Bài soạn Ngữ văn 11 tiết 75: Thao tác lập luận bác bỏ

Tuaàn:19 
Tieát ppct:75 
Ngaøy soaïn:22/12/10 
Ngaøy daïy:25/12/10 
THAO TÁC LẬP LUẬN BÁC BỎ
A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
- Hs nắm được mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận bác bỏ. Biết cách lập luận bác bỏ trong bài văn nghị luận.
B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG, THÁI ĐỘ
 1. Kiến thức: Hiểu được mục đích yêu cầu cách lập luận của thao tác lập luận bác bỏ trong bài văn nghị luận. Yêu cầu sử dụng thao tác này. Một số vấn đề xã hội và văn học.
 2. Kĩ năng: Nhận diện, chỉ ra tính hợp lí, nét đặc sắc của cách bác bỏ trong các văn bản. Viết một đoạn văn bác bỏ một ý kiến bàn về văn học hay xã hội với cách bác bỏ phù hợp. 
 3. Thái độ: Bước đầu rèn luyện vËn dông thao t¸c lËp luËn bác bỏ trong văn nghị luận
C. PHƯƠNG PHÁP: Ph­¬ng thøc thuyÕt tr×nh, nªu vÊn ®Ò, gi¶ng gi¶i, h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi c¸c c©u hái gợi mở. Đàm thoại 
D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
 1. OÅn ñònh lôùp: Kiểm tra sĩ số 2. Kieåm tra: Baøi cũ, bài soạn của học sinh. 
 3. Bài mới:Trong vaên nghò luaän ñeå baøi vieát (noùi) coù söùc thuyeát phuïc cao, ngöôøi ta coù nhieàu phöông phaùp luaän, nhieàu thao taùc nghò luaän. Naém vöõng nhöõng phöông phaùp ñoù laø vieäc quan troïng khieán baøi vieát (noùi) thaønh coâng. Nhöng trong thöïc teá, chuùng ta coù theå baét gaëp nhöõng yù kieán sai, nhöõng lôøi noùi, baøi vieát leäch laïc, thieáu chính xaùc. Trong nhöõng tình huoáng aáy, ta thöôøng trao ñoåi, tranh luaän ñeå baùc boû. Moät trong caùc thao taùc laäp luaän baùc boû caù muïc ñích gì? Yeâu caàu naøo? Caùch thöùc tieán haønh ra sao? Baøi hoïc hoâm nay seõ giuùp caùc em traû lôøi cho vaán ñeà treân.
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS 
NỘI DUNG BÀI DẠY
- Cho HS tìm hiểu mục đích – yêu cầu của thao tác lập luận so sánh 
TT1 : HD HS tìm hiểu mục đích tác lập luận bác bỏ. Nêu mục đích của thao tác lập luận bác bỏ ? 
 TT2 : HD HS tìm hiểu yêu cầu: Nêu Yêu cầu của thao tác lập luận bác bỏ ? 
- Thái độ thẳng thắn nhưng cẩn trọng , có chừng mực phù hợp hoàn cảnh và đối tượng tranh luận 
 - Nªu yªu cÇu cña thao t¸c lËp luËn b¸c bá ? Hs lµm viÖc víi Sgk
- Nªu nh÷ng c¸ch sö dông thao t¸c lËp luËn b¸c bá?
- TrÝch dÉn ý kiÕn ®ã mét c¸ch ®Çy ®ñ, kh¸ch quan trung thùc. Lµm s¸ng tá ý kiÕn ®ã sai ë chç nµo? v× sao sai?
- HS tìm hiểu cách bác bỏ 
TT1 : Cho HS tìm hiểu đoạn văn 1 ở SGK 
TT2 : Cho HS tìm hiểu đoạn văn 2 ở SGK 
TT3 : Cho HS tìm hiểu đoạn văn 3 ở SGK 
- HD HS tìm hiểu cách thức bác bỏ. Hs nh¾c l¹i néi dung bµi häc. Cho HS luyện tập. Cho HS làm BT 1/26 
- Luận điểm nào cần bác bỏ ? 
- Hãy đưa ra những dẫn chứng cho việc bác bỏ ? 
- Luận điểm nào cần bác bỏ ? 
- Hãy đưa ra những dẫn chứng cho việc bác bỏ ? 
- Luận điểm nào cần bác bỏ ? Hãy đưa ra những dẫn chứng cho việc bác bỏ ? Hãy rút ra kết luận về cách thức bác bỏ từ việc phân tích các ví dụ trên ? GV tổ chức HS lần lượt đưa ra những lí do để bác bỏ 
VD2 : “TruyÖn KiÒu cßn th× tiÕng ta cßn. TiÕng ta cßn th× n­íc ta cßn” (Ph¹m Quúnh)
Cô Ph¹m quúnh ®Ò cao tiÕng ViÖt qu¶ kh«ng sai. Nh­ng luËn ®iÓm ®­a ra cã t×nh lËp lê: TruyÖn kiÒu cßn ®Êy, nh­ng thùc tÕ n­íc ta ®ang bÞ thùc d©n Ph¸p ®« hé. Thùc tÕ luËn ®iÓm nµy cã lîi cho thùc d©n Ph¸p lóc bÊy giê.
VD3: Ph¹m Quúnh ®Ò cao c¸i g×? TruyÖn KiÒu? tiÕng ViÖt? hay d©n téc? th¸i ®é cña t¸c gi¶ kh«ng ®­îc minh b¹ch, râ rµng.
VD4: “§äc v¨n Vò Träng Phông, thÊy phÉn uÊt khã chÞu: v× c¶m thÊy t­ t­ëng h¾c ¸m, c¨m hên nhá nhen Èn trong ®ã” (NhÊt Chi Mai) => §Ó b¸c bá Vò Träng Phông, luËn ®iÓm cña NhÊt Chi Mai gåm ba luËn cø: H¾c ¸m; C¨m hên; Nhá nhen: Vò Träng Phông viÕt bµi, b¸c bá mét c¸ch dâng d¹c; “H¾c ¸m, cã! V× t«i lµ mét ng­êi bi quan; C¨m hên còng cã, v× t«i cho r»ng c¸i x· héi n­íc nhµ mµ kh«ng ®¸ng c¨m hên, mµ l¹i cø “vui vÎ trÎ trung”, tr­ëng gi¶, ¨n mÆc t©n thêi, khiªu vò, v.v. Nh­ c¸c «ng chñ tr­¬ng th× mét lµ kh«ng muèn c¶i c¸ch g× x· héi, hai lµ Ých kØ mét c¸ch ®¸ng sØ nhôc.
- Cßn nhá nhen th× thÕ nµo? T¶ thùc c¸i x· héi khèn n¹n, c«ng kÝch c¸i xa hoa, d©m ®·ng cña bän ng­êi cã nhiÒu tiÒn, kªu ca nh÷ng sù thèng khæ bÞ bãc lét, bÞ ¸p chÕ, bÞ c­ìng bøc, muèn cho x· héi c«ng b×nh h¬n n÷a...mµ b¶o lµ nhá nhen th× h¸ dÔ D«-la, Huy-g«, Man-r«, §èt-xt«i-Ðp-ki, M. Goãc-ki l¹i kh«ng còng lµ nhá nhen”
- Vò Träng Phông b¸c bá tõng luËn cø mµ NhÊt Chi Mai ®­a ra, ®Ó kh¼ng ®Þnh t­ t­ëng tiÕn bé, cã tÝnh chiÕn ®Êu ®èi víi cuéc sèng lóc bÊy giê. 
I. GIỚI THIỆU CHUNG
 A . Mục đích – Yêu cầu của thao tác lập luận bác bỏ 
 1. Kh¸i niÖm : Thao t¸c lËp luËn bá lµ c¸ch dïng lÝ lÏ dÉn chøng, ñuùng ñaén, khoa hoïc, ®Ó phª ph¸n, g¹t bá nh÷ng ý kiÕn sai, kh«ng chÝnh x¸c, thieáu khoa hoïc cuûa moät quan ñieåm naøo ñoù. Tõ ®ã nªu ý kiÕn ®óng thuyÕt phôc ng­êi ®äc ng­êi nghe.
 2. Mục đích: Bác bỏ gạt đi , không chấp nhận ý kiến chưa đúng (Bác bỏ luận điểm , ý kiến không đúng )
 3. Yêu cầu: 
- Nắm chắc những sai lầm quan điểm , ý kiến cần bác bỏ. Đưa ra các lí lẽ và bằng chứng thuyết phục 
- Thái độ thẳng thắn nhưng cẩn trọng , có chừng mực phù hợp hoàn cảnh và đối tượng tranh luận 
- TrÝch dÉn ý kiÕn ®ã mét c¸ch ®Çy ®ñ, kh¸ch quan trung thùc. Lµm s¸ng tá ý kiÕn ®ã sai ë chç nµo? v× sao sai ?
- Coù hieåu bieát saâu saéc, lí giaûi roõ raøng, trong khi phaûn baùc gioïng vaên caàn raén roûi, döùt khoaùt, ñaày töï tin, phaùt hieän caùi sai, thieáu khoa hoïc cuûa moät vieäc laøm, moät quan ñieåm, lí leõ naøo ñoù.
- CÇn ®äc kÜ, xem xÐt ba yÕu tè: LuËn ®iÓm; LuËn cø; C¸ch lËp luËn (xem ý kiÕn ®ã sai ë chç nµo? cÇn b¸c bá luËn ®iÓm? luËn cø? hay c¸ch lËp luËn? ). Tr¸nh nãi qu¸ (phãng ®¹i c¸i sai, hoÆc ch­a nãi tíi c¸i sai) 
II . Cách bác bỏ 
 1. Ví dụ : 
 a . Đoạn văn 1 : Viết về Nguyễn Du 
 Luận điểm : Nguyễn Du là một con bệnh thần kinh cần bị bác bỏ 
+ Tác giả đưa ra những lí lẽ và dẫn chứng xác đáng để bác bỏ luận điểm trên là không có cơ sở . Về chứng ngôn của người đồng thời với ND thì không có , còn “Những di bút của thi sĩ ” thì chỉ căn cứ vào mấy câu , mấy bài của ND nói về ma quỷ , về âm hồn thì không có cơ sở để kết luận 
+ Để bác bỏ có sức thuyết phục , tác giả bài viết còn dẫn ra các dẫn chứng để đối sánh như Paxcan , những thi sĩ Anh Cát Lợi 
+ Cơ sở cuối cùng để bác bỏ là : “Kẻ tạo ra truyện Kiều” không thể là “Một con bệnh thần kinh ”
 b. Đoạn văn 2 : “Tiếng nước mình nghèo nàn” à luận điểm cần bác bỏ. Người viết đã chỉ ra nguyên nhân và tác hại của luận cứ trên : Là do thiếu hiểu biết về tiếng mẹ đẻ , vốn từ còn nghèo hơn cả những người phụ nữ nông dân . Tác hại của việc từ bỏ tiếng mẹ đẻ là không có tinh thần dân tộc 
 c. Đoạn văn 3 : Tôi hút thuốc tôi bị bệnh mặc tôi à Lập luận cần được bác bỏ. Người viết xuất phát từ thực tế và kết luận khoa học để bác bỏ : Hút thuốc không chỉ làm hại bản thân mà còn đầu độc những người xung quanh 
 2. C¸ch sö dông thao t¸c lËp luËn b¸c bá
- Có thể bác bỏ một luận điểm, luận cứ hoặc cách lập luận bằng cách nêu tác hại, chỉ ra nguên nhân, hoặc phân tích từng khía cạnh sai lệch, thiếu chính xác của luận điểm, luận cứ, lập luận ấy 
- Khi bác bỏ cần diễn đạt rành mạch, sáng sủa, uyển chuyển để người có quan điểm, ý kiến sai lệch và người nghe dễ chấp nhận tin theo 
- Ba c¸ch: C¸ch mét: b¸c bá luËn ®iÓm.
+ Dïng thùc tÕ ®Ó b¸c bá luËn ®iÓm VD2 :
+ Dïng phÐp suy luËn ®Ó b¸c bá luËn ®iÓm. VD3: 
C¸ch hai: b¸c bá luËn cø ; 
- Lµ c¸ch v¹ch ra sai lÇm gi¶ t¹o trong lÝ lÏ vµ dÉn chøng ®­îc sö dung. VD4:
C¸ch ba: b¸c bá c¸ch lËp luËn: B¸c bá lËp luËn lµ v¹ch ta sù m©u thuÉn kh«ng nhÊt qu¸n, phi l«gic trong lËp luËn cña ®èi ph­¬ng. ChØ ra sù ®æi thay ®¸nh tr¸o kh¸i niÖm trong qóa tr×nh lËp luËn cña ®èi ph­¬ng. 
 VD5: “Mét n­íc kh«ng thÓ kh«ng cã quèc hoa, TruyÖn KiÒu lµ quèc hoa cña ta; Mét n­íc kh«ng thÓ kh«ng cã quèc tuý, TruyÖn KiÒu lµ quèc tuý cña ta; Mét n­íc kh«ng thÓ kh«ng cã quèc hån, TruyÖn KiÒu lµ quèc hån cña ta” (Ph¹m quúnh)
Hoa => tinh hoa; Tuý => tinh tuý; Hån => thiªng liªng => ChØ cã truyÖn KiÒu lµ nhÊt, ngoµi ra n­íc ta kh«ng cßn g× ®Ó ®¸ng nãi! LËp luËn nãi qu¸, kh«ng chÆt chÏ, mang tÝnh phiÕn diÖn!
- Cô Ng« §øc KÕ ®· b¸c bá c¸ch lËp luËn nµy: “ThÕ th× tõ Gia Long vÒ tr­íc, ch­a cã truyÖn KiÒu, th× n­íc ta kh«ng quèc hoa, kh«ng quèc tuý, kh«ng quèc hån. ThÕ th× v¨n trÞ vò c«ng (sù nghiÖp dùng n­íc b»ng ph¸p luËt, gi¸o dôc, qu©n sù) mÊy triÒu ®Òu lµ ë ®©u ®em ®Õn?”
III. LuyÖn tËp
 1. Bµi 1: Luận điểm cần bác bỏ: - Cứng quá thì gãy . 
- Thơ là những lời đẹp; Thơ là những đề tài đẹp 
 2. Bµi 2; Bíc-na-s« ®· b¸c bá ý kiÕn cña c« vò n÷ b»ng chÝnh c¸ch lËp luËn cña c« ta: ¤ng vµ em cã thÓ lÊy nhau (thùc tÕ, chuyÖn nµy cã thÓ x¶y ra). Song con cña chóng ta sÏ th«ng minh nh­ «ng, xinh ®Ñp nh­ em! Th× ch­a cã g× ®¶m b¶o c¶. C¸ch lËp luËn Êy ch­a chÆt chÏ, kh«ng l«gic, nªn nhµ viÕt kÞch b¸c l¹i “con cña chóng ta l¹i ®Ñp nh­ t«i, th«ng minh nh­ em th× ®¸ng sî biÕt bao”
 3. Bµi 3 ; 
 + Cã tiÒn: “Cã tiÒn kh«n nh­ con mµi m¹i, kh«ng tiÒn d¹i nh­ con thßng ®ong”; “Cã tiÒn mua tiªn còng ®­îc, kh«ng tiÒn mua l­îc ch¼ng xong”. 
 + TiÒn: kh«ng mua ®­îc h¹nh phóc, ®êi sèng tinh thÇn, h¹nh phóc, t×nh yªu...
 + C¸ch ®Æt vÊn ®Ò, dÉn chøng ®­a ra kh«ng ®óng ,
- Haõy baùc boû nhöõng quan nieäm sau: 
 * “ khoâng keát baïn vôùi nhöõng ngöôøi hoïc yeáu”, Quan ñieåm treân sai laàm: Chæ keát baïn vôùi ngöôøi hoïc gioûi thì ngöôøi hoïc yeáu bò boû rôi ö ? Moät taäp theå muoán maïnh, toát thì caàn phaûi coù tinh thaàn ñoaøn keát giuùp ñôõ nhau cuøng tieán boä chöù ? Ñöøng ai töï cho mình laø gioûi vì mình gioûi thì coøn nhieàu ngöôøi gioûi hôn mình nhieàu. ÔÛ ñôøi khoâng coù ai bieát taát caû vaø cuõng khoâng coù ai doát taát caû khoâng bieät gì. Haõy töø boû quan nieäm ñoù ñi vì nhö theá laø baïn töï coâ laäp mình vaø trôû leân doát naùt ñaáy 
 + “Huùt thuoác boå phoåi, uoáng röôïu boå gan, röôïu töø gaïo maø ra, ta ñaây uoáng röôïu cuõng laø aên côm, 
 + “ Ñeïp nhö tieân khoâng tieàn cuõng eá”. 
 +“Cã tiÒn mua tiªn còng ®­îc, kh«ng tiÒn mua l­îc ch¼ng xong”.
 + “Nhất nam viết hữu, thập nữ viết vô”.
 + Phải chăng bài Vội vàng của Xuân Diệu chỉ là sự thể hiện quan điểm sống gấp gáp bồng bột của tuổi trẻ ?
III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
- ThÕ nµo lµ b¸c bá luËn ®iÓm ? luËn cø ? lËp luËn ? HS về nhà chuẩn bị baøi thô Haàu Trôøi cuûa Taûn Ñaø theo caâu hoûi trong SGK. uag cuûa doøng soâng vaø nhöõng chieán coâng hieån haùch ôû ñaâyùcâng oanh lieät nhaát trong lòch söû d
D. Rút kinh nghiệm..