Ôn tập môn Hóa học Lớp 11 - Phản ứng tráng gương là gì? Cách viết phản ứng tráng gương

Phản ứng tráng gương là gì? Cách viết phản ứng tráng gương
Phản ứng tráng gương là gì?
Phản ứng tráng gương còn được gọi là phản ứng tráng bạc. Đây là loại phản ứng đặc trưng của anđehit. Chúng ta có thể hiểu, phản ứng tráng gương là phản ứng đặc trưng của nhóm chức anđehit khi tác dụng với AgNO3 hoặc Ag2O trong môi trường NH3 tạo ra Ag. Với phản ứng này, anđehit sẽ được chứng minh là có tính khử.
Phản ứng tráng gương là phản ứng được dùng để nhận biết các chất như este, andehit, Trong đó, thuốc thử dùng cho phản ứng là dung dịch AgNO3 trong môi trường NH3. Nó được viết gọn là AgNO3/NH3. Hiện nay loại phản ứng này được sử dụng nhiều trong trong công nghiệp sản xuất ruột phích, gương,..
Phương trình phản ứng tráng gương tổng quát
- Phương trình phản ứng tổng quát:
Phản ứng chứng minh anđehit có tính khử và được dùng để nhận biết anđehit. - Riêng HCHO có phản ứng:
Phản ứng của HCHO tạo ra các muối vô cơ chứ không phải muối của axit hữu cơ như các anđehit khác.
Phương pháp giải bài tập phản ứng tráng gương
Phản ứng:
- Dựa vào tỷ lệ số mol andehit và Ag
 Nếu 
=> Andehit A là andehit đơn chức.
+ Nếu => Andehit A là HCHO hoặc andehit hai chức
+ Hỗn hợp 2 andehit đơn chức cho phản ứng tráng gương
=> có một chất là HCHO.
+ Hỗn hợp 2 andehit mạch thẳng (khác HCHO) cho phản ứng tráng gương với:
 => có một andehit đơn chức và một andehit đa chức.
Dựa vàphản ứng tráng gương:
1mol anđehit đơn chức (R-CHO) cho 2mol Ag
Trường hợp đặc biệt: H-CH = O phản ứng Ag2O tạo 4mol Ag và %O = 53,33%
Chú ý khi giải bài tập về phản ứng tráng gương của anđehit:
Phản ứng tổng quát ở trên áp dụng với anđehit không có nối ba nằm đầu mạch. Nếu có nối ba nằm ở đầu mạch thì H của C nối ba cũng bị thay thế bằng Ag.
Các đặc điểm của phản ứng tráng bạc của anđehit:
+ Nếu

 thì anđehit thuộc loại đơn chức và không phải HCHO.
+ Nếu

 thì anđehit đó thuộc loại 2 chức hoặc HCHO.
+ Nếu

 các anđehit đơn chức thì hỗn hợp đó có HCHO.
+ Số nhóm

(nếu trong hỗn hợp không có HCHO).
Tất cả những chất trong cấu tạo có chứa nhóm chức -CHO đều có thể tham gia vào phản ứng tráng bạc. Do đó trong chươn trình hóa học phổ thông, ngoài anđehit các hợp chất sau cũng có khả năng tham gia phản ứng này gồm:
+ HCOOH và muối hoặc este của

nó: HCOONa, HCOONH,4 (HCOO)nR. Các chất HCHO, HCOOH, HCOONH4khi phản ứng
chỉ tạo ra các chất vô cơ.
+ Các tạp chức có chứa nhóm chức CHO: glucozơ, fructozơ, mantozơ
Cách viết phương trình phản ứng tráng gương
Thuốc thử dùng cho phản ứng tráng gương là AgNO3/NH3 hay còn gọi Tollens. Vì vậy, khi viết phương trình phản ứng, các bạn phải viết dạng đầy đủ của nó. Đối với chương trình nâng cao là [Ag(NH3)2]OH. Còn đối với chương trình chuẩn là AgNO3 + NH3 + H2O.
Như vậy, ta được phương trình: AgNO3 + 3NH3 + H2O → [Ag(NH3)2]OH + NH4NO.
Mỗi loại hợp chất khác nhau khi tham gia phản ứng tráng gương sẽ cho ra sản phẩm khác nhau. Và do đó, cách viết phương trình phản ứng cũng khác nhau. Dưới đây, chúng tôi giới thiệu cách viết phương trình phản ứng tráng bạc của anđehit, axit fomic.
Anđehit
Anđehit là hợp chất trong hóa hữu cơ, nó có nhóm chức cacbaldehyd: R-CHO. Khi tham gia phản ứng tráng gương, nó có phương trình:
RCHO + 2[Ag(NH3)2]OH → RCOONH4 + 2Ag + 3NH3 + H2O
RCHO + 2AgNO3 + 3NH3 + H2O → RCOONH4 + 2Ag + 2NH4NO3
RCHO + Ag2O → RCOOH + 2Ag
Riêng metanal có phương trình:
HCHO + 4[Ag(NH3)2]OH → (NH4)2CO3 + 4Ag + 2H2O + 6NH3
HCHO + AgNO3 + NH3 + H2O → (NH4)2CO3 + NH4NO3 + Ag
HCHO + 2Ag2O → 4Ag + CO2 + H2O
Axit fomic
Axit fomic là dạng axit cacboxylic đơn giản. công thức của nó là CH2O2 hoặc HCOOH. Phương trình phản ứng tráng gương của axit fomic là:
HCOOH + 2[Ag(NH3)2]OH → (NH4)2CO3 + 2Ag + 2NH3 + H2O
HCOOH + AgNO3 + NH3 + H2O → (NH4)2CO3 + Ag + NH4NO3
Ag2O + HCOOH → 2Ag + H2O + CO2
Thông qua các phương trình trên, chúng ta nhận thấy, dù là phản ứng tráng gương với hợp chất nào thì sau phản ứng, Ag là sản phẩm bắt buộc phải có. Các bạn nên lưu ý điểm này trong quá trình giải bài tập.
Điều kiện để xảy ra phản ứng tráng gương
Phản ứng tráng gương chỉ xảy ra khi và chỉ khi trong hợp chất có nhóm chức -CHO hay còn gọi là nhóm anđehit trong phân tử.
Có thể kể đến một số hợp chất hữu cơ sau:
Anđehit
Este hoặc muối của Acid Formic
Acid Formic (HCOOH)
1 vài Glucid như Glucose, Fructose (trong kiềm chuyển thành Glucose), Mantose.
Ví dụ: Dãy đồng đẳng andehit RCHO, glucozơ (C6H12O6 có 5 nhóm OH và 1 nhóm CHO) và mantozơ (C12H22O11 gồm 2 gốc glucozơ), hay fructozơ khi bị thủy phân trong môi trường kiềm cũng có khả năng tráng gương. Bạn nên lưu ý vấn đề này để thực hiện các phương trình hóa học sao cho đúng nhất.
Bên cạnh đó, các chất có khả năng tác dụng hiệu quả với AgNO3/NH3 ngoài andehit thì vẫn còn có các chất như ank-1-in. Và cần phải nhớ rằng, đây không phải là phản ứng tráng gương mà tạo kết tủa vàng.
Bài tập thực hành phản ứng tráng gương
Bài 1: Cho 11,6 gam andehit đơn no A có số cacbon lớn hơn 1 phản ứng hoàn toàn với dd AgNO3/NH3 dư, toàn bộ lượng Ag sinh ra cho vào dd HNO3 đặc nóng sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn ta thấy khối lượng dung dịch tăng lên 24,8gam. Tìm CTCT của A.
Lời giải
Gọi công thức của andehit no đơn chức là: RCHO
Phương trình phản ứng:
Gọi số mol của A là x => nAg = 2x
Vậy công thức phân tử của andehit là:
Bài 2: Cho 10,2g hỗn hợp X gồm anđehit axetic và anđehit propioic tác dụng với dung dịch AgNO3 trong ammoniac dư, thấy có 43,2g bạc kết tủa.
Viết phương trình hóa học của phản ứng xảy ra.
Tính % khối lượng của mỗi chất trong hỗn hợp ban đầu.
Lời giải:
Gọi x, y lần lượt là số mol anđehit axetic, anđehit propioic.
Ta có hệ phương trình:
Giải hệ (*) (**) ta được: x = y = 0,1
% khối lượng
% khối lượng
Bài tập trắc nghiệm phản ứng tráng gương
Câu 1: Cho 0,1 mol anđehit X tác dụng với dung dịch dư thu được 0,4 mol Ag. Mặt khác cho 0,1 mol X tác dụng
hoàn toàn với H2 thì cần 22,4 lít H2 (đktc). Công thức cấu tạo phù hợp với X là:
A. B. C. D. cả A và C đều đúng
Câu 2: Cho 5,8 gam anđehit A tác dụng hết với một lượng dư thu được 43,2 gam Ag. Tìm CTPT của A
A. .	B. C. D. 
Câu 3: Cho 0,15 mol một anđehit Y tác dụng hoàn toàn với lượng dư dung dịch
thu được 18,6 gam muối amoni của axít hữu cơ. Công thức cấu tạo
của anđehit trên là:
A.	 B. C. D. 
Câu 4: Khi cho 0,l mol X tác dụng với dung dịch AgNO3 dư/NH3 ta thu được Ag kim loai. Hoà tan hoàn toàn lượng Ag thu được vào dung dịch HNO3 đặc nóng dư thu được 8,96 lít NO2 (đktc). X là:
A. X là anđêhit hai chức B. X là anđêhitformic
C. X là hợp chất chứa chức – CHO D. Cả A, B đều đúng.
Câu 5: Cho 6,6 gam một anđehit X đơn chức, mạch hở phản ứng với lượng dư , đun nóng. Lượng Ag sinh ra cho
phản ứng hết với axit HNO3 loãng, thoát ra 2,24 lít khí NO (sản phẩm khử duy nhất, đktc). Công thức cấu tạo thu gọn của X là
A.
B.
.C.
.
D.

Đáp án:





1.C

2.C
3.B
4.D
5.A

Hướng dẫn làm bài:
Câu 1:
và
=> CTCT đúng là:
Câu 2:
là: 
Câu 3:
Câu 4:
Câu 5:
Vậy CTCT thu gọn của X là:
....................................