Bài giảng Ngữ Văn Lớp 11 - Bài: Chữ người tử tù

Chữ người tử tù 
NGUYỄN TUÂN 
I. Tìm hiểu chung 
Tác giả 
Cuộc đời 
b. Con người 
c. Sự nghiệp văn học 
II. Tìm hiểu văn bản 
3. Tổng kết 
2. Phân tích 
Tình huống truyện 
b. Nhân vật Huấn Cao 
c. Nhân vật Quản ngục 
d. Cảnh cho chữ 
1. Tóm tắt và bố cục 
2. Tác phẩm 
Tập truyện Vang bóng 
một thời 
b. Truyện ngắn Chữ người 
tử tù 
CÁC BƯỚC THỰC HIỆN 
Ti ết 39 
I. Tìm hiểu chung 
1. Tác giả 
Nguyễn Tuân 
(1910 – 1987) 
Cuộc đời : 
- Xuất thân trong gia đình nhà Nho khi Hán học 
đã tàn . 
- Làm báo , viết văn , tham gia phục vụ cách mạng 
và kháng chiến 
b. Con người : 
Rất mực tài hoa , uyên bác , hiểu biết rộng , ý 
Thức cá nhân phát triển cao . 
- Yêu nước và yêu những giá trị văn hóa dân tộc 
tha thiết 
- Thật sự trân trọng sự nghiệp văn học của mình 
c. Sự nghiệp văn học 
Sáng tác cả trước và sau Cách mạng tháng Tám 1945 
Các tác phẩm : SGK 
- Thành công với thể tùy bút 
- Phong cách nghệ thuật : Tài hoa , độc đáo , uyên bác . 
Là tác gia văn học lớn , có nhiều đóng góp quan trọng cho sự phát triển 
văn học và tiếng Việt 
2. Tác phẩm 
Tập truyện Vang bóng một thời 
- Xuất bản lần đầu : năm 1940 
-Dung lượng : 11 truyện ngắn 
- Đề tài : Một thời đã qua nay chỉ còn là Vang 
bóng 
- Chủ đề : Viết về những cái tài , những thú vui 
tao nhã phong lưu đậm chất văn hóa . 
- Hình tượng nghệ thuật chính : Các nhà Nho 
lỡ vận nhưng vẫn giữ vững khí tiết với đạo 
sống của người quân tử ; Những người có tài 
năng phi thường . 
Nhận xét : Tập truyện là mốc đánh dấu cho sự nghiệp văn 
học và in đậm dấu ấn phong cách , tài năng của Nguyễn 
Tuân . 
b. Truyện ngắn Chữ người tử tù 
- Nhan đề : Ban đầu có tên Dòng chữ 
cuối cùng 
Thời điểm sáng tác : năm 1938, được 
đăng trên tạp chí Tao Đàn . 
- Chủ đề : Ca ngợi vẻ đẹp tài hoa , thiên 
lương , khí phách của kẻ sĩ và sức mạnh 
của cái đẹp , cái thiện . 
- Sáng tác theo Bút pháp lãng mạn . 
Nhận xét : 
Là truyện ngắn xuất sắc nhất , tiêu biểu nhất của tập 
truyện , được đánh giá là “ Một văn phẩm đạt gần tới sự 
toàn thiện , toàn mĩ ” ( Vũ Ngọc Phan ) 
II. Tìm hiểu văn bản 
1. Tóm tắt và bố cục 
Tóm tắt : Chữ người tử tù nói về cuộc gặp gỡ của Huấn 
Cao – giặc của triều đình và là người có tài viết chữ đẹp với 
Quản ngục – một người ngưỡng một tài năng của Huấn Cao, 
trước khi ra pháp trường . Tại nhà ngục tối tăm , Huấn Cao được 
Quản ngục đối đãi một cách trân trọng tử tế . Huấn Cao hiểu 
được tấm lòng và sở nguyện cao quý của quản ngục nên đã 
tặng những nét chữ vuông vắn cho viên quan này trước khi bị 
hành hình . 
b. Bố cục : 
 - Đoạn 1: Từ đầu  rồi sẽ liệu : Cuộc trò chuyện giữa Quản ngục 
và thầy thơ lại về Huấn Cao. 
Đoạn 2: Tiếp  trong thiên hạ : Cuộc nhận tù , cách cư xử đặc 
biệt của Quản ngục với ông Huấn Cao. 
- Đoạn 3: Còn lại : Cảnh cho chữ . 
2. Phân tích 
a. Tình huống truyện 
Các phương diện 
Quản Ngục 
Huấn Cao 
Vị thế 
xã hội 
Quan coi ngục , đại diện cho triều đình , cho quyền uy , cho trật tự xã hội đương thời 
Kẻ tử tù , phản nghịch , chống phá chế độ ( theo quan điểm của chế độ thời đó). 
Nghệ thuật 
Yêu thích cái đẹp , mong muốn có được chữ của Huấn Cao; là người lưu giữ cái Đẹp . 
Có tài viết chữ đẹp , là người sáng tạo cái Đẹp . 
Không gian 
nhà tù 
Nơi cả quản ngục và Huấn Cao phải thể hiện đúng vị thế của mình ; Không phải là nơi sản sinh và lưu giữ cái đẹp . 
Hoàn cảnh 
Cuộc gặp gỡ éo le, trớ trêu , bất đắc dĩ trước ngày Huấn Cao ra pháp trường . 
Ý nghĩa và vai trò 
Tình huống truyện là cuộc gặp gỡ đầy éo le, và trớ 
trêu giữa hai con người đối lập nhau về vị thế xã hội 
nhưng lại có điểm chung đều yêu quý trân trọng cái Đẹp . 
- Tình huống độc đáo , kịch tính đối lập giữa con người và 
hoàn cảnh buộc nhân vật phải bộc lộ tính cách , phẩm 
chất và tâm hồn . 
2. Phân tích 
a. Tình huống truyện 
Củng cố kiến thức 
Tác giả - Tác phẩm 
Tác giả 
Cuộc đời 
Con người 
Sự nghiệp 
2. Tác phẩm 
Tập truyện Vang bóng 
một thời 
b. Truyện ngắn Chữ người 
tử tù 
II. Tìm hiểu văn bản 
Tóm tắt – bố cục 
2. Phân tích 
Tình huống truyện 
Cuộc gặp gỡ đầy éo le, 
ngang trái của hai con người 
cùng yêu cái đẹp nhưng lại 
đối lập về vị thế xã hội . 
Tình huống độc đáo , kịch 
tính buộc nhân vật phải bộc 
lộ tính cách và phẩm chất . 
2. Phân tích 
a. Tình huống truyện 
b. Nhân vật Huấn Cao 
Một con người tài hoa 
Nghệ sĩ 
- Có tài viết chữ 
Nhanh và đẹp . 
- Nét chữ vuông vắn , 
được Quản ngục coi 
như báu vật 
- Nét chữ thể hiện nhân 
cách con người 
Một con người có 
thiên lương trong 
sáng : 
- Trọng nghĩa khí , 
khinh lợi . 
- Cảm động và đền đáp 
tấm lòng và sở 
nguyện cao quý của 
Quản ngục 
Một con người có 
khí phách hiên ngang : 
- Dám chống lại triều 
đình mà ông căm ghét 
Coi thường cái chết 
và quyền lực 
Nhận xét : 
- Huấn Cao mang vẻ đẹp của một trang anh hùng hiên ngang lẫm liệt , 
vừa có tài vừa có tâm . 
- Thể hiện quan niệm thẩm mĩ của Nguyễn Tuân : thống nhất cái Đẹp và 
cái Thiện . 
- Kín đáo thể hiện lòng yêu nước của tác giả qua vẻ đẹp của Huấn Cao 
C. Nhân vật Quản Ngục 
Hoàn cảnh sống và 
Công việc : 
Sống ở nơi tàn nhẫn , 
Lừa lọc , với lũ quay 
Quắt  
- Làm chức quan coi 
Ngục , đại diện cho 
Pháp luật triều đình . 
→ Hoàn cảnh dễ làm 
Con người tha hóa 
Tính cách con người : 
- Là người có tính 
Cách dịu dàng , hiền 
Lành , hiểu chữ nghĩa . 
- Là người có chiều 
Sâu nội tâm : biết giá 
Người , trọng người 
→ Là người có tâm 
Hồn nghệ sĩ màng bi 
Kịch của kẻ lạc lối 
Hành động biệt nhỡn 
Liên tài : 
- Kín đáo dọn buồng 
Giam . 
- Đối đãi rất hậu với 
Huấn Cao và các bạn 
Tù của ông . 
- Nhún nhường 
→ Thể hiện tấm lòng 
Chân thành , hướng 
Thiện 
Nhận xét : 
- Quản ngục được xây dựng với bút pháp gần với hiện thực , có sự vận 
Động nội tâm và tính cách ; mang vẻ đẹp của con người được cái Thiện 
Cái đẹp dẫn đường . 
Thể hiện rõ hơn quan niệm của Nguyễn Tuân về sức mạnh cảm hóa 
Của cái Đẹp và cái Thiện . 
d. Cảnh cho chữ 
Thời gian 
Canh khuya , trước lúc Huấn Cao bị giải vào Kinh để tử hình vài canh giờ 
Không gian 
Buồng tối chật hẹp , ẩm ướt , tường đầy mạng nhện , đất bừa bãi phân chuột , phân gián . Không khí khói tỏa như đám cháy nhà 
Huấn Cao 
Cổ đeo gông , chân vướng xiềng , tô đậm từng nét chữ trên tấm lụa trắng → Hình ảnh uy nghi , lồng lộng . 
Quản ngục và 
Thầy thơ lại 
Có quyền hành mà không có quyền uy , nắm quyền lực trong tay nhưng lại khúm núm , run run , vái tay nghẹn ngào 
Lời đối đáp 
Huấn Cao: Khuyên chân thành , sâu sắc 
Quản ngục : Xin bái lĩnh ! 
d. Cảnh cho chữ 
Ý nghĩa của cảnh cho chữ : 
Là cảnh tượng xưa nay chưa từng có , khác với cảnh cho chữ 
Thông thường cả về không gian , thời gian , tư thế người cho chữ 
Và người nhận chữ . 
- Là kết quả của sự vận động cốt truyện , sự chiến thắng của ánh 
Sáng với bóng tối , của cái Đẹp , cái Thiện với cái xấu , cái ác . 
- Thể hiện quan niệm thẩm mĩ và tài năng nghệ thuật của Nguyễn 
Tuân , tận dụng tối đa thủ pháp đối lập tương phản , tạo không khí 
Vừa cổ kính thiêng liêng , vừa hiện đại để thể hiện nội dung và ý 
Nghĩa tác phẩm . 
3. Tổng kết 
Khắc họa thành công hình tượng nhân vật Huấn Cao 
với vẻ đẹp lí tưởng về tài năng , thiên lương , khí phách 
đậm chất lãng mạn , thể hiện quan niệm thẩm mĩ của 
Nguyễn Tuân về cái Đẹp và cái Thiện . 
Truyện có cốt truyện hấp dẫn , tình huống truyện độc 
đáo , đầy kịch tính . Lời văn sắc sảo , uyên bác tạo một 
không khí cổ kính , bi tráng nhưng cũng hết sức gần gũi , 
đời thường . 
back