Giáo án Ngữ văn khối 11 - Vào phủ Chúa Trịnh

Tiết 1,2:
Vào phủ chúa Trịnh
(Trớch Thượng kinh kớ sự) -Lê Hữu Trác-
 A-Mục tiêu cẦN ĐẠT:
 1. Kiến thức:
	 Hiểu rõ giá trị hiện thực sâu sắc của tác phẩm cũng như thái độ trước hiện thực và ngòi bút kí sự chân thực ,sắc sảo của Lê Hữu Trác qua đoạn trích miêu tả cuộc sống và cung cách sinh hoạt nơi phủ chúa Trịnh.
 2. Kĩ năng:
 Biết cỏch cảm thụ và phõn tớch một tỏc phẩmm thuộc thể loại kớ sự.
 3. Thỏi độ:
 Thỏi độ phờ phỏn nghiờm tỳc lối sống xa hoa nơi phủ chỳa
 Trõn trọng lương y, cú tõm cú đức.
 B-Chuẩn bị phương tiện:
 GV: SGK, SGV Ngữ văn 11. Tài liệu tham khảo về Lê Hữu Trác, Thiết kế bài giảng
 HS: SGK, tài liệu tham khảo
 C- CÁCH THỨC TIẾN HÀNH:
 Gv kết hợp phương pháp đọc sáng tạo, đối thoại, trao đổi, nêu vấn đề, thảo luận
 D- TIẾN TRèNH DẠY HỌC:
 1. Ổn định tổ chức lớp: 
 2. Kiểm tra bài cũ: khụng
 3. Bài mới: 
Hoạt động của Gv& HS
Yêu cầu cần đạt
Hoạt động 1
( Hướng dẫn hs tìm hiểu tiểu dẫn )
(?) Những hiểu biết của anh (chị) về tác giả Lê Hữu Trác và tác phẩm “Thượng kinh kí sự”?
-HS dựa vào SGK trình bày ý chính.
-GV tổng hợp:
Hoạt động 2:
 Hướng dẫn HS đọc
 Yêu cầu HS tóm tắt đoạn trích theo sơ đồ.
GV: - Taực phaồm mụỷ ủaàu baống caỷnh soỏng ụỷ Hửụng Sụn cuỷa moọt aồn sú laựnh ủụứi. Boóng coự leọnh trieọu vaứo kinh -> leõn ủửụứng. ẹeỏn kinh ủoõ, Leõ Hửừu Traực ủửụùc xeỏp ủaởt ụỷ nhaứ ngửụứi em cuỷa Quaọn Huy – Hoaứng ẹỡnh Baỷo. Sau ủoự ủửụùc ủửa vaứo phuỷ chuựa Trũnh ủeồ khaựm beọnh cho Theỏ Tửỷ Caựn. ẹoaùn trớch naứy baột ủaàu tửứ ủoự.
- GV : hs đọc vaứ toựm taột caực chi tieỏt chớnh trong ủoaùn trớch
Hoạt động 3
( Hướng dẫn hs tìm hiểu văn bản )
 (?) Theo chân tác giả vào phủ, hãy tái hiện lại quang cảnh của phủ chúa?
-Hs tìm những chi tiết về quang cảnh phủ chúa.
-Gv nhận xét ,tổng hợp. 
(?) Qua những chi tiết trên, anh (chị ) có nhận xét gì về quang cảnh của phủ chúa?
-Hs nhận xét ,đấnh giá .
- Gv tổng hợp
GV nêu vấn đề:
(?) Lần đầu đặt chân vào phủ Chúa ,tác giả đã nhận xét : “cuộc sống ở đây thực khác người thường” . Anh (chị) có nhận tháy điều đó qua cung cách sinh hoạt nơi phủ chúa?
- Gv tổ chức hs phát hiện ra những chi tiết miêu tả cung cách sinh hoạt và nhận xét về những chi tiết đó
? Thỏi độ của Lờ Hữu Trỏc và phẩm chất của một thầy lang được thể hiện ntn khi khỏm bệnh cho thế tử? 
-HS thảo luận ,trao đổi ,đại diện trình bày . 
- GV gợi mở :
(?) Thái độ của tác giả trước quang cảnh phủ chúa ?
(?) Thái độ khi bắt mạch kê đơn ?
(?) Những băn khoăn giữa viêc ở và đi ở đoạn cuối nói lên điều gì?
- Hs thảo luận ,trao đổi ,cử đại diện trình bày.
-Gv nhận xét ,tổng hợp
(?) Qua những phân tích trên , hãy đánh giá chung về tác giả ?
-Hs suy nghĩ ,trả lời .
-Gv nhận xét ,tổng hợp:
(?) Qua đoạn trích ,Anh (chị) có nhận xét gì về nghệ thuật viết kí sự của tác giả ?Hãy phân tích những nét đặc sắc đó?
- HS trao đổi ,thảo luận ,đại diện trình bày .
- GV tổng hợp :
Hoạt động 4
(Củng cố và luyện tập)
(?) Qua đoạn trích em có suy nghĩ gì về bức tranh hiện thực của xã hội phong kiến đương thời ? Từ đó hãy nhận xét về thái độ của tác giả trước hiện thực đó ?
-HS suy nghĩ ,phát biểu cảm xúc của cá nhân.
I) Tiểu dẫn
1) Tác giả Lê Hữu Trác (1724-1791)
-Hiệu Hải Thượng Lãn Ông, quờ làng Liờu Xỏ, huyện Đường Hào, Phủ Thượng Hồng, trấn Hải Dương (nay thuộc Yờn Mỹ, Hưng Yờn) xuất thân trong một gia đình có truyền thống học hành,đỗ đạt làm quan.
-ễng là một danh y chữa bệnh giỏi, soạn sách, mở trường dạy nghề thuốc để truyền bá y học
- Lờ Hữu Trỏc cũn là nhà văn, nhà thơ
-Tác phẩm nổi tiếng “Hải Thượng y tông tâm lĩnh”
2) Tác phẩm“Thượng kinh kí sự (Kớ sự đến kinh đụ)
-Tập kí sự bằng chữ Hán, hoàn thành năm 1783
 -Quyển cuối cùng trong bộ “ Hải Thượng y tông tâm lĩnh”
 - Nội dung :Tỏc phẩm đỏnh dấu sự phỏt triển của thể kớ VN thời trung đõị. Tỏc giả ghi lại cảm nhận của mỡnh bằng mắt thấy tai nghe từ khi nhận được lệnh vào kinh chữa bệnh cho thế tử Cỏn ngày 12 thỏng Giờng năm Nhõm Dần (1782) cho đến lỳc xong việc về tới nhà ở Hương Sơn ngày 12-11. Tổng cộng là 9 thỏng 20 ngày.
3) Đoạn trớch :
Núi về việc Lờ Hữu Trỏc lờn tới kinh đụ, được dẫn vào phủ chỳa
để bắt mạch kờ đơn cho Trịnh Cỏn.
II) Đọc - hiểu văn bản
1. Đọc, túm tắt văn bản
 * Tóm tắt theo sơ đồ:
 Thánh chỉ-> Vào cung -> Nhiều lần cửa -> Vườn cây ,hành lang -> Hậu mã quân túc trực-> Cửa lớn ,đại đường ,quyền bổng ->gác tía ,phòng trà ->Hậu mã quân túc trực -> Qua mấy lần trướng gấm -> Hậu cung ->Bắt mạch kê dơn -> Về nơi trọ.
2. Hiểu văn bản:
1.Caỷnh soỏng xa hoa ủaày uy quyeàn cuỷa chuựa Trũnh ỷ:
* Chi tiết quang cảnh: 
+ Rất nhiều lần cửa ,năm sáu lần trướng gấm.
+ Lối đi quanh co, qua nhiều dãy hành lang
+ Canh giữ nghiêm ngặt (lính gác , thẻ trình )
+ Cảnh trí khác lạ (cây cối um tùm, chim kêu ríu rít, danh hoa đua thắm )
+ Trong phủ là những đại đồng ,quyền bổng gác tía ,kiệu son ,mâm vàng chén bạc)
+ Nội cung thế tử có sập vàng ,ghế rồng ,nệm gấm ,màn là
=> Nhận xét, đánh giá về quang cảnh:
- Là chốn thâm nghiêm ,kín cổng ,cao tường
- Chốn sa hoa, tráng lệ, lộng lẫy không đau sánh bằng
- Cuộc sống hưởng lạc(cung tần mĩ nữ ,của ngon vật lạ)
-Maứu saộc chuỷ ủaùo trong bửực tranh phuỷ Chuựa laứ maứu ủoỷ, vaứng rửùc rụừ laỏp laựnh.Khoõng khớ ụỷ ủaõy dửụứng nhử laứ moọt thửự khoõng khớ ngoọt ngaùt, tuứ ủoùng, chổ thaỏy hụi ngửụứi, hụi phaỏn saựp, ủeứn neỏn maứ thieỏu haỳn sửù thanh thoaựt cuỷa khớ trụứi
* Cung cách sinh hoạt:
- ẹeỏn phuỷ phaựi coự thaựnh chổ, coự thẻ mụựi ủửụùc vaứo, ủeồ vaứo phuỷ phaỷi coự moọt teõn ủaày tụự chaùy ủaống trửụực heựt ủửụứng. 
- Phuỷ Chuựa coự caỷ moọt guoàng maựy phuùc vuù ủoõng ủuực, taỏp naọp; ngươì truyền báo rộn ràng ,người có việc quan đi lại như mắc cửi, veọ sú canh giửừ, caực danh y cuỷa saựu cung hai vieọn
-Trong phuỷ coứn coự leọ kũ huựy, kieõng danh tửứ thuoỏc neõn phoứng thuoỏc gọi laứ phoứng traứ.
- Vieọc khaựm beọnh cho theỏ tửỷ phaỷi tuaõn theo moọt loaùt pheựp taộc quy ủũnh.
- Lời lẽ nhắc đến chúa và thế tử phải cung kính lễ phép ngang hàng với vua 
- Chúa luôn có phi tần hầu trực tác giả không được trực tiếp gặp chúa  “phải khúm núm đứng chờ từ xa”
-Thế tử có tới 7-8 thầy thuốc túc trực, có người hầu cận hai bêntác giả phải lạy 4 lạy
=> Nhận xét, đánh giá: Cung caựch sinh hoaùt trong phuỷ chuựa Trũnh vụựi nhửừng nghi leó, khuoõn pheựp, caựch noựi naờng, ngửụứi haàu keỷ haù,cho thaỏy sửù cao sang, quyeàn uy toọt ủổnh cuứng vụựi cuoọc soỏng hửụỷng thuù xa hoa ủeỏn cửùc ủieồm vaứ sửù loọng quyeàn cuỷa nhaứ chúa 
2) Thái độ, tâm trạng của tác giả 
- Tâm trạng khi đối diện với cảnh sống nơi phủ chúa
+ Cách miêu tả ghi chép cụ thể -> tự phơi bày sự xa hoa ,quyền thế 
+ Cách quan sát , những lời nhận xét ,những lời bình luận : “ Cảnh giàu sang của vua chúa khác hẳn với người bình thường” “ lần đầu tiên mới biết caí phong vị của nhà đại gia”
+ Tỏ ra thờ ơ dửng dưng với cảnh giàu sang nơi phủ chúa. Không đồng tình với cuộc sống quá no đủ, tiện nghi mà thiếu sinh khí . Lời văn pha chút châm biếm mỉa mai .
- Tâm trạng khi kê đơn bắt mạch cho thế tử
+ Lập luận và lý giải căn bệnh của thế tử là do ở chốn màn the trướng gấm, ăn quá no, mặc quá ấm, tạng phủ mới yếu đi. Đó là căn bệnh có nguồn gốc từ sự xa hoa, no đủ hưởng lạc, cho nên cách chữa không phải là công phạt giống như các vị lương y khác.
+ Hiểu rõ căn bệnh của thế tử, có khả năng chữa khỏi nhưng lại sợ bị danh lợi ràng buộc,phải chữa bệnh cầm chừng, cho thuốc vô thưởng vô phạt
 Sợ làm trái y đức ,phụ lòng cha ông nên đành gạt sở thích cá nhân để làm tròn trách nhiệm và lương tâm của người thầy thuốc.
 Dám nói thẳng ,chữa thật . Kiên quyết bảo vệ chính kiến đến cùng. 
=> Lờ Hữu Trỏc là người thày thuốc giỏi, cú kiến thức sõu rộng và giàu kinh nghiệm; có lương tâm, có y đức.
=> Một nhân cách cao đẹp, khinh thường lợi danh, quyền quí, quan điểm sống thanh đạm ,trong sạch.
3) Bút pháp kí sự đặc sắc của tác phẩm
+ Khả năng quan sát tỉ mỉ ,ghi chép trung thực ,tả cảnh sinh động 
+ Lối kể khéo léo, lôi cuốn bằng những sự việc chi tiết đặc sắc, lụi cuốn sự hấp dẫn của người đọc tạo nờn cỏi thần của cảnh và việc.
+ Có sự đan xen với tác phẩm thi ca làm tăng chất trữ tình của tác phẩm .
III) Tổng kết chung 
- Phản ánh cuộc sống xa hoa ,hưởng lạc ,sự lấn lướt cung vua của phủ chúa –mầm mống dẫn đến căn bệnh thối nát trầm kha của XH phong kiến Việt Nam cuối thế kỉ XVIII
- Bộc lộ cái tôi cá nhân của Lê Hữu Trác : một nhà nho,một nhà thơ ,một danh y có bản lĩnh khí phách ,coi thường danh lợi.
4 . Củng cố:
 GV yeõu caàu HS tửù toựm taột nhửừng neựt chớnh veà giaự trũ ngheọ thuaọt vaứ noọi dung ủoaùn trớch 
 - Bài học đó cho em những nhận thức gỡ về chế độ phong kiến ngày xưa? Em thấy chế độ ta ngày nay cú những điểm ưu việt gỡ trong mối quan hệ giữa cỏc cấp lónh đạo với nhõn dõn?
- Vỡ sao Lờ Hữu Trỏc lấy tờn là ễng già lười ở đất Thượng Hồng ( Hải Thượng Lón ễng ).
	5. Dặn dũ:
- Học sinh chuẩn bị bài “Từ ngôn ngữ chung đến lời nói cá nhân”