Bài soạn Ngữ văn 11 tiết 64: Ôn tập làm văn

Tuaàn:17 
Tieát ppct:64 
Ngaøy soaïn:02/12/10 
Ngaøy daïy:06/12/10 
ÔN TẬP LÀM VĂN
A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
- Cuûng coá vaø hoaøn thieän caùc kieán thöùc vaø kó naêng veà thao taùc laäp luaän ñaõ hoïc veà làm văn: Phaân tích, so saùnh, phoûng vaán vaø traû lôøi phoûng vaán.
B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG, THÁI ĐỘ
 1. Kiến thức: Ñaëc ñieåm, caùch thöùc tieán haønh vôùi thao taùc laäp luaän ñaõ hoïc: Phaân tích, so saùnh. Muïc ñích, noäi dung, yeâu caàu cuûa phoûng vaán vaø traû lôøi phoûng vaán. Cuûng coá kieán thöùc ñaõ hoïc veà làm văn
 2. Kĩ năng: Học sinh có kĩ năng ôn tập lại một số kiến thức đã học. Phaân tích ñeà, laäp daøn yù baøi vaên NLXH, NLVH. Vieát moät baøi vaên vaän duïng thao taùc Phaân tích, so saùnh. Phoûng vaán vaø traû lôøi phoûng vaán veà moät vaán ñeà.
 3. Thái độ: Có ý thức nghiêm túc trong viếc làm đề cuơng ôn tâp lại kiến thức. 
C. PHƯƠNG PHÁP: Ph­¬ng thøc thuyÕt tr×nh, nªu vÊn ®Ò, gi¶ng gi¶i, h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi c¸c c©u hái gợi mở. Đàm thoại 
D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
 1. OÅn ñònh lôùp: Kiểm tra sĩ số. 
 2. Kieåm tra: Baøi cũ, bài soạn của học sinh.. 3. Bài mới: 
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS 
NỘI DUNG BÀI DẠY
- Học sinh suy nghĩa câu hỏi, bổ sung, ghi chép. Học sinh thảo luận nhóm, nhận xét trình bày ý kiến cá nhân để trả lời câu hỏi theo định hướng của GV.
- Giáo viên hỏi học sinh, boå sung cho ñaày ñu ûchốt ý chính boå sung cho ñaày ñuûchốt ý chính
- Gv gợi ý bằng những câu hỏi đê học sinh ôn lại kiến thức. - SGK trình baøy noäi dung gì? Hs suy nghĩ trả lời,. 
 - GV: gợi ý để học sinh trình bày về kiên thức cũ đã học
- GV: Yêu cầu các em làm việc nhanh, thảo luận nhóm.
GV nhận xet và hướng dẫn HS ôn tập.
- Học sinh làm việc cá nhân và theo nhóm lại những vấn đề trong bài. 
- HS chuaån bò caùc noäi dung theo yeâu caàu. - Làm việc theo nhóm trình bày kiến thức cũ. 
- Trả lời câu hỏi của GV
- Gv gợi ý bằng những câu hỏi đê học sinh ôn lại kiến thức. - SGK trình baøy noäi dung gì? 
- GV: gợi ý để học sinh trình bày về kiên thức cũ đã học
- GV: Yêu cầu các em làm việc nhanh, thảo luận nhóm. GV nhận xet và hướng dẫn HS ôn tập.
- Em haõy cho bieát khái niệm, Tác dụng, Yêu cầu thao tac lập luận so sánh ? 
- SGK trình baøy noäi dung gì? Hs suy nghĩ trả lời,. Hoan cảnh lịch sử nước ta có đặc điểm gì nổi bật? Lieân keát trong vaên baûn ?
VD1: Phân tích truyện có thể chia ra theo từng nhân vật, từng vấn đề như phân tích truyện Tấm Cám có thể chia ra: Phân tích tuyến nhân vật đại diện cho cái thiện ( Tấm, ông Bụt ). Phân tích tuyến nhân vật đại diện cho cái ác (Cám, Dì ghẻ).
VD2: Phân tích tuyến nhân vật có thể chia theo tính cách của nhân vật, nội tâm, ngoại hình, số phận ( Ph©n chia dùa trªn c¬ së quan hÖ néi bé trong b¶n th©n ®èi t­îng , theo quan hÖ kÕt qu¶ - nguyªn nh©n, theo quan hÖ nguyªn nh©n – kÕt qu¶ ).
VD3: Chí Phèo lúc 17 tuởi là anh canh điền khẻo khoắn hiền lành, => Bị Bá Kiến đẩy vào tù -> lưu manh hóa-> Thay đổi hoàn toàn( nhân hình, nhân tính ) “ Đầu thì trọc lóc, răng cạo trắng hớn, mặt thí cơng cơng, hai mắt gờm gờm trông gớm chết’. => thay đổi hoàn toàn.
VD4: Trong truyện ngắn Hai đứa trẻ- Thạch Lam:
+ Hoàn cảnh sống: Phố huyện nghèo nàn tù túng, quanh quẩn, nhàm chán
+ Tính cách con người nơi đây : Họ sống lặng lẽ thâm trầm, ít ồn ào sôi động.
VD5: Nghĩa sĩ Cần Giuộc đứng lên đấu tranh với vũ khí thô sơ ( ngọn tầm vông, rơm con cúi..) cón Thực dân Pháp thì được trang bị vũ khí hiện đại ( tàu thiếc, tàu đồng, đạn to, đạn nhỏ). -> Quan hệ tương phản.
 D1. Phoûng vaán vaø vai troø cuûa phoûng vaán:
 - Phoûng vaán laø phöông thöùc ñoái thoaïi hoûi ñaùp nhaèm thu nhaän thoâng tin tröïc tieáp töø moät ñoái töôïng naøo ñoù. Nhöõng hình thöùc phoûng vaán: phoûng vaán tröïc tieáp, göûi caâu hoûi vaø caâu traû lôøi qua baûng caâu hoûi, phoûng vaán qua ñieän thoaïi, internet,...
 - Phoûng vaán goùp phaàn reøn luyeän khaû naêng quan saùt, phaù ñoaùn vaø thaùi ñoä chuû ñoäng, töï tin trong giao tieáp.
D2. Yeâu caàu phoûng vaán vaø traû lôøi phoûng vaán
Ñoái vôùi ngöôøi phoûng vaán:
 Tröôùc phoûng vaán: Xaùc ñònh roõ muïc ñích phoûng vaán
 + Coù söï hieåu bieát nhaát ñònh veà vaán ñeà vaø ñoái töôïng phoûng vaán.
 + Xaây döïng ñeà cöông, heä thoáng caâu hoûi
 Trong phoûng vaán: Toân troïng ngöôøi ñöôïc phoûng vaán vaø caùc qui taéc giao tieáp. Coù caùch hoûi phuø hôïp
- Bieát laéng nghe, ghi cheùp, suy nghó coù söï nhaïy beùn, kheùo leùo...
 - Sau phoûng vaán: sau khi coù söï ñoàng yù cuûa ngöôøi ñöôïc phoûng vaán caàn chænh lí, bieân taäp vaø söû duïng moät caùch trung thöïc caùc thoâng tin thu nhaän ñöôïc.
 b) Ñoái vôùi ngöôøi ñöôïc phoûng vaán: Caàn coù traùch nhieäm ñoái vôùi thoâng tin maø mình cung caáp. Neân coù thaùi ñoä côûi môû, hôïp taùc trong ñoái thoaïi
- Coù söï töï tin, phaûn xaï nhanh
I. GIỚI THIỆU CHUNG
Ph©n tÝch ®Ò- lËp dµn ý cho bµi v¨n nghÞ luËn
* Nắm các thao tác lập luận phân tích, biết kết hợp vận dụng thao tác phân tích và so sánh
A. Ph©n tÝch ®Ò : Ph©n tÝch ®Ò (T×m hiÓu ®Ò) lµ suy nghÜ kÜ ®Ó nhËn thøc ®óng vµ ®ñ c¸c ý nghÜa vµ yªu cÇu cña ®Ò
- Môc ®Ých cña ph©n tÝch ®Ò lµ t×m hiÓu chÝnh x¸c c¸c yªu cÇu c¬ b¶n cña ®Ò bµi ( KÕt thóc qu¸ tr×nh ph©n tÝch ®Ò ng­êi viÕt ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc c¸c yªu c©ï nh­ bµi viÐt vÒ c¸i g×, nh»m môc ®Ých g×, sö dông thao t¸c lËp luËn chñ yÕu nµo?)
- Khi ph©n tÝch ®Ò chóng ta ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc: VÊn ®Ò cÇn nghÞ luËn lµ g×?( Ph¹m vi nghÞ luËn). Yªu cÇu vÒ n«i dung ( TriÓn khai vÊn ®Ò nghÞ luËn nh­ thÕ nµo?). Yªu cÇu vÒ ph­¬ng ph¸p ( Ph¶i sö dông thao t¸c lËp luËn nµo : gi¶i thÝch chøng minh hay b×nh luËn ...) ph¹m vi dÉn chøng sÏ sö dông?
B. Thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch
 I- Môc ®Ých vµ yªu cÇu cña thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch 
 1. Lập luận phân tích
- Lập luận phân tích là chia nhá ®èi t­îng thµnh nhiÒu yÕu tè, bộ phận ®Ó xem xÐt mét c¸ch kÜ cµng rồi tæng hîp nhằm phát hiện ra bản chât của đối tượng (néi dung h×nh thøc vµ mèi quan hÖ bªn trong còng nh­ bªn ngoµi cña chóng)
- Thao t¸c ph©n tÝch kÕt hîp chÆt chÏ víi tæng hîp ®Ó ®¶m b¶o nhËn thøc ®èi t­îng trong chØnh thÓ cña nã. Ph©n tÝch còng kh«ng bao giê t¸ch rêi cac thao t¸c kh¸c nh­ gi¶i thÝch, chøng minh, b¸c bá
- Thao t¸c ph©n tÝch kÕt hîp chÆt chÏ víi tæng hîp : Sau khi ph©n tÝch chi tiÕt – bé mÆt gi¶ dèi lõa bÞp – Hoµi Thanh ®· tæng hîp kh¸i qu¸t b¶n chÊt cña Së Khanh: møc cao nhÊt cña t×nh h×nh ®åi b¹i trong x· héi => Ph©n tÝch chia nhá ®èi t­îng thµnh nhiÒu yÕu tè ®Ó xem xÐt mét c¸ch kÜ cµng néi dung h×nh thøc vµ mèi quan hÖ bªn trong còng nh­ bªn ngoµi cña chóng 
 - Ph©n tÝch bao g׬ còng g¾n liÒn víi thao t¸c tæng hîp ®Ó ®¶m b¶o nhËn thøc ®èi t­îng trong chØnh thÓ cña nã. Ph©n tÝch còng kh«ng bao giê t¸ch rêi cac thao t¸c kh¸c nh­ gi¶i thÝch, chøng minh, b¸c bá ...
=> Thao t¸c ph©n tÝch ®ãng vai trß chñ ®¹o, thao t¸c so s¸nh cã vai trß bæ trî. Ph©n tÝch gióp con ng­êi nhËn thøc b»ng t­ duy trõu t­îng, so s¸nh gióp con ng­êi nhËn thøc b»ng t­ duy cô thÓ
 2. Cách lập luận phân tích
- Ph©n tÝch chia nhá ®èi t­îng thµnh nhiÒu yÕu tè, bộ phận, hay từng phương diện ®Ó phân tích xem xÐt . Việc phân tích cần tuân thủ theo một số tiêu chí nhất định:
 a. Việc phân tích dựa trên quan hệ giữa các bộ phận, các phương diện tạo nên đối tượng. VD1: VD2: 
 b. Phân tích đối tượng theo quan hệ nhíều chiều: 
 - Phân tích theo quá trình phát triển: Phân tích nhân vật cần quan sát, chú ý mối quan hệ giữa đó đã trải qua giai đoạn phát triển nào, đổi chiếu những đổi thay, chia ra chi tiết thể hiện sự thay đổi. VD3:
 - Phân tích đối tượng theo cấu trúc chỉnh thể của nó: Phân tích tác phẩm trữ tình cần chú ý mối quan hệ giữa thơ thể loại, nghệ thuật, niêm luật, cách ngắt nhịp
 - Phân tích đối tượng theo mối quan hệ của nó đối với môi trường và hoàn cảnh xung quanh như; Phân tích nhân vật cần chú ý mối quan hệ giữa nhân vật với hoàn cảnh của nó.Xem quan hệ đó là tương đồng hay tương phản trong viện biểu hiện tính cách nhân vật. VD4:
- Phân tích đối tượng theo mối quan hệ tương đồng hay tương phản với đối tượng khác khi phân tích một nhân vật, một chi tiết có thể so sánh với các đối tượng khác.
Các phương pháp phân tích trên giúp ta phát hiện các chi tiết để xem xét một cách riêng biệt nhưng kết quả của sự phân tích trên cần phải kết hợp các thao tác tổng hợp thì quá trình phân tích mới có kết quả , sức sức thuyết phục cao. VD5:
- Tr­íc khi ph©n tÝch cÇn x¸c ®Þnh râ môc ®Ých cña viÖc ph©n tÝch lµ lµm s¸ng tá ý kiÕn, quan ®iÎm nµo ®ã ( kÕt luËn cña lËp luËn ),sau ®ã cÇn chia nhá ®èi t­îng ph©n tÝch ( ý kiÕn quan niÖm ) ra tõng yÕu tè nhá ®Ó t×m hiÓu s©u h¬n
 ViÖc ph©n t¸ch ®èi t­îng thµnh c¸c yÕu tè nhá cã thÓ dùa trªn nh÷ng tiªu chÝ, quan hÖ nhÊt ®Þnh: Quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè t¹o nªn ®èi t­îng . Qua hÖ gi÷a ®èi t­îng víi c¸c ®èi t­îng liªn quan. Quan hÖ gi÷a ng­êi ph©n tÝch víi ®èi t­îng ph©n tÝch ( th¸i ®é, sù ®¸nh gi¸ cña ng­êi ph©n tÝch ®èi víi ®èi t­îng ®­îc ph©n tÝch
=> Ph©n tÝch chia nhá ®èi t­îng thµnh nhiÒu yÕu tè ®Ó xem xÐt mét c¸ch kÜ cµng néi dung h×nh thøc vµ mèi quan hÖ bªn trong còng nh­ bªn ngoµi cña chóng 
 - Ph©n tÝch bao g׬ còng g¾n liÒn víi thao t¸c tæng hîp ®Ó ®¶m b¶o nhËn thøc ®èi t­îng trong chØnh thÓ cña nã. Ph©n tÝch còng kh«ng bao giê t¸ch rêi cac thao t¸c kh¸c nh­ gi¶i thÝch, chøng minh, b¸c bá ...
* Tr­íc khi ph©n tÝch cÇn x¸c ®Þnh râ môc ®Ých cña viÖc ph©n tÝch lµ lµm s¸ng tá ý kiÕn, quan ®iÎm nµo ®ã (kÕt luËn cña lËp luËn), sau ®ã cÇn chia nhá ®èi t­îng ph©n tÝch (ý kiÕn quan niÖm ) ra tõng yÕu tè nhá ®Ó t×m hiÓu s©u h¬n
 ViÖc ph©n t¸ch ®èi t­îng thµnh c¸c yÕu tè nhá cã thÓ dùa trªn nh÷ng tiªu chÝ, quan hÖ nhÊt ®Þnh: Quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè t¹o nªn ®èi t­îng. Qua hÖ gi÷a ®èi t­îng víi c¸c ®èi t­îng liªn quan. Quan hÖ gi÷a ng­êi ph©n tÝch víi ®èi t­îng ph©n tÝch ( th¸i ®é, sù ®¸nh gi¸ cña ng­êi ph©n tÝch ®èi víi ®èi t­îng ®­îc ph©n tÝch 
C . 1. Khái niệm thao tac lập luận so sánh 
- So sánh là làm sáng rõ đối tượng đang nghiên cứu trong tương quan với các đối tượng khác.
 - Khi so sánh, phải đặt các đối tượng vào cùng một bình diện, đánh giá trên cùng một tiêu chí mới thấy được sự giống nhau và khác nhau của chúng.
- So sánh là một thao tác lập luận nhắm đối chiếu hai hay nhiều sự vật, hoặc các mặt của một sự vật để chỉ ra những mặt giống nhau, khác nhau. Từ đó thấy đượcgiá trị của từng sự vật, hiện tượng.
- Hai sự vật có nhiều điểm giống nhau gọi là sánh tương đồng , có nhiều điểm khác nhau gọi là so sánh tương phản. 
 2. Tác dụng. So sánh là thao tác tư duy nhằm nhận thức nhanh chóng đặc điểm nỗi bật của sự vật đối tượng, và cùng lúc sẻ hiểu được cả hai đối tượng. 
 3. Yêu cầu: Chọn lựa hai hay nhiều đối tượng sự vật có ít nhất một điểm giống nhau nào đó.
- Đưa ra tiêu chí cụ thể để so sánh, có thể so sánh trên nhiều cấp độ : + Nhỏ nhất là giữa các chi tiết, hình ảnh, từ ngữ.
+ Lớn hơn là giữa các sự vật, sự kiện, tác giả, tác phẩm, phong cách. + Lớn hơn nữa là giữa các giai đoạn văn học này với giai đoạn văn học khác. +Tránh tình trạng khen chê không có cơ sở.
- So sánh thường đi đôi với nhận xét, đánh giá thì sự so sánh đó mới trở nên sâu sắc.
III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
- Naém nhöõng kieán thöùc cô baûn veà Tieáng Vieät, Laøm vaên. Hoïc baøi. HS về nhà chuẩn bị: Luyện tập viết các đoạn văn, bài văn theo phương pháp lËp luËn ph©n tÝch. BiÕt vËn dông thao t¸c lËp luËn so s¸nh ®Ó viÕt ®o¹n v¨n cã søc thuyÕt phôc vµ hÊp dÉn N¾m ®­îc c¸ch vËn dông thao t¸c ®ã trong mét bµi v¨n nghÞ luËn . Viết vài đoạn văn tự sự có sử dụng thao tác này.uag cuûa doøng soâng vaø nhöõng chieán coâng hieån haùch ôû ñaâyùcâng oanh lieät nhaát trong lòch söû d
D. Rút kinh nghiệm.