Giáo án Tự chọn lớp 10 - Tiết 67 đến tiết 69

 Ngày dạy: 10A3: Sĩ số: Vắng:..
 10A6: Sĩ số: Vắng:..
Tiết soạn: 67-68
HƯNG ĐẠO ĐẠI VƯƠNG TRẦN QUỐC TUẤN
(Ngô Sĩ Liên)
I. Mục tiêu bài học:
Giúp học sinh:
1. Kiến thức : Thấy được cái hay sức hấp dẫn của một tác phâm rlịch sử nhưng đậm chất văn chương qua nghệ thuật kể chuyện và khắc hoạ nhân vật
2. Kĩ năng: Rèn kĩ năng tìm hiểu văn học sử.
3. Thái độ: Trân trong và cảm phục trước tài năng đức độ của người anh hùng dân tộc TQT
II. Chuẩn bị:
GV: Bài soạn, SGK,SGV
HS: Vở ghi, vở soạn, SGK,SBT
III. Tiến trình tiết học:
Kiểm tra bài cũ: Kết hợp với bài học
Bài mới:
Hoạt động của thầy và trò
Kiến thức cơ bản
* Hoạt động I : H­íng dÉn t×m hiÓu tiÓu dÉn
 PhÇn tiÓu dÉn trong SGK cung cÊp cho chóng ta nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n nµo?
I. TiÓu dÉn:
1. T¸c gi¶:
- Ch­a râ n¨m sinh, n¨m mÊt.
- Lµ ng­êi lµng Chóc LÝ, huyÖn Ch­¬ng §øc, nay lµ Hµ T©y.
- Tõng tham gia khëi nghÜa Lam S¬n.
- §ç TiÕn sü n¨m 1442, ®­îc cö vµo viÖn Hµn l©m.
- §êi Lª Th¸nh T«ng, «ng gi÷ nhiÒu chøc vô lín ë bé LÔ, Quèc Tö Gi¸m, Quèc sö qu¸n, v©ng lÖnh vua biªn so¹n bé §¹i ViÖt sö ký toµn th­. Víi c«ng tr×nh nµy «ng ®­îc xem lµ nhµ sö häc lín nhÊt cña n­íc ta thêi phong kiÕn.
Nªu tãm t¾t vÒ t¸c phÈm, vÞ trÝ cña "§¹i ViÖt sö kÝ toµn th­"?
2. T¸c phÈm: §¹i ViÖt sö ký toµn th­.
- Bé chÝnh sö lín cña ViÖt Nam thêi Trung ®¹i do Ng« SÜ Liªn biªn so¹n, hoµn tÊt n¨m 1479, gåm 15 quyÓn.
- Néi dung: Ghi chÐp lÞch sö tõ thêi Hång Bµng cho ®Õn khi Lª Th¸i Tæ lªn ng«i (1428 ).
- T¸c phÈm ®­îc biªn so¹n dùa trªn c¬ së s¸ch §¹i ViÖt sö ký cña Lª V¨n H­u thêi TrÇn vµ Sö kÝ lôc biªn cña Phan Thu Tiªn thêi hËu Lª.
- T¸c phÈm võa cã gi¸ trÞ sö häc võa cã gi¸ trÞ v¨nhäc, thÓ hiÖn tinh thÇn d©n téc m¹nh mÏ.
* Hoạt động II : Hướng dẫn học sinh đọc văn bản
GV tæ chøc cho HS ®äc ®Ó n¾m ®­îc néi dung v¨n b¶n.
II. Đọc văn bản:
1. §äc:
Ph©n c«ng HS ®äc theo 3 ®o¹n:
- "Th¸ng 6, ngµy 24  gi÷ n­íc vËy"
- "Quèc TuÊn lµ con  cho Quèc T¶ng vµo viÕng"
- "Mïa thu, th¸ng 8  v¹n kiÕp t«ng bÝ truyÒn th­".
* Hoạt động III : Hướng dẫn học sinh tìm hiểu văn bản
TrÇn Quèc TuÊn ®­îc giíi thiÖu víi lai lÞch nh­ thÕ nµo?
III. Tìm hiểu văn bản:
1. Lai lịch :
- Lµ con cña An Sinh V­¬ng, thuéc dßng dâi quý téc.
- Tõ nhá, dung m¹o kh«i ng«, th«ng minh h¬n ng­êi, ®äc réng c¸c s¸ch, cã tµi v¨n vâ.
- Cha mÊt ®Ó l¹i lêi dÆn khã xö gi÷a viÖc nhµ vµ viÖc n­íc..
- Sau nµy trë thµnh ng­êi "vËn n­íc trong tay, quyÒn qu©n, quyÒn n­íc ®Òu do ë m×nh".
 TrÇn Quèc TuÊn ®­îc giíi thiÖu víi phÈm chÊt nh­ thÕ nµo?
 TrÇn Quèc TuÊn ®­îc giíi thiÖu víi tµi n¨ng nh­ thÕ nµo?
2. Phẩm chất:
- Trung qu©n ¸i quèc.
+ HÕt lßng lo tÝnh kÕ s¸ch gióp vua gi÷ n­íc, an d©n.
+ Bá qua hiÒm khÝch gi÷a cha vµ vua TrÇn Th¸i T«ng.
+ V× n­íc, l¾ng nghe ý kiÕn cña gia n« vµ con c¸i. S½n sµng trõng trÞ ng­êi th©n chØ cã lßng "hiÕu" c¸ nh©n mµ quªn ®i viÖc n­íc cao c¶.
+ V× d©n, quan t©m lo l¾ng s©u s¾c søc d©n, khi chÕt vÉn hiÓn linh phß trî d©n chóng.
+ §em hÕt tµi n¨ng, m­u l­îc , quªn th©n ®Ó gióp n­íc.
- Tµi n¨ng:
+ Cã vèn kiÕn thøc s©u réng vµ v÷ng ch¾c vÒ mäi ph­¬ng diÖn.
+ Cã tµi nh×n ng­êi, dïng ng­êi.
+ Cã tÇm nh×n xa, tr«ng réng, lo phßng hËu sù.
+ Tµi m­u l­îc trong qu©n sù.
+ Cã kh¶ n¨ng tr­íc t¸c tËp ng«n.
=> Lµ 1 vÞ tưíng toµn tµi, toµn ®øc, nh©n d©n ng­ìng mé, qu©n giÆc kÝnh phôc.
3. Củng cố,luyện tập: ¢
Yêu cầu học sinh nhắc lại ý cần nắm của tiết học
4.Hướng dẫnhọc sinh tự học ở nhà:
Giờ sau học tiếp và học bài đọc thêm.
______________________
 Ngày dạy: 10A3: Sĩ số: Vắng:..
 10A6: Sĩ số: Vắng:..
Tiết soạn: 68
HƯNG ĐẠO ĐẠI VƯƠNG TRẦN QUỐC TUẤN
(Ngô Sĩ Liên)
Đọc thêm
THÁI SƯ TRẦN THỦ ĐỘ
I. Mục tiêu bài học:
Giúp học sinh:
1. Kiến thức : Thấy được cái hay sức hấp dẫn của một tác phẩm lịch sử nhưng đậm chất văn chương qua nghệ thuật kể chuyện và khắc hoạ nhân vật.
Nắm được nội dung và nghệ thuật của bài đọc thêm.
2. Kĩ năng: Rèn kĩ năng tìm hiểu văn học sử.
3. Thái độ: Trân trong và cảm phục trước tài năng đức độ của người anh hùng dân tộc TQT
II. Chuẩn bị:
GV: Bài soạn, SGK,SGV
HS: Vở ghi, vở soạn, SGK,SBT
III. Tiến trình tiết học:
Kiểm tra bài cũ: Kết hợp với bài học
Bài mới:
Hoạt động của thầy và trò
Kiến thức cơ bản
* Hoạt động I: ¢: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu tiếp phần III.
Dựa vào các chi tiết đã phân tích trong phần trước, em hãy nhận xét chân dung nhân vật TQT được thể hiện trong những tình huống và các mối quan hệ nào?
Gọi học sinh đọc: “Quốc Tuấn là con của ÁV...vào viếng”
Đây là tác phẩm biên niên sử.Dấu hiệu biên niên thể hiện ở hai mốc thời gian cụ thể” Tháng 6 ngày 24” và “ Mùa thu, tháng 8, ngày 20”. Nhưng khi kể chuyện về nhân vật TQT, tác giả có tuân thủ chặt chẽ sự “ biên niên” của sử không?
III. Tìm hiểu văn bản:
2. Nghệ thuật kể chuyện và khắc hoạ nhân vật:
- Tình huống khác hoạ nhân vật:
+ Lời vua hỏi 
® Lấy nước làm trọng, lấy dân làm gốc
+ Tình huống hiếu –trung
® Trung quân 
- Mối quan hệ:
+ Vua: Bề tôi trung thành bỏ qua mọi hiền khích tận trung với nước
+ Dân: Lấy dân làm gốc
+ Tướng sĩ dưới quyền: Trọng người tài, đối sử nhân nghĩa
Þ Chân dung TQT được khăc shoạ qua nnhững tình huống truyện đầy kịch tính ,và vẻ đẹp phẩm chất của nhân vật được thể hiện qua các mối quan hệ
- Nghệ thuật kể chuyện:
+ Câu truyện không tuân thủ theo trình tự thời gian của sử mà được ở sự đảo trật tự thời gian khi kể về nhân vật: Bắt đầu bằng sự kiện TQT ốm , vua thăm hỏi ông trả lời.Sau đó là đoạn giới thiệu về TQT. Ròi lại trở về với sự kiện : TQT mất, được tặng danh hiệu cao quý.....
+ Kết hợp với lời kể là những nhận xét của người viết nhằm bộc lộ chính kiến của người viết.
* Hoạt động II: ¢ Gọi học sinh đọc ghi nhớ:
IV. Ghi nhớ: SGK
* Hoạt động III:¢ : Hướng dẫn học sinh đọc thêm
H·y t×m nh÷ng t×nh tiÕt trong v¨n b¶n gãp phÇn béc lé c¸c khÝa c¹nh trong tÝnh c¸ch cña TrÇn Thñ §é?
-VËy nh©n c¸ch cña TrÇn Thñ §é nh­ thÕ nµo?
H·y cho biÕt nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt trong viÖc kÓ chuyÖn vµ kh¾c häa ch©n dung nh©n vËt?
 Th¸i ®é cña t¸c gi¶ ®èi víi nh©n vËt lÞch sö nµy nh­ thÕ nµo?
V. Đọc thêm Thái sư Trần Thủ Độ:
1. Nh©n c¸ch TrÇn Thñ §é:
+ Cã ng­êi v¹ch téi => kh«ng thï o¸n, t×m c¸ch trõng trÞ mµ cßn c«ng nhËn lêi nãi ph¶i vµ th­ëng cho ng­êi dòng c¶m d¸m v¹ch téi cña m×nh.
+ Khi nghe vî m¸ch vÒ tªn lÝnh qu©n hiÖu ng¨n kh«ng cho qua thÒm cÊm => t×m hiÓu râ vµ khen ng­êi gi÷ ®óng luËt ph¸p.
+ Cã ng­êi ch¹y chøc vô => ®ång ý song yªu cÇu chÆt 1 ngãn ch©n c¸i ®Ó ph©n biÖt víi nh÷ng ng­êi xøng ®¸ng.
+ Vua muèn phong t­íc cho anh trai => th¼ng th¾n tr×nh bµy quan ®iÓm: nªn chän vµ sö dông ng­êi tµi.
- Th¼ng th¾n, cÇu thÞ, ®é l­îng, nghiªm minh, ®Æc biÖt lµ hÕt søc chÝ c«ng v« t, lu«n ®Æt viÖc n­íc lªn trªn, kh«ng m¶y may tư lîi cho b¶n th©n vµ gia ®×nh. §iÒu nµy cµng cã ý nghÜa h¬n bëi TrÇn Thñ §é ®ang gi÷ chøc quan cao nhÊt trong triÒu vµ hÇu nh­ n¾m toµn quyÒn trong tay v× vua ®ang tuæi cßn nhá. 
- Cã thÓ nãi TrÇn Thñ §é lµ vÞ quan ®Çu triÒu g­¬ng mÉu, xøng ®¸ng lµ chç dùa cña quèc gia vµ ®¸p øng ®­îc lßng tin cËy cña nh©n d©n.
2. NghÖ thuËt kÓ chuyÖn vµ kh¾c häa ch©n dung nh©n vËt:
- X©y dùng nh÷ng t×nh huèng giµu kÞch tÝnh.
- BiÕt lùa chän nh÷ng chi tiÕt ®¾t gi¸.
3. Th¸i ®é cña t¸c gi¶ vÒ nh©n vËt lÞch sö nµy:
- Lµ ng­êi Ýt häc nh­ng giái giang.
- Lµm quan ®Çu triÒu nh­ng kh«ng quan liªu mµ qu¸n xuyÕn mäi viÖc.
- Cã c«ng x©y dùng triÒu ®×nh.
- Gi÷ ®­îc thanh danh, tiÕt th¸o.
- §­îc vua quý mÕn.
3. Củng cố, luyện tập:
- Cho HS tù do ph¸t biÓu c¶m nhËn cña m×nh sau khi häc xong t¸c phÈm.
4.Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà:
- ChuÈn bÞ bµi: Phương pháp thuyết minh.
______________________
 Ngày dạy: 10A3: Sĩ số: Vắng:..
 10A6: Sĩ số: Vắng:..
Tiết soạn : 69
PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
I. Mục tiêu bài học:
Giúp học sinh:
1. Kiến thức : Hiểu rõ tầm quan trọng của phương pháp thuyết minh và yêu cầu đối với việc vận dụng phương pháp thuyết minh.
2. Kĩ năng: Nắm được một số phương pháp thuyết minh cụ thể.
3. Thái độ: Ý thức học tập và rèn luyện kĩ năng
II. Chuẩn bị:
GV: Bài soạn, SGK,SGV
HS: Vở ghi, vở soạn, SGK,SBT
III. Tiến trình tiết học:
Kiểm tra bài cũ: Kết hợp với bài học
Bài mới: Lời vào bài:
Hoạt động của thầy và trò
Kiến thức cơ bản
* Hoạt động I:¢: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu tầm quan trong của PP thuyết minh:
 Phương pháp thuyết minh là gì?
Để tìm hiểu tầm qua trọng của PP thuyết minh yêu cầu học sinh đọc lại văn bản Hưng Đạo Đại Vương: Ông lại khéo tiến cử người tài.....nghĩa vậy”
Đoạn văn trên người viết muốn thuyết minh điều gì?
- Công lao tiến cử người tài giỏi cho đất nước của TQT.
Tác giả đã thuyết minh như nào để làm nổi bật công lao đó?
- Thuyết minh bằng cách nêu tên những người tài giỏi được TQT tiến cử (9ví dụ)
Nếu người viết không biết thuyêt minh bằng cách nêu ví dụ cụ thể thì đoạn văn có nói rõ được công lao tiến cử người tài của TQT không?
Vậy theo em PP thuyết minh có tầm quan trọng như nào?
GV đọc lại khái niệm: theo em giữa phương pháp thuyết minh và mục đích thuyết minh có quan hê như thế nào?
I. Tầm quan trọng của phương pháp thuyết minh:
1. Thế nào là phương pháp thuyết minh:
- Lµ 1 hÖ thèng nh÷ng c¸ch thøc, thao t¸c mµ ng­êi thuyÕt minh dïng ®Ó ®¹t tíi môc ®Ých lµm cho ng­êi ®äc, ng­êi nghe n¾m ®­îc ®iÒu m×nh muèn nãi.
2. Tầm quan trọng:
- Giúp cho người đọc (nghe) nắm, hiểu được điều người viết (nói ) đang thuyết minh.
- PP thuyết minh phụ thuộc vào mục đích, yêu cầu thuyết minh, xuất phát từ mục đích yêu cầu thuyết minh mà lựa chọn PP thuyết minh phù hợp.
* Hoạt động II: ¢ Hướng dẫn học sinh tìm hiểu mục II.
Chia lớp thành 4 nhóm hoạt động cùng một câu hỏi: Thời gian 7-10¢ sau đó mỗi nhóm cử một đại diện lên trình bày.
Hướng dẫn học sinh lập thành bảng như sau:
Đoạn
Mục đích, yêu cầu
PP thuyết minh
Tác dụng,hiệu quả
Hãy xác định các phương pháp thuyết minh đã sử dụng trong từng đoạn. Tác dụng của các PP thuyết minh đó trong mối quan hệ với mục đích thuyết minh?Tác dụng hiểu quả của các phương pháp?
II. Một số phương pháp thuyết minh
1. Ôn tập các phương pháp thuyết minh đã học:
a. Thực hành ngữ liệu:
* Bảng 
Đoạn
Mục đích, yêu cầu
PP thuyết minh
Hiệu quả
1
Công lao tiến cử người tài cho đất nước của TQT
Nêu ví dụ cụ thể: Như....PNL (9ví dụ)
Phù hợp, chính xác, nổi bật hấp dẫn
2
Bút danh của thi sĩ Ba-sô
Giới thiệu , chú thích
Rõ ràng mạch lạc cụ thể
3
Số lượng tế bào trong cơ thể con người
Dùng số liệu và so sánh số liệu
Cho mọi người thấy cấu tạo của cơ thể con người rất phức tạp.
 ( Dễ hiểu).
4
Điệu hát trống quân rất giản dị
Miêu tả ,giải thích
Giúp hình dung cụ thể, sinh động cấu tạo của nhạc cụ, vàcách thức tiến hành điệu hát trống quân.
Hoạt động của thầy và trò
Kiến thức cơ bản
- Tuỳ thuộc vào mục đích yêu cầu thuyết minh mà mỗi văn bản thuyết minh sử dụng 1-2 PP thuyết minh nhưng đều phù hợp và làm nổi bật mục đích yêu cầu thuyết minh, làm văn bản thuyết minh trở nên hấp dẫn, thuyết phục
Yêu cầu học sinh đọc lại đoạn văn thuyết minh về bút danh Basô và trả lời câu hỏi sau:
Theo các em Basô là bút danh có phải sử dụng PP định nghĩa không? Vì sao?
Vì sao đoạn văn được coi là thuyết minh bằng PP chú thích?
So sánh hai cách thức theo sơ đồ sau:
PP định nghĩa
PP chú thích
Giống nhau
Khác nhau
Nhược điểm
 2. Tìm hiểu thêm một số phương pháp thuyết minh:
a. Thuyết minh bằng cách chú thích:
- Basô là bút danh không phải sử dụng PP định nghĩa, mặc dù câu đó theo công thức A là B : Basô là bút danh. Bởi nếu theo PP định nghĩa thì người viết cần phải làm rõ hai ý: 
+ Bút danh là gì?
+ Basô nghĩa là gì?
 Ở đây tác giả chỉ lần lượt giới thiệu các bút danh khác nhau, dẫn đến bút danh Basô
* Bảng so sánh:
PP định nghĩa
PP chú thích
Giống nhau
Theo công thức A là B
Khác nhau
Chặt chẽ, chuẩn xác hơn
+ §Æt ®èi t­îng thuyÕt minh vµo trong mét lo¹i lín h¬n.
+ §ưa ra ®­îc yÕu tè b¶n chÊt cña ®èi t­îng ®Ó ph©n biÖt nã víi c¸c ®èi t­îng cïng lo¹i kh¸c.
Mềm dẻo, dễ sử dụng hơn
+ Chó thÝch kh«ng ®ßi hái tháa m·n 2 yªu cÇu ®ã. Møc ®é chuÈn x¸c cña chó thÝch kh«ng cao b»ng ®Þnh nghÜa nh­ng nã l¹i linh ho¹t, dÔ sö dông h¬n. chó thÝch
Hạn chễ
Dễ cứng nhắc khó sử dụng
Mức độ chính xác không cao
Hoạt động của thầy và trò
Kiến thức cơ bản
Đọc đoạn văn về Basô (50)
Mục đích của đoạn văn: Niềm say mê cây chuối của Basô: Lai lịch của bút danh Basô. Theo em hai mục đích trên mục đích nào là chủ yếu? Vì sao?
Vậy theo em các câu nói về niềm say mê cây chuối của Basô có liên kết với các câu nói về bút danh Basô không?
Vậy đâu là nguyên nhân – đâu là kết quả?
Uư điểm của PP này?
b. Thuyết minh bằng cách giảng giải nguyên nhân- kết quả:
- Lai lịch bút danh Basô là mục đích chính cần thuyết minh vì yêu cầu cầu của đoạn văn là giới thiệu ý nghĩa của bút danh Basô.
- Có bởi người viết đã lựa chọn PP thuyết minh bằng cách giảng giải nguyên nhân -kết quả:
+ Nguyên nhân: Niềm say mê cây chuổi của nhà thơ
+ Kết quả: Nhà thơ đặt bút danh là Ba tiêu- Cây chuối.
- Ưu điểm: Đối tượng thuyết minh hiện lên cặn kẽ, rõ ràng, có quá trình có nguồn gốc, hợp lí.
* Hoạt động III:¢: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu mục III:
 Căn cứ vào đâu để lựa chọn PP thuyết minh?
Câu hỏi 2 (51)
III. Yêu cầu đối với việc vận dụng PP thuyết minh:
- Căn cứ vào mục đích thuyết minh để lựa chọn PP thuyết minh
- PP thuyết minh được sử dụng cần phải:
+ Làm nổi bật mục đích yêu cầu thuyết minh. cần làm nổi rõ về nản chất, đặc trưng của sự vật hiện tượng cần thuyết minh
+ Đảm bảo tính chuẩn xác và tính của bài văn thuyết minh, khiên sngười đọc (nghe) dễ hiểu , hứng thứ.
* Hoạt động IV: ¢ Gọi học sinh đọc ghi nhớ
IV. Ghi nhớ: SGK
3. Củng cố, luyện tập:¢
Bµi tËp 1: NhËn xÐt vÒ sù chän lùa, vËn dông vµ phèi hîp c¸c ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh trong ®o¹n trÝch sau:
- Bµi viÕt nh»m cung cÊp nh÷ng tri thøc vÒ 1 loµi hoa ®­îc c¶ ph­¬ng §«ng lÉn ph­¬ng T©y t«n quý.
- §Ó viÕt ®­îc nh÷ng ®o¹n trÝch nh thÕ, ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Çu tiªn vµ c¬ b¶n lµ ng­êi viÕt ph¶i cã nh÷ng hiÓu biÕt thËt sù khoa häc, chÝnh x¸c, kh¸ch quan vÒ loµi hoa lan ë ViÖt nam.
- Tuy nhiªn hiÖu qu¶ thuyÕt minh cña ®o¹n trÝch sÏ kh«ng cao nÕu ng­êi viÕt kh«ng khÐo chän lùa, vËn dông vµ phèi hîp c¸c ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh nh chó thÝch, ph©n lo¹i, liÖt kª, nªu vÝ dô (®iÓn h×nh)
Bµi tËp 2: ®Ó lµm ®­îc bµi tËp nµy, HS cÇn ph¶i:
- T×m tßi, häc hái ®Ó cã nh÷ng hiÓu biÕt chuÈn x¸c, ®Çy ®ñ vÒ mét trong nh÷ng nghÒ truyÒn thèng cña quª h¬ng tíi møc cã thÓ giíi thiÖu tr­íc b¹n bÌ quèc tÕ.
- N¾m v÷ng néi dung vµ ®èi t­îng thuyÕt minh ®Ó cã thÓ chän lùa, phèi hîp nh÷ng ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh ®· häc.
- §äc kü phÇn §äc thªm trong SGK vµ c¸c tµi liÖu tham kh¶o ®Ó häc tËp c¸ch thøc tr×nh bµy, giíi thiÖu vµ vËn dông ph­¬ng ph¸p thuyÕt minh.
4. Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà: So¹n “ChuyÖn chøc ph¸n sù ®Òn T¶n Viªn” 
______________________