûa ñoàng tieàn, thaùi ñoä cuûa taùc giaû. Toång hôïp, khaùi quaùt ruùt ra baûn chaát cuûa ñoái töôïng.
=> Phân tích là làm rỏ đặc điểm về nội dung, hình thức, cấu trúc, các mối quan hệ bên trong, bên ngoài của sự vật, hiện tượng từ đó thấy được giá trị của chúng.
- Khi phân tích đối tượng thành nhiều yếu tố theo theo những tiêu chí và quan hệ nhất định.
 + Quan hệ giữa các yếu tố tạo nên đối tượng. 
+ Qua hÖ gi÷a ®èi t­îng víi c¸c ®èi t­îng liªn quan
 + Quan hÖ gi÷a ng­êi ph©n tÝch víi ®èi t­îng ph©n tÝch (th¸i ®é, sù ®¸nh gi¸ cña ng­êi ph©n tÝch ®èi víi ®èi t­îng ®­îc ph©n tÝch
+ Trong qu¸ tr×nh lËp luËn, ph©n tÝch lu«n g¾n liÒn tæng hîp 
+ Ph©n tÝch theo quan hÖ nguyªn nh©n – kÕt qu¶; 
 b. Ng÷ liÖu 2/ II trang27
+ Ph©n tÝch theo quan hÖ nh©n qu¶ -> Nguyªn nh©n : bïng næ d©n sè . KÕt qu¶ : ®êi sèng con ng­êi bÞ ¶nh h­ëng nhiÒu 
+ Ph©n tÝch theo quan hÖ néi bé cña ®èi t­îng: c¸c ¶nh h­ëng cña viÖc bïng næ d©n sè ®èi víi con ng­êi -> thiÕu l­¬ng thùc -> suy dinh d­ìng, suy tho¸i nßi gièng -> thiÕu viÖc lµm, thÊt nghiÖp
+ Trong khi lËp luËn t¸c gi¶ ®· kÕt hîp chÆt chÏ thao t¸c ph©n tÝch víi kh¸i qu¸t tæng hîp: D©n sè cµng t¨ng th× chÊt l­îng cuéc sèng cµng gi¶m.
- Tr­íc khi ph©n tÝch cÇn x¸c ®Þnh râ môc ®Ých cña viÖc ph©n tÝch lµ lµm s¸ng tá ý kiÕn, quan ®iÎm nµo ®ã (kÕt luËn cña lËp luËn), sau ®ã cÇn chia nhá ®èi t­îng ph©n tÝch (ý kiÕn quan niÖm) ra tõng yÕu tè nhá ®Ó t×m hiÓu s©u h¬n. 
2.Caùch laäp luaän phaân tích: 
 - Phaân tích caên cöù vaøo quan heä noäi boä cuûa ñoái töôïng. 
 - Phaân tích caùc moái quan heä: nguyeân nhaân – keát quaû, keát quaû-nguyeân nhaân, quan heä giöõa ñoái töôïng vôùi caùc ñoái töôïng coù lieân quan, phaân tích theo söï ñaùnh giaù chuû quan cuûa ngöôøi laäp luaän. Ph©n tÝch kh«ng chØ lµ chia t¸ch sù vËt hiÖn t­îng ®Ó thÊy c¸i nhá lÎ, chi tiÕt,... mµ cßn ph¶i biÕt tæng hîp, kh¸i qu¸t.
- Mét sè c¸ch ph©n tÝch: + c¾t nghÜa vµ b×nh gi¸, + ph©n lo¹i ®èi t­îng, + theo cÊu tróc cña ®èi t­îng,
 + theo quan hÖ nh©n qu¶, + theo quan hÖ so s¸nh, ®èi chiÕu.
 3. LuyÖn tËp * Baøi taäp 1/28: Trong ®o¹n trÝch ng­êi viÕt ®· ph©n tÝch ®èi t­îng tõ nh÷ng mèi quan hÖ nµo ?
 a. Quan hÖ néi bé cña ®èi t­îng (diÔn biÕn, c¸c cung bËc c¶m xóc cña KiÒu): ®au xãt quÈn quanh, hoµn toµn bÕ t¾c 
 b. Quan hÖ gi÷a ®èi t­îng nµy víi ®èi t­îng kh¸c cã liªn quan (bµi Lêi ng­êi kÜ n÷ - Xu©n DiÖu; t× bµ hµnh – B¹ch C­ DÞ)
* Baøi taäp 2/28: Gôïi yù : HS chuù yù phaân tích ngheä thuaät söû duïng töø ngöõ giaøu hình aûnh vaø caûm xuùc trong baøi thô) lôùp töø traùi nghóa, ñieäp töø, caùch duøng töø coù yù nghóa taêng tieán, pheùp ñ+ ý c¬ b¶n cña ®o¹n trÝch ?
 3. Tổng kết: Xaùc ñònh caùc moái quan heä laøm cô sôû ñeå phaân tích ñoái töôïng. 
III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
- HS naém laïi caùc caùch laäp luaän phaân tích, laøm baøi taäp vaøo vôû. Bµi tËp vÒ nhµ: Ph©n tÝch c¸c hiÓm ho¹ ®ang ®e do¹ nh©n lo¹i ? Ph©n tÝch vai trß cña trß ch¬i d©n gian trong nhµ tr­êng ? uag cuûa doøng soâng vaø nhöõng chieán coâng hieån haùch ôû ñaâyùcâng oanh lieät nhaát trong lòch söû d
D. Rút kinh nghiệm...