Bài soạn Ngữ văn 11 tiết 3: Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân

Tuaàn:01 
Tieát ppct:03 
Ngaøy soaïn:09/08/10 
Ngaøy daïy:13/08/10 
TỪ NGÔN NGỮ CHUNG ĐẾN LỜI NÓI CÁ NHÂN
A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
 - Hiểu được mối quan hện giữa ngôn ngữ chung của xã hội và lời nói riêng của cá nhân, những biểu hiện của cái chung trong ngôn ngữ xã hội và cái riêng trong lời nói cá nhân. 
- Nhận diện được những đơn vị ngôn ngữ chung và những quy tắc ngôn ngữ chung, phát hiện và phân tích nét riêng, sáng tạo của cá nhân trong lời nói, biết sử dụng ngôn ngữ một cách sáng tạo khi cần thiết.
B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG, THÁI ĐỘ
 1. Kiến thức: Mối quan hện giữa ngôn ngữ chung của xã hội và lời nói riêng của cá nhân: âm, tiếng, từ, ngữ cố địnhcác quy tắc thống nhất về sử dụng các đơn vị và tạo lập sản phẩm: cụm từ, câu, đoạn, văn bảnLời nói cá nhân là sản phẩm do cá nhân tạo ra khi sử dụng phương tiện ngôn ngữ chung để giao tiếp..
 2. Kĩ năng: N©ng cao n¨ng lùc lÜnh héi nh÷ng nÐt riªng trong ng«n ng÷ cña c¸ nh©n, nhÊt lµ cña nh÷ng nhµ v¨n cã uy tÝn. §ång thêi rÌn luyÖn ®Ó h×nh thµnh vµ n©ng cao n¨ng lùc s¸ng t¹o cña c¸ nh©n,biÕt ph¸t huy phong c¸ch ng«n ng÷ c¸ nh©n khi sö dông ng«n ng÷ chung 
 3. Thái độ: Cã ý thøc t«n träng nh÷ng quy t¾c ng«n ng÷ chung cña x· héi võa cã s¸ng t¹o,gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña x· héi
C. PHƯƠNG PHÁP: Ph­¬ng thøc thuyÕt tr×nh, nªu vÊn ®Ò, gi¶ng gi¶i, h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi c¸c c©u hái
D. Tieán trình daïy hoïc
 1. OÅn ñònh lôùp: Kiểm tra sĩ số 2. Kieåm tra: Baøi cũ, bài soạn của học sinh. 
 3. Bài mới: Vaøo baøi baèng moät troø chôi nhoû: giaùo vieân chuaån bò caâu ca dao “Lôøi noùi chaúng maát tieàn mua/ löïa lôøi maø noùi cho vöøa loøng nhau”. GVyeâu caàu taát caû hoïc sinh nhaém maét laïi, bí maät goïi laàn löôït 2 hs ñoïc caâu ca dao, sau ñoù yeâu caàu moät hs khaùc (ngoài xa hai baïn vöøa noùi) xaùc ñònh xem ai laø ngöôøi vöøa ñoïc à vaøo baøi
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HỌC SINH 
NỘI DUNG BÀI DẠY
- Học sinh suy nghĩa câu hỏi, bổ sung, ghi chép. Học sinh thảo luận nhóm, nhận xét trình bày ý kiến cá nhân để trả lời câu hỏi theo định hướng của GV.
- Giáo viên hỏi học sinh, boå sung cho ñaày ñu ûchốt ý chính boå sung cho ñaày ñuûchốt ý chính
- Ñeå söû duïng ñöôïc ngoân ngöõ ngaøy caøng hoaøn thieän, chuùng ta caàn phaûi laøm gì? Häc sinh suy nghÜ,trao ®æi vµ tr¶ lêi, ®¹i biÓu tr×nh bµy .
- H/s ®äc Sgk. T¹i sao nãi ng«n ng÷ lµ tµi s¶n chung cña x· héi ? TÝnh chung trong ng«n ng÷ cña céng ®ång ®­îc biÓu hiÖn qua nh÷ng ph­¬ng diÖn nµo ?
- Anh chÞ hiÓu thÕ nµo lµ lêi nãi cña c¸ nh©n? C¸i riªng trong lêi nãi cña ng«n ng÷ c¸ nh©n ®­îc biÓu hiÖn qua nh÷ng ph­¬ng diÖn nµo ? Hoïc sinh thaûo luaän nhoùm nhoû, trao ñoåi nhanh giöõa 2 hoïc sinh sau ñoù ñaïi dieän nhoùm trình baøy.
- Gv nhËn xÐt bæ sung, nhËn xÐt kh¸i qu¸t, kÕt luËn .
- TÝnh chung cña ng«n ng÷ ®­îc biÓu hiÖn qu¸ nh÷ng qui t¾c nµo ? Do ®©u mµ cã nh÷ng qui t¾c ®ã ? 
- Gv h­íng dÉn Hs t×m nh÷ng dÉn chøng thùc tÕ ( c¸c qui t¾c t¹o tõ,c©u, ®o¹n v¨n,ph­¬ng thøc chuyÓn nghÜa, chuyÓn lo¹i tõ ..) Gv yªu cÇu Hs ®äc SGk
- Gv h­íng dÉn hs ph©n tÝch c¸c vÝ dô minh ho¹ . BiÓu hiÖn râ nhÊt, cô thÓ nhÊt cña lêi nãi c¸ nh©n th­êng thÊy ë nh÷ng ai?
- Gv nhËn xÐt kh¸i qu¸t, dÉn mét sè vÝ dô cã liªn quan ®Õn phong c¸ch ng«n ng÷ cña c¸c nhµ v¨n nhµ th¬: Hoà Xuaân Höông vaø thô Baø Huyeän Thanh Quan). Em hieåu theá naøo laø lôøi noùi ? Cho HS ñoïc thaàm ghi nhôù, yaâu caàu hs dieãn ñaït laïi theo caùch hieåu cuûa mình
- Nhãm I: TÊt c¶ mäi ng­êi , ai còng ph¶i häc, häc tËp trªn mäi ph­¬ng diÖn, häc tõ c¸i nhá ®Õn lín => Häc ¨n: ¨n cã nhai, nãi cã nghÜ, ¨n tr«ng nåi, ngåi tr«ng h­íng, ¨n cç ®i tr­íc. Léi n­íc ®i sau, ¨n th× ¨n nh÷ng miÕng ngon. Lµm th× chän viÖc cán con mµ lµm. 
- Nhãm II: Ch­a ngåi, ®· låi chuyÖn ra... Häc nãi: Ng«n ng÷ c¸ nh©n mang mµu s¾c chñ quan, thÓ hiÖn t­ c¸ch c¸ nh©n. V× thÕ cÇn: Lêi nãi ch¼ng mÊt tiÒn mua; Lùa lêi mµ nãi cho võa lßng nhau
Ng­êi kh«n nãi tiÕng dÞu dµng dÔ nghe
- CÇn tr¸nh c¸ch nãi: Lóng bóng nh­ ngËm hét thÞ. NhÊm nh¼ng nh­ v¸y ba bøc. HoÆc: B¹ ®©u nãi ®Êy, v¬ quµng, v¬ xiªn. §©m ba chµy cñ...
- Nhãm III: Häc tËp suèt ®êi: Dïng tõ dÔ hiÓu, tËp ph¸t ©m chÝnh x¸c. BiÕt khai th¸c vèn tõ trong nh©n d©n
+BiÕt ®èi chiÕu, ®Ó ®¶m b¶o tÝnh chuÈn mùc trong khi nãi. BiÕt trau dåi vèn tõ, b»ng ph­¬ng ph¸p t¹o tõ míi (Èn dô, ho¸n dô, nãi gi¶m...)
- Muèn nãi ®óng, nãi hay chóng ta cÇn ph¶i cã nh÷ng ®iÒu kiÖn g×? Gv tæ chøc líp thµnh 2 nhãm, mçi nhãm ®¶m nhiÖm mét bµi tËp . Gv nhËn xÐt, tæng hîp
I. T×m hiÓu chung vÒ ng«n ng÷ chung vµ lêi nãi c¸ nh©n 
 1- Ng«n ng÷- tµi s¶n chung cña x· héi
- Muèn giao tiÕp,muèn hiÓu biÕt nhau,mçi d©n téc, quèc gia,céng ®ång ph¶i cã mét ph­¬ng tiÖn chung. Ph­¬ng tiÖn ®ã chÝnh lµ ng«n ng÷ .
- Ng«n ng÷ lµ tµi s¶n chung cña céng ®ång ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c yÕu tè, c¸c qui t¾c chung.C¸c yÕu tè,vµ qui t¾c Êy ph¶i lµ cña mäi ng­êi trong céng ®ång x· héi th× míi t¹o ®­îc sù thèng nhÊt -> Ng«n ng÷ lµ tµi s¶n chung cña x· héi 
- BiÓu hiÖn cña tÝnh chung trong ng«n ng÷: C¸c yÕu tè chung trong thµnh phÇn ng«n ng÷: C¸c ©m, c¸c thanh ( c¸c nguyªn ©m, c¸c phô ©m, c¸c thanh ®iÖu ); C¸c tiÕng (©m tiÕt ) t¹o bëi sù kÕt hîp gi÷a c¸c ©m vµ c¸c thanh . C¸c tõ, tøc c¸c tiÕng cã nghÜa. C¸c ng÷ cè ®Þnh ( gåm thµnh ng÷ vµ qu¸n ng÷ )
+ C¸c qui t¾c vµ ph­¬ng thøc chung. Qui t¾c cÊu t¹o c¸c kiÓu c©u. Ph­¬ng thøc chuyÓn nghÜa tõ =>vÝ dô:
2- Lêi nãi- s¶n phÈm riªng cña c¸ nh©n:
- Khi nãi hoÆc viÕt mçi c¸c nh©n sö dông ng«n ng÷ chung ®Ó t¹o ra lêi nãi,®¸p øng yªu cÇu giao tiÕp 
-> Lêi nãi c¸ nh©n lµ s¶n phÈm cña mét ng­êi nµo ®ã võa cã yÕu tè qui t¾c chung cña ng«n ng÷, võa mang s¸c th¸i riªng vµ ®ãng gãp cña c¸ nh©n
- C¸i riªng trong ng«n ng÷ c¸ nh©n rÊt phong phó ®a d¹ng: 
a. Giäng nãi c¸ nh©n: khi nãi mçi ng­êi cã mét giäng riªng . 
b. Vèn t÷ ng÷ c¸ nh©n (do thãi quen sö dông tõ ng÷ nhÊt ®Þnh ). Nhôø ñaâu ta coù theå nhaän ra moät taùc phaåm vaên hoïc laø cuûa taùc giaû naøy chöù khoâng phaûi laø cuûa taùc giaû khaùc? (Nhôø vaøo vieäc hoï söû duïng ngoân ngöõ chung moät caùch saùng taïo, rieâng bieät) à phong caùch ngoân ngöõ caù nhaân
c. Sù s¸ng t¹o chuyÓn ®æi khi sö dông ng«n ng÷ chung ( s¸ng t¹o nghÜa tõ, trong kÕt hîp tõ, t¸ch tõ,chuyÓn lo¹i tõ, ho¹c s¾c th¸i phong c¸ch ...). 
d. T¹o ra c¸c tõ míi tõ nh÷ng chÊt liÖu cã s½n vµ theo c¸c ph­¬g thøc chung . VËn dông linh ho¹t, s¸ng t¹o qui t¾c chung, ph­¬ng thøc chung ( Lùa chän vÞ trÝ cho tõ ng÷, tØnh l­îc tõ ng÷, t¸ch c©u)
- BiÓu hiÖn râ nhÊt cña nÐt riªng trong phong c¸ch ng«n ng÷ c¸ nh©n lµ phong c¸ch ng«n ng÷ cña c¸c nhµ v¨n (gäi t¾t lµ phong c¸ch ng«n ng÷ c¸ nh©n)
 VÝ dô:..... Em coù theå hieåu caâu “Laáy cho choa caùi ñoïi” khoâng? (khoâng – vì duøng tieáng ñòa phöông).
II. LuyÖn tËp 
 1. Bµi tËp 1: Tõ “th«i”thø hai : chÊm røt , kÕt thóc.( vd th«i häc th«i ¨n th«i lµm) 
 => nghÜa míi: chÊm røt , kÕt thóc cuéc ®êi cuéc sèng. lêi nãi c¸ nh©n NguyÔn KuyÕn
 2. Bµi tËp 2:TrËt tù s¾p xÕp kh¸c th­êng – cña riªng Hå Xu©n H­¬ng:
- C¸c côm danh tõ: rªu tõng ®¸m, ®¸ mÊy hßn ,s¾p xÕp danh tõ trung t©m( rªu, ®¸) tr­íc tæ hîp dÞnh tõ+ danh tõ chØ lo¹i tõng ®¸m, mÊy hßn). C¸c c©u s¾p xÕp bé phËn vÞ ng÷( ®éng tõ + thµnh phÇn phô: xiªn ngang- mÆt ®Êt, ®©m to¹c - ch©n m©y) ®i tr­íc chñ ng÷( : rªu tõng ®¸m, ®¸ mÊy hßn) taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán ngöôøi ñoïc nhöõng aán töôïng veà caûnh vaät: soáng ñoäng, cöïa quaäy, tung phaù => söû duïng quy taéc chung moät caùch saùng taïo, ñoäc ñaùo à phong caùch thô Hoà Xuaân Höông. T¹o ©m h­ëng m¹nh, t« ®©m h×nh t­îng th¬.
III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
- Tìm theâm caùc ví duï khaùc cho nhöõng ñieåm kieán thöùc trong baøi. Hoïc baøi ôû vôû, ghi nhôù. 
- HS về nhà chuẩn bị kó cho baøi Phaân tích ñeà, laäp daøn yù cho baøi vaên nghò luaän. uag cuûa doøng soâng vaø nhöõng chieán coâng hieån haùch ôû ñaâyùcâng oanh lieät nhaát trong lòch söû d
D. Rút kinh nghiệm
Ngoân ngöõ laø phöông tieän giao tieáp mang tính: 
caù nhaân.
xaõ hoäi.
thôøi ñaïi. 
caû a, b, c ñeàu sai
Trong caâu thô “Baùc ñaõ ñi roài sao Baùc ôi”, töø “ñi” ñöôïc duøng vôùi nghóa laø “cheát”. Caùch duøng ñoù theå hieän
gioïng noùi caù nhaân.
voán töø caù nhaân. 
vieäc taïo ra caùc töø môùi .
söï chuyeån ñoåi saùng taïo khi söû duïng töø ngöõ chung.
Ngoân ngöõ laø saûn phaåm chung cuûa xaõ hoäi, lôøi noùi laø saûn phaåm rieâng cuûa töøng caù nhaân. Vì vaäy
chuùng khoâng coù quan heä gì vôùi nhau.
giöõa chuùng coù moái quan heä qua laïi. 
ngoân ngöõ chòu söï taùc ñoäng cuûa lôøi noùi.
lôøi noùi chòu söï aûnh höôûng cuûa ngoân ngöõ.
Vieäc taïo ra töø môùi cuûa moãi caù nhaân seõ
laøm giaøu cho voán ngoân ngöõ chung.
khoâng phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa ngoân ngöõ chung trong xaõ hoäi.
ñaùnh maát tính caù nhaân.
maát ñi tính trong saùng cuûa ngoân ngöõ.