ĐÂY THÔN VĨ DẠ - HÀN MẶC TỬ
I. Tác giả, tác phẩm:
1. Tác giả: Hàn Mặc Tử (1912 – 1940)
- Tên khai sinh là Nguyễn Trọng Trí
- Xuất thân gia ®×nh viªn chøc theo ®¹o Thiªn Chóa -> cã ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn nh÷ng s¸ng t¸c cña HMT.
- Nổi tiếng là thần đồng thơ ở Quy Nhơn, làm thơ từ năm 14, 15 tuổi với các bút danh như Minh Duệ Thị, Phong Trần, Lệ Thanh
- Được xem là hiện tượng thơ kỳ lạ vào bậc nhất của phong trào Thơ mới với một diện mạo thơ phức tạp và đầy bí ẩn
®Æc ®iÓm: hån th¬ qu»n qu¹i, ®au ®ín; mét thÕ giíi nghÖ thuËt víi nh÷ng h/a trong trÎo l¹ thêng.
¤ng lµ 1 nth¬ lín trong phong trµo Th¬ míi.
ĐÂY THÔN VĨ DẠ - HÀN MẶC TỬ I. Tác giả, tác phẩm: 1. Tác giả: Hàn Mặc Tử (1912 – 1940) - Tên khai sinh là Nguyễn Trọng Trí - Xuất thân gia ®×nh viªn chøc theo ®¹o Thiªn Chóa -> cã ¶nh hëng kh«ng nhá ®Õn nh÷ng s¸ng t¸c cña HMT. - Nổi tiếng là thần đồng thơ ở Quy Nhơn, làm thơ từ năm 14, 15 tuổi với các bút danh như Minh Duệ Thị, Phong Trần, Lệ Thanh - Được xem là hiện tượng thơ kỳ lạ vào bậc nhất của phong trào Thơ mới với một diện mạo thơ phức tạp và đầy bí ẩn à ®Æc ®iÓm: hån th¬ qu»n qu¹i, ®au ®ín; mét thÕ giíi nghÖ thuËt víi nh÷ng h/a trong trÎo l¹ thêng. à ¤ng lµ 1 nth¬ lín trong phong trµo Th¬ míi. 2. Tác phẩm: - Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: Bµi th¬ ®îc viÕt trong thêi gian Hµn M¹c Tö sèng trong bÖnh tËt, vËt v· víi c¬n ®au ë tr¹i phong Quy Hoµ. Ýt l©u sau, Hµn M¹c Tö ®· tõ gi· câi ®êi nµy. - Sáng tác 1938, in trong tập Thơ Điên (Đau thương) - Bài thơ được gợi cảm hứng khi nhà thơ nhận được tấm bưu thiếp phong cảnh do Hoàng Cúc gửi ra từ Huế khi ông đang trên giường bệnh. - Thể thơ: Thất ngôn trường thiên (3 khổ/bài, mỗi khổ 4 câu) - Bố cục: 3 phần + khổ 1: Bøc tranh tuyÖt ®Ñp vÒ c¶nh vËt, con ngêi xø HuÕ. + Khổ 2: C¶nh buån qua c¸i nh×n néi t©m. + Khổ 3: H×nh ¶nh ngêi thiÕu n÷ HuÕ vµ t©m tr¹ng t×nh yªu cña nhµ th¬. - Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: Bµi th¬ ®îc viÕt trong thêi gian Hµn M¹c Tö sèng trong bÖnh tËt, vËt v· víi c¬n ®au ë tr¹i phong Quy Hoµ. Ýt l©u sau, Hµn M¹c Tö ®· tõ gi· câi ®êi nµy. 3. Chủ đề: Bài thơ miêu tả bức tranh xứ Huế tho mộng qua tâm hồn giàu tưởng tượng của nhà thơ à nỗi buồn sâu xa, tình quê, tình yêu nước thầm kín II. Đọc hiểu văn bản: 1. Khổ thơ 1: - Câu thơ 1: + hình thức: câu hỏi tu từ + hầu như toàn thanh bằng + nội dung: lời mời, lời trách móc nhẹ nhàng + về chơi # về thăm -> tạo sắc thái thân mật, tự nhiên, chân tình -> tự phân thân, tự giãi bày tâm trạng nuối tiếc, nhớ mong. + C©u hái tu tõ cã nhiÒu s¾c th¸i: -> Võa hái han, võa hên tr¸ch, võa nh¾c nhë, võa mêi mäc. -> Tù ph©n th©n ®Ó hái chÝnh m×nh (Giê ®©y cã cßn c¬ héi ®Ó vÒ th¨m c¶nh cò chèn xa.) + NhiÒu thanh b»ng gîi nçi buån ch¬i v¬i, thanh tr¾c cuèi c©u gîi buèt gi¸ ®au th¬ng. -> C¶m xóc : Nuèi tiÕc hoµi niÖm vµ íc muèn ®îc vÒ l¹i th«n VÜ. àHình ảnh so sánh, câu thơ tạo hình à Cảnh thôn Vĩ nên thơ đằm thắm – 1 vẻ đẹp tinh khôi, thanh khiết, đầy sức quyến rũ ; con người xứ Huế phúc hậu, dịu dàng, dễ thương - Câu 2: nhìn từ xa xăm -> gợi + phác họa + Bức tranh thôn Vĩ được khắc hoạ tươi đẹp, sống động. với hình ảnh nắng hàng cau - nắng mới: Nắng hàng cau: có sự hóa phối màu sắc giữa màu vàng của nắng và màu xanh tươi của hàng cau Nắng mới: tạo cảm giác trong trẻo, tinh khiết + Sự lặp lại 2 lần từ “nắng” vừa khiến câu thơ tràn ngập ánh sáng lại vừa nói lên được đặc điểm của nắng miền Trung: nắng nhiều và chói chang rực rỡ ngay từ buổi bình minh -> Thiên nhiên sống động rạng ngời, gợi cảm giác khoẻ khoắn, ấm áp. - Câu 3 + 4: + cái nhìn như gần lại + đại từ phiếm chỉ “ai” gợi cái ám ảnh thương nhớ. + mướt: tính từ gợi tả -> vẻ tốt tươi đầy sức sống của vườn cây + vẻ đẹp riêng của từng chiếc lá dưới ánh mặt trời + “Xanh như ngọc”: Biện pháp so sánh gợi lên màu sắc tươi sáng của vườn cây -> cảnh vườn thôn Vĩ tươi đẹp, tràn đầy sức sống + “Mặt chữ điền”: khuôn mặt hiền lành phúc hậu của con người xứ Huế -> con người xuất hiện 1 cách kín đáo đúng với tích cách người Huế => Bức tranh thiên nhiên trinh nguyên, đầy ắp ánh sáng, màu sắc, có đường nét với sự xuất hiện e ấp, kín đáo của con người SK: Tiếng nói bâng khuâng rạo rực của một tâm hồn yêu đời, khát sống, hướng về cái trong trẻo, thánh thiện. - 3 c©u tiÕp: H×nh ¶nh: + hµng cau: n¾ng míi lªn } C¶nh tinh + vên: mít, xanh nh ngäc} kh«i, lung linh, dÞu dµng, trong trÎo díi ¸nh ban mai. + con ngêi: l¸ tróc che Ngêi thanh tó, phóc hËu. kÝn ®¸o, dÞu dµng à NghÖ thuËt: hinh anh chän läc, tõ gîi c¶m, biÖn ph¸p so s¸nh, c¸ch ®iÖu ho¸. => Thiªn nhiªn vµ con ngêi hµi hoµ. T×nh yªu tha thiÕt vµ ©n t×nh s©u ®Ëm víi TN vµ canh sac n¬i th«n VÜ. 2. Khổ thơ 2: Câu 1 + 2: - dòng nước: dòng sông Hương êm đềm và thơ mộng của xứ Huế - gió, mây, sông nước, hoa được nhân cách hoá để nói tâm trạng. - cái ngược đường của gió, mây gợi sự chia ly đôi ngả -> nỗi đau thân phận xa cách, chia lìa. - buồn thiu: -> Không gian trống vắng, thời gian như ngừng lại, cảnh vật hờ hững với con người. - Hai c©u ®Çu: Giã ®iÖp tõ, nhÞp 4/3 t¸ch H×nh ¶nh: M©y hai vÕ ®èi lËp -> gîi chia l×a. Dßng níc - buån thiu - hoa b¾p lay: nh©n ho¸ -> nh chøng nh©n lu gi÷ bãng d¸ng giã, m©y chia ®«i. C¶nh ®Ñp nhng l¹nh lÏo, buån. (Thi sÜ t¹o ra h×nh ¶nh nµy kh«ng ph¶i lµ c¸i nh×n thÞ gi¸c, mµ b»ng c¸i nh×n cña mÆc c¶m: mÆc c¶m chia l×a. Mang nÆng mÆc c¶m cña mét ngêi thiÕt tha g¾n bã víi ®êi mµ ®ang cã nguy c¬ ph¶i chia l×a víi câi ®êi, nªn thi sÜ nh×n ®©u còng thÊy chia l×a. ThËm chÝ thÊy c¶ nh÷ng chia l×a ë nh÷ng thø tëng ko thÓ chia l×a.) => C¶m xóc u buån c« ®¬n, b©ng khu©ng, man m¸c mét nçi buån khã t¶, khã gäi tªn, lan ra vµ ®äng l¹i rng rng trong câi hån thi nh©n. Câu 3 + 4: - Hình ảnh thơ không xác định: “Thuyền ai”, “sông trăng” (một sáng tạo độc đáo của HMT) -> cảm giác huyền ảo -> cảnh đẹp như trong cõi mộng. - Câu hỏi tu từ ẩn chứa một nỗi mong chờ tha thiết, đồng thời cũng chứa đầy nỗi phấp phỏng, hoài nghi. - Kịp (động từ) + tối nay (thời gian xác định) -> thấp thỏm, lo âu, gấp gáp, vội vã. => Cảnh đẹp nhưng buồn vô hạn - Hai c©u sau: + H×nh ¶nh: s«ng vµ tr¨ng: h/a thùc. bÕn s«ng tr¨ng à H/a ®Ñp, bãng bÈy, g©y chó râ m¬ hå ý t¹o ko gian nghÖ thuËt h h rµng gîi liªn thùc thùc, m¬ méng, huyÒn ¶o tëng: S¸ng t¹o tµi hoa cña HMT. h¹nh phóc. bÕn bê h¹nh phóc thuyÒn chë tr¨ng thuyÒn trë h¹nh phóc. “Tr¨ng trë thµnh mét khÝ quyÓn bao quanh mäi c¶m gi¸c, mäi suy nghÜ cña HMT, h¬n n÷a nã cßn lÉn vµo th©n x¸c «ng”. Tr¨ng biÕn ho¸ v« lêng trong th¬ «ng. + C©u hái: • ThuyÒn ai? X¸c ®Þnh phiÕm chØ à gîi lªn bao ngì ngµng, b©ng khu©ng, tëng nh quen mµ l¹, gÇn mµ xa x«i. (mét bÕn s«ng, mét con thuyÒn vµ bãng ai thÊp tho¸ng trªn con thuyÒn Êy, vèn lµ nh÷ng chi tiÕt ®¬n s¬ trong câi thùc nhng l¹i ®îc t¾m ®Ém trong vïng ¸nh s¸ng k× diÖu cña c¶m høng l·ng m¹n, ®· t¹o nªn c¶nh th¬ ®Ñp. Më ®Çu bµi th¬ lµ c¶nh n¾ng, c¸ch cã mÊy dßng l¹i cã thªm c¶nh tr¨ng. Tr¨ng vµ n¾ng ®Òu lµ ¸nh s¸ng. Nhng n¾ng lµ a/s¸ng cña câi thùc, cßn tr¨ng lµ ¸nh s¸ng cña câi méng, mäi vËt nh tho¸t x¸c ®Ó ho¸ thµnh “s«ng tr¨ng”, thuyÒn ho¸ thµnh “thuyÒn trë tr¨ng”. Cã trë tr¨ng vÒ kÞp tèi nay?) • Cã chë tr¨ng vÒ kÞp tèi nay? (V× ®· xa c¸ch vµ mong ®îi sau nhiÒu n¨m th¸ng. Tèi nay chø ko ph¶i tèi nµo kh¸c. Ph¶i ch¨ng ®ã lµ mét buæi tèi nhµ th¬ cã ®iÒu g× muèn t©m sù mµ chØ cã tr¨ng míi hiÓu ®îc? Tõ kÞp cã chót g× kh¾c kho¶i. Tèi nay ko biÕt lµ tèi nµo nhng nÕu ko kÞp ch¾c ko cßn cã thªm mét tèi nµo n÷a, ch¾c sÏ lµ tuyÖt väng vµ vÜnh viÔn ®au th¬ng. Dêng nh con ngêi téi nghiÖp ®ang mong ngãng vµ hi väng kia ®ang ch¹y ®ua víi t/gian v× biÕt c/® m×nh ch¼ng cßn ®îc bao nhiªu. VÇng tr¨ng ko vÒ kÞp vµ HMT còng ko ®îi ®îc vÇng tr¨ng hp ®ã n÷a. BiÕt ®©u tèi mai, vÇng tr¨ng vôt t¾t, cuéc chia l×a vÜnh viÔn sÏ ®Õn). à C©u th¬ ®Ñp, gîi c¶m gi¸c b©ng khu©ng, phÊp pháng, lo ©u, kh¾c kho¶i, xãt xa. + C¸ch gieo vÇn lng tµi t×nh: ®ã - cã: à ¸nh tr¨ng cã c¶ ë 2 c©u th¬. (Ch÷ ®ã cuèi c©u 3 b¾t vÇn víi ch÷ cã ®Çu c©u 4, t¹o cho c¶ 2 c©u th¬ c©u nµo còng cã ¸nh tr¨ng) à nhÞp th¬ ®»m th¾m, tr÷ t×nh. C¶nh ®Ñp méng ¶o ®îc néi t©m ho¸. Hån thi nh©n ch×m vµo câi m«ng lung. ë ®ã cã hÑn hß, chê ®îi, cã phÊp pháng niÒm hi väng ®au ®¸u, cã c¶ dù c¶m chia l×a, cã thÊt väng ngay trong hi väng, cã r¹o rùc b©ng khu©ng vµ cã c¶ niÒm ®au th¬ng (HMT qu¶ lµ mét hån th¬ ®Çy bÝ Èn.) àĐiệp từ, nhân hóa,ẩn dụ, câu hỏi tu từ à Cảnh dòng sông đêm trăng thơ mộng nhưng buồn bã, hắt hiu, lạnh lẽo, chia lìa ànỗi niềm trống trãi, xa vắng, chia ly à khát khao về 1 tình yêu êm đềm, hạnh phúc 3. Khổ thơ 3: - Mơ: trạng thái không có thực - khách đường xa -> điệp ngữ -> nhấn mạnh thêm nỗi xót xa. Hình ảnh khách đường xa vừa ảo vừa thực: thực: áo trắng quá nhìn không ra + ảo vì chỉ là mơ -> xuất phát từ mặc cảm về tình người. - Câu 3 + 4: + câu hỏi lửng lơ nửa nghẹn ngào, nửa trách móc + Đại từ phiếm chỉ : ai / tình ai ? = > Chân dung nội tâm của tác giả: Khao khát yêu thương, đồng cảm. - Kh¸ch ®êng xa: • Lµ chñ thÓ tr÷ t×nh (®ang håi nhí khi ng¾m chiÕc bu ¶nh tõ xø HuÕ göi vµo). • C« g¸i - ngêi yªu (Lµ h×nh ¶nh trong m¬ cña ngêi trong méng). à C¸ch ng¾t nhÞp l¹ 1/3/3, ®iÖp ng÷ “kh¸ch ®êng xa” kÕt hîp víi ch÷ “M¬” lµm t¨ng nhÞp ®é c¶m xóc: nçi kh¾c kho¶i, tha thiÕt ®Çy kh¸t väng nhng gÇn nh tuyÖt väng. - H×nh ¶nh: + ¸o em tr¾ng: h×nh bãng giai nh©n ®Ñp, thanh khiÕt. + nh×n kh«ng ra: c¸ch nãi cùc t¶ s¾c tr¾ng (s¾c mµu t©m tëng). (C¸i mµu ¸o tr¾ng dêng nh ®· g©y ra mét Ên tîng rÊt m¹nh ®èi víi t¸c gi¶, nã cho¸n hÕt c¶m xóc cña nhµ th¬, lµm mê ®i c¶ thÞ gi¸c. Cã ngêi cho r»ng lµ do ¸m ¶nh cña chøng bÖnh hiÓm nghÌo mµ thi sÜ m¾c ph¶i. Ngoµi ra ta còng cã thÓ hiÓu ®îc lÝ do “nh×n ko ra” cã lÏ cßn xuÊt ph¸t tõ sù mÆc c¶m tù ti trong t×nh yªu: “Em lín qu¸ anh lµm sao gi÷ næi. Nªn bÊt cø lóc nµo em muèn, cø xa anh” - Sªchxpia. ) + ë ®©y: (ë ®©y lµ VÜ D¹ cña mét thêi méng ®Ñp mµ thi nh©n nh×n thÊy sau tÊm bu ¶nh? Hay “trong nµy”, n¬i thi nh©n «m kh¸t väng yªu ®¬ng trong nçi c« ®¬n? Cã lÏ ch÷ §©y ë tªn bµi th¬ lµ ko gian cña thÕ giíi “ngoµi kia”, cßn ch÷ §©y trong khæ kÕt lµ thÕ giíi “trong nµy”.) ChÝnh lµ t/giíi nhµ th¬ tån t¹i, ®ang tõng gi©y phót vËt v· víi c¸i chÕt - ®ã lµ thÕ giíi l¹nh lÏo u ¸m mµ nhµ th¬ lu«n ngãng väng ra ngoµi. + S¬ng khãi mê nh©n ¶nh: h×nh ¶nh thiÕu n÷ nh tan lo·ng vµo mµu khãi s¬ng mÞt mê. (NÕu ë hai khæ th¬ trªn, t/gi¶ hoµ víi c¶nh, ®Õn khæ nµy, t©m t×nh víi ngêi xø HuÕ, n/th¬ l¹i lïi ra xa. Gi÷a ngêi trong c¶nh vµ ngêi ng¾m c¶nh, ng¾m ngêi l¹i cã mµn s¬ng khãi che ng¨n, khiÕn cho ngêi chØ cßn lµ bãng ¶nh nh¹t nhoµ. H×nh tîng “mê nh©n ¶nh” ®· ®îc dïng trong th¬ xa ®Ó nãi lªn c¸i h ¶o cña kiÕp ngêi: “Mê mê nh©n ¶nh nh ngêi ®i ®ªm”) => TÊt c¶ ®Òu gîi sù xa vêi vÒ thêi gian, ko gian, con ngêi; nhµ th¬ linh c¶m thÊy mèi t×nh gi÷a m×nh vµ c« g¸i Êy còng thµnh h ¶o. - C©u hái: Ai biÕt t×nh ai cã ®Ëm ®µ? “Ai”: (Ch÷ “ai” thø nhÊt chØ chñ thÓ nhµ th¬, ch÷ “ai” thø 2 cã thÓ hiÓu theo nghÜa hÑp lµ “kh¸ch ®êng xa”, còng cã thÓ hiÓu theo nghÜa réng lµ t×nh ngêi trong câi trÇn) ®¹i tõ phiÕm chØ, ®îc lÆp l¹i, më ra 2 nghÜa: + Lµm sao biÕt t×nh c¶m cña ngêi xø HuÕ cã ®Ëm ®µ ko, hay chØ nh lµn s¬ng khãi råi tan. + Vµ c« g¸i HuÕ Êy lµm sao biÕt ®îc t×nh c¶m nhí th¬ng tha thiÕt, ®Ëm ®µ cña thi nh©n? à T¨ng nçi buån, c« ®¬n trèng v¾ng cña t©m hån tha thiÕt yªu TN, con ngêi vµ c/®êi trong hoµn c¶nh ®· huèm mµu bi th¬ng bÊt h¹nh. (Lêi th¬ nghe nh cã g× ®øt ®o¹n, t¾c nghÑn, hôt hÉng, chíi víi, mÊt th¨ng b»ng. BÏ bµng, téi nghiÖp biÕt bao cho lßng chµng trai.) (Cã lÏ c©u cuèi lµ lêi gi¶i ®¸p cho c©u më ®Çu “Sao anh ko... VÜ? ThËt ra cã ai hái HMT ®©u vµ ch¾c g× cã ngêi yªu th¬ng HMT? Nhµ th¬ ®ang sèng trong tëng tîng th«i. NiÒm thiÕt tha víi c/®êi ®· biÕn thµnh nh÷ng c©u hái kh¾c kho¶i nh xo¸y s©u vµo t©m can ngêi ®äc. Ngêi ko yªu ®êi tha thiÕt sÏ ko day døt ®Õn thÕ khi linh c¶m thÊy m×nh s¾p ph¶i l×a ®êi.) à Từ phiếm chỉ,điệp ngữ, nhịp thơ gấp gáp, câu khẳng định, hình ảnh hư ảo, ý thơ mênh mang ànỗi buồn xót xa, sâu lắng về 1 mối tình đơn phương mong manh, vô vọng, khắc khỏai, lo âu III. Tæng kÕt: NghÖ thuËt: Bµi th¬ mang ®Ëm phong c¸ch th¬ Hµn M¹c Tö: khuynh híng néi t©m ho¸. Nhµ th¬ triÖt ®Ó sö dông bót ph¸p l·ng m¹n, t¹o tr¹ng th¸i huyÒn ¶o bao trïm toµn bé bµi th¬. Néi dung: - T×nh yªu say ®¾m cña Hµn M¹c Tö giµnh cho xø HuÕ méng m¬. - Kh¸t väng t×nh ®êi, t×nh ngêi ch¸y báng.
Tài liệu đính kèm: