Bài soạn Ngữ văn 11 tiết 116: Ôn tập tiếng việt

Tuaàn: 
Tieát ppct:116 
Ngaøy soaïn: /10 
Ngaøy daïy: /10 
OÂN TAÄP TIEÁNG VIEÄT
A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG, THÁI ĐỘ
 1. Kiến thức: Naém ñöôïc nhöõng kieán thöùc sô giaûn veà lòch söû Tieáng Vieät, veà vaên baûn vaø phong caùch vaên baûn.
 2. Kĩ năng: Cuûng coá moät soá kieán thöùc ñaõ hoïc ôû Trung hoïc cô sôû. Bieát vaän duïng nhöõng kieán thöùc ñoù vaøo ñoïc vaên baûn vaø laøm vaên.
 3. Thái độ: Coù yù thöùc traùch nhieäm trong vieäc hoïc haønh, thi cöû ñeå ñem kieán thöùc phuïc vuï ñaát nöôùc, phuïc vuï nhaân daân. Có thái độ tập trung học tập nghiêm túc, tự giác, vận dụng kiến thức làm bài tập. 
C. PHƯƠNG PHÁP: Ph­¬ng thøc thuyÕt tr×nh, nªu vÊn ®Ò, gi¶ng gi¶i, h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi c¸c c©u hái gợi mở. Đàm thoại 
D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
 1. OÅn ñònh lôùp: Kiểm tra sĩ số 2 . Kieåm tra: Baøi cũ, bài soạn của học sinh.
 3. Bài mới: Nghĩa của phát ngôn chính là nội dung mà phát ngôn biểu thị. Mỗi câu thường có hai thành phần nghĩa : Nghĩa sự việc ( nghĩa biểu thị thông tin) : là nghĩa đề cập đến một sự việc ( hay nhiều sự việc). Nghĩa tình thái ( nghĩa biểu thị tình cảm) : là sự bày tỏ thái độ, sự đánh giá của người nói đối với sự việc đó. 
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS 
NỘI DUNG BÀI DẠY
- Học sinh suy nghĩa câu hỏi, bổ sung, ghi chép. Học sinh thảo luận nhóm, nhận xét trình bày ý kiến cá nhân để trả lời câu hỏi theo định hướng của GV.
- Giáo viên hỏi học sinh, boå sung cho ñaày ñu ûchốt ý chính boå sung cho ñaày ñuûchốt ý chính
GV: gợi ý để học sinh trình bày về kiên thức cũ đã học
- GV: Yêu cầu các em làm việc nhanh, thảo luận nhóm.
GV nhận xet và hướng dẫn HS ôn tập.
- GV: Yêu cầu các em làm việc nhanh, thảo luận nhóm.. Giáo viên hỏi học sinh. 
- Làm việc theo nhóm trình bày kiến thức cũ. 
- Trả lời câu hỏi SGK- Làm việc theo nhóm trình bày kiến thức cũ. Trả lời câu hỏi của GV.
- Học sinh trao ®æi th¶o luËn, suy nghĩa câu hỏi, vấn đề giáo viên đưa ra tìm dáp án . - Toá 1: Caâu 1,2: - ùToå 2: Caâu 3,4
 - Toå 4: caâu 4,6 - Toå 3: Caâu 7,8
GV: chốt ý chính, chia 4 nhãm: c¸c nhãm trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi c©u hái cö ng­êi tr×nh bµy tr­íc líp- GV chuÈn kiÕn thøc. 
- Caùc toå trình baøy xong, lôùp goùp yù , GV nhaän xeùt.
- Nghóa söï vieäc: Caâu bieåu thò haønh ñoäng, nghóa tình thaùi ?
I. GIỚI THIỆU CHUNG
 1. Caâu 1 SGK: 
- Ngoân ngöõ laø taøi saûn chung cuûa toaøn xaõ hoäi vì: Trong thaønh phaàn ngoân ngöõ coù yeáu toá chung cho taát caû caù nhaân trong coäng ñoàng. ( caùc aâm, caùc thanh, caùc aâm tieát keát hôïp vôùi caùc thanh theo quy taéc nhaát ñònh, caùc töø vaø caùc ngöõ coá ñinh). Caùc quy taéc, ohöông thöùc chung söû duïng caùc ñôn vò ngoân ngöõ ( Quy taéc caáu taïo caâu, chuyeån nghóa cuûa töø, caùc quy taéc vaø phöông thöùc veà ngöõ aâm, töø vöïng, phong caùch, ngöõ phaùp.
- Ngoân ngöõ laø lôøi noùi caù nhaân vì : Gioïng noùi caù nhaân, Tuy duøng caùc aâm, caùc thanh chung nhöng moãi ngöôøi coù chaát gioïng khaùc nhau; Voán töø ngöõ caù nhaân ( caù nhaân öa vaø quen duøng töø nhaát ñònh, töø ngöõ caù nhaân phuï thuoäc vaøo taâm lí löùa tuoåi, caù naâhn coù söï chuyeån ñoåi saùng taïo, toûa töø môùi, vaän duïng saùng taïo caùc quy taéc, phöông thöùc chung). 
 2. Caâu 2
- 8 caâu, 56 tieáng  laø ngoân ngöõ chung. Vaän duïng saùng taïo : Laën loäi thaân coø, eo seøo maët nöôùc ( ñaûo traät töï töø), Moät duyeân hai nôï, naêm naéng möôøi möa ñöa thaønh ngöõ vaø quan nieäm ñaïo phaät vaøo thô laøm roõ söï ñaûm ñang chòu thöông , chòu khoù cuûa baø Tuù.
 3.Caâu 3 : Ngöõ Caûnh laø boái caûnh ngoân ngö õlaøm cô sôû cho vieäc söû duïng töø ngöõ, taïo laäp lôùi noùi ñoàng thôøi laøm caên cöù ñeå lónh hôïi thaáu ñaùo lôøi noùi. nh ra trong mét bèi c¶nh nhÊt ®Þnh vµ chØ ®­îc lÜnh héi ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c trong bèi c¶nh cña nã
 4. Caâu 4 Vaên teá nghóa só CG, 
 5 : Nghóa cuûa caâu 
 III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
- GV cuûng coá kiến thức cũ về tiếng việt đã học trong chương trình Ngữ văn 11
- HS về nhà chuẩn bị: Học sinh về làm đề cương chi tiết bằng những ý chính nhất theo hệ thống câu hỏi uag cuûa doøng soâng vaø nhöõng chieán coâng hieån haùch ôû ñaâyùcâng oanh lieät nhaát trong lòch söû d
 6.Caâu 6: Nghóa söï vieäc: Caâu bieåu thò haønh ñoäng, nghóa tình thaùi laø phoûng ñoaùn söï vieäc. 
Nghĩa sự việc
Nghĩa tình thái
- Sự việc là những hiện tượng, sự kiện, những hoạt động (ở trạng thái động hoặc tĩnh) có diễn biến trong thời gian, không gian hay những quan hệ giữa các sự vật
Nghĩa sự việc là nghĩa ứng với sự việc được đề cập đến trong câu. lµ thµnh phÇn ph¶n ¸nh sù t×nh trong c©u.
 - Nghĩa sự việc thường được biểu hiện nhờ các từ ngữ đóng vai trò chủ ngữ, vị ngữ, trạng ngữ, khởi ngữ và một số thành phần phụ khác.
- Một số loại sự việc phổ biến tạo nên nghĩa của câu: + Sự việc biểu hiện hành động.Sự việc biểu hiện trạng thái, tính chất, đặc điểm,tư thế, tồn tại Sự việc biểu hiện quan hệ.
- Ở sự việc tồn tại, có thể câu chỉ có 2 bộ phận : 
+ Động từ tồn tại ( có, còn , mất, hết..). + Sự vật tồn tại ( khách, tiền, gạo, đệ tử, ông , tôi)
+ Có thể thêm bộ phận thứ 3 : nơi chốn hay thời gian tồn tại ( Trong nhà có khách).
+ Ở vị trí động từ tồn tại, có thể là động từ hay tính từ miêu tả cách thức tồn tại (Ngoài song thỏ thẻ oanh vàng)
Ở sự việc quan hệ thì có nhiều loại quan hệ như đồng nhất (là), sở hữu (của), so sánh ( như, giống, hệt, tựa, khác,...), nguyên nhân (vì, tại, do, bởi,...), mục đích (để, cho,...)
- NghÜa t×nh th¸i lµ thµnh phÇn ph¶n ¸nh th¸i ®é, sù ®¸nh gi¸ cña ng­êi nãi ®èi víi sù viÖc ®­îc nãi ®Õn trong c©u.
- Tình thái là các trạng thái cảm xúc hay tình cảm của con người trước sự việc, hiện tượng.
- Söï nhìn nhaän, ñaùnh gía, thaùi ñoä cuûa ngöôøi noùi)
- Khaúng ñònh tính chaân thöïc cuûa söï vieäc ( söï thaät laø, quaû, thaät). - Phoûng ñoaùn söï vieäc coù ñoä tin caäy cao hay thaáp ( chaéc laø, chaêc, hình nhaø ) 
- Ñaùnh giaù veà möùc ñoä hay soá löôïng ñoái vôùi moät phöông dieän naøo ñoù cuûa söï vieäc ( coù ñeán, chæ, laø cuøng) - Ñaùnh giaù söï vieäc coù thöïc hay khoâng coù thöïc, ChØ sù viÖc ®· x¶y ra hay ch­a x¶y ra ( giaù thöû, toan) . - Khaúng ñònh tính taát yeáu, söï caàn thieát; ChØ sù viÖc ®­îc nhËn thøc nh­ lµ mét ®¹o lÝ hay ChØ kh¶ n¨ng x¶y ra cña sù viÖc ( phaûi, khoâng theå, nhaát ñònh). 
 => Nghĩa tình thái ( nghĩa biểu thị tình cảm) : là sự bày tỏ thái độ, sự đánh giá của người nói đối với sự việc đó. Tình caûm, thaùi ñoä cuûa ngöôøi noùi ñoái vôùi ngöôøi ngh).
 - Tình thái là các trạng thái cảm xúc hay tình cảm của con người trước sự việc, hiện tượng.
 - Các phương diện tình thái phổ biến tạo nên nghĩa tình thái của câu : Sự nhìn nhận, đánh giá và thái độ của người nói đối với sự việc được đề cập. Tình cảm, thái độ của người nói với người nghe. ( thể hiện qua các từ xưng hô, các từ gọi đáp, các từ tình thái cuối câu). C¸c tõ ng÷ biÓu ®¹t ë cuèi c©u: µ, «i, nhØ, nhÐ, ®©u, ®Êy...h­íng vÒ phÝa ng­êi ®èi tho¹i. Tình caûm thaân maät, gaàn guõi, ( nheù, nhæ ); böïc töùc, thái độ haùch dòch( keä maøy) ; Thaùi ñoä kính caån( baåm)
 7. Caâu 7: Ñaëc ñieåm loaïi hình tieáng Vieät
Ñaëc ñieåm loaïi hình tieáng Vieät
Ví duï minh hoïa
1. §Æc ®iÓm lo¹i h×nh cña tiÕng ViÖt
-TiÕng ViÖt thuéc lo¹i h×nh ng«n ng÷ ®¬n lËp
- §Æc tr­ng c¬ b¶n cña ng«n ng÷ ®¬n lËp lµ: TiÕng lµ ®¬n vÞ c¬ së cña ng÷ ph¸p. VÒ mÆt ng÷ ©m, tiÕng lµ ©m tiÕt. VÒ mÆt sö dông, tiÕng cã thÓ lµ tõ. [/¨/n/] -> lµ mét tõ; Tõ trong tiÕng ViÖt kh«ng biÕn ®æi h×nh th¸i khi cÇn biÓu thÞ ý nghÜa ng÷ ph¸p . 
- BiÖn ph¸p chñ yÕu ®Ó biÓu thÞ ý nghÜa ng÷ ph¸p lµ s¾p ®Æt tõ theo thø tù tr­íc, sau vµ sö dông c¸c h­ tõ. TrËt tù s¾p ®Æt tõ ng÷ thay ®æi th× ý nghÜa cña c©u còng thay ®æi:
2. §¬n vÞ ng÷ ph¸p c¬ b¶n cña tiÕng ViÖt
- TiÕng; B¾t ®µu tõ tiÕng, cã thÓ t¹o nªn nh÷ng ®¬n vÞ cã nghÜa nh­ tõ, côm tõ, c©u.
 + Mçi tiÕng lµ mét ©m tiÕt . 
 + X¸c ®Þnh ®­îc ranh giíi tõng tiÕng trong mét c©u
 + Ph¸t ©m cÇn râ rµng tõng tiÕng. 
- Thø nhÊt: ©m tiÕt nµo còng cã thanh ®iÖu, sù phèi häp c¸c thanh mang l¹i hiÖu qu¶ ®Æc biÖt vÒ nh¹c ®iÖu cña c©u.
- Thø hai: ©m tiÕt cã hai thµnh phÇn chÝnh: phÇn ©m ®Çu vµ phÇn vÇn......
“TrÌo lªn c©y b­ëi h¸i hoa; B­íc xuèng v­ên cµ h¸i nô tÇm xu©n
 + Nô tÇm xu©n në ra c¸nh biÕc; Em cã chång råi anh tiÕc l¾m thay” (Ca dao) 
 + Nô tÇm xu©n => bæ ng÷ cho ®éng tõ h¸i
 + Nô tÇm xu©n => chñ ng÷.
- §Òu lµ tõ ng÷ lÆp l¹i nh­ng kh¸c nhau vÒ chøc n¨ng ng÷ ph¸p (mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm cña ng«n ng÷ ®¬n lËp)
 + §·: h­ tõ (chØ ho¹t ®éng x¶y ra trong qu¸ khø, viÖc ®· lµm)
 + C¸c: h­ tõ, chØ sè nhiÒu 
 + §Ó: h­ tõ, cã ý nghÜa chØ môc ®Ých
 + L¹i: h­ tõ, chØ ho¹t ®éng t¸i diÔn, ®¸p l¹i. 
 + Mµ: h­ tõ, ý nghÜa chØ môc ®Ých.
- VD: “ThuyÒn ¬i! cã nhí bÕn ch¨ng; BÕn th× mét d¹ kh¨ng kh¨ng ®îi thuyÒn”
+ BÕn: bæ ng÷ cho ®éng tõ nhí
+ BÕn: chñ ng÷.
Nhanh [nh (©m ®Çu), a (phÇn vÇn), nh(©m cuèi vÇn). PhÇn vÇn cã h¹t nh©n lµ mét nguyªn ©m gi÷a vÇn, ®­îc gäi lµ ©m chÝnh. Cïng víi thanh ®iÖu, ©m chÝnh bao giê còng ph¶i cã mÆt trong ©m tiÕt.....
8. Caâu 8: Ñoái chieáu ñaëc ñieåm phong c¸ch ng«n ng÷ baùo chí vaø phong c¸ch ng«n ng÷ chÝnh luËn
Phong c¸ch ng«n ng÷ baùo chí
Phong c¸ch ng«n ng÷ chÝnh luËn
- VÒ ng÷ ©m -ch÷ viÕt: B¸o nghe: ph¸t thanh viªn ph¶i ph¸t ©m chuÈn, t«n träng ng­êi nghe.. B¸o ®äc: quy ®Þnh vÒ chÝnh t¶, viÕt t¾t, dïng tiÕng n­íc ngoµi ph¶i triÖt ®Ó t«n träng.
- VÒ tõ ng÷: Dïng vèn tõ ng÷ chung cã tÝnh toµn d©n, ®a phong c¸ch. Cã thÓ dïng tõ ng÷ khoa häc, kÜ thuËt, 
- VÒ ng÷ ph¸p: C©u v¨n râ rµng, chÝnh x¸c. Dïng côm tõ ®Ó ®Æt tªn cho bµi t¹o Ên t­îng ng¾n gän, sóc tÝch., dïng m« h×nh c©u: thêi gian- ®Þa ®iÓm- sù kiÖn., dïng c©u më réng thµnh phÇn kÕt hîp lêi dÉn trùc tiÕp, lêi dÉn gi¸n tiÕp.
- VÒ biÖn ph¸p tu tõ: Dïng tu tõ rÊt quan träng trong b¸o chÝ, dïng so s¸nh, Èn dô, ho¸n dô, ch¬i ch÷..
- VÒ bè côc tr×nh bµy: Bè côc râ rµng, hîp l« gic. Tªn bµi b¸o th­êng ®­îic tr×nh bµy theo kiÓu ch÷ ®Æc biÖt, sö dông mét ®o¹n cã tÝnh tãm t¾t néi dung bµi b¸o ®Æt ®Çu bµi ®Î gióp ng­êi ®äc tiÕt kiÖm thêi gian.
- VÒ ng÷ ©m - ch÷ viÕt: T«n träng ch÷ viÕt cña ng«n ng÷ gät giòa: chÝnh t¶, c¸ch tr×nh bµy ch÷ viÕt, dÊu c©u, ... trªn trang giÊy. T«n träng ©m thanh cña ng«n ng÷ gät giòa: ph¸t ©m chuÈn x¸c phï hîp víi ng÷ ®iÖu.
- Tõ ng÷: Sö dông vèn tõ ng÷ chung cho mäi phong c¸ch (Khoa häc, Hµnh chÝnh - C«ng vô, B¸o- C«ng luËn, V¨n chö¬ng, cã thÓ dïng c¶ khÈu ng÷). KÕt hîp víi nh÷ng tõ ng÷ riªng cña phong c¸ch ng«n ng÷ chÝnh luËn: Tõ ng÷ chÝnh trÞ LËp trêng, quan ®iÓm, b×nh ®¼ng, quyÒn lîi, kinh tÕ, ®ång minh, ®éc lËp, chÝnh phñ, ... ph¶i cã quan ®iÓm chÝnh trÞ râ rµng, ®óng ®¾n. 
- VÒ ng÷ ph¸p: Sö dông nhiÒu kiÓu c©u kh¸c nhau: C©u ®¬n, c©u ghÐp, c©u têng thuËt, c©u nghi vÊn, c©u c¶m th¸n, c©u rót gän, c©u ®Æc biÖt vµ c¶ mét sè cÊu tróc có ph¸p khÈu ng÷. 
- Bè côc, tr×nh bµy vµ biÖn ph¸p tu tõ: xÕp ý khoa häc, ý kiÕn ®a ra ph¶i chÝnh x¸c, lËp luËn ph¶i chÆt chÏ 
- Tu tõ tõ vùng: So s¸nh, Èn dô, ho¸n dô, cuêng ®iÖu, ®èi. Tu tõ có ph¸p: §iÖp ng÷, liÖt kª, chªm xen, c©u ®Æc biÖt, lÆp có ph¸p, c©u hái tu tõ .
D. Rút kinh nghiệm...