Giáo án Ngữ văn khối 11 - Tiết: Truyện An dương vương và Mỵ châu - Trọng thuỷ

TRUYỆN AN DƯƠNG VƯƠNG VÀ MỴ CHÂU-TRỌNG THUỶ
I.MỤC TIÊU CẦN ĐẠT
Giúp HS:
-Nắm vững những đặc trưng chủ yếu của thể loại truyền thuyết.
-Nắm được giá trị, ý nghĩa của truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thuỷ: bi kịch nước mất, nhà tan; mối tình ngang trái, và bài học cảnh giác, giữ nước
-Hình thành kĩ năng đọc-hiểu truyện dân gian.
-Khắc sâu bài học giữ nước mà tác giả dân gian muốn gửi gắm cho đời sau.
II.PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN
-SGK, giáo án, tranh ảnh minh họa
III.PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
Tổ chức giờ dạy theo cách kết hợp các phương pháp đọc sáng tạo, gợi tìm; kết hợp với các hình thức thảo luận, trả lời câu hỏi.
IV.TIẾN TRÌNH LÊN LỚP
-Ổn định lớp
TG
HĐ của GV
HĐ của HS
Nội dung ghi bảng và ghi vở
HĐ1:Kiểm tra bài cũ
GV đặt câu hỏi 
+Các em hãy nêu những phẩm chất và tài năng chứng minh Đăm San là một người anh hùng?
+Các em hãy cho biết sử thi là gì?
HĐ2:Giới thiệu bài mới
Các em đã được tìm hiểu thể loại TT ở THCS với văn bản Thánh Gióng, Sự tích Hồ Gươm. Hôm nay, các em sẽ được học thêm 1 văn bản mới về thể loại này là: TRUYỆN AN DƯƠNG VƯƠNG VÀ MỴ CHÂU - TRỌNG THUỶ.
HĐ3: Hướng dẫn HS tìm hiểu bài mới
1.Gọi HS đọc phần Tiểu dẫn trong SGK
-Đặt câu hỏi
-Truyền thuyết là gì?
-Truyền thuyết có những đặc trưng nào về nội dung, nghệ thuật?
2.HD HS đọc-hiểu văn bản
-Gọi Hs đọc/tóm tắt văn bản
-Đặt câu hỏi
+Truyện ADV và MC-TT gắn với di tích lsử nào?
+Văn bản sử dụng phương thức biểu đạt nào?
+VB có thể chia làm mấy phần? Nội dung của từng phần là gì?
+Nhân vật chính của Vb này là ai? Các n/vật khác có vai trò gì?
+Kể ra những chi tiết đặc sắc của truyện?
+ADV đã làm được những c/việc gì để xây dựng và bvệ đ/nước?
+Qua đó, các em thấy ADV là người ntn?
+Phần đầu có những chi tiết kì ảo nào? Có tác dụng gì?
(vì h/ảnh Rùa vàng là h/ảnh thường xhiện trong tâm thức người Việt cổ, rùa là một trong tứ linh Long-Li-Quy-Phượng. H/ảnh nỏ thần là sự kì ảo hoá bí mật về vũ khí tinh xảo của người Việt xưa)
+Việc làm của ADV đã mang lại những thành công gì? 
+Việc mất nước do lỗi của ai?Hãy thống kê những biểu hiện mất cảnh giác đó?
+Nhân dân phán xét những việc làm của cha con ADV ntn? Những chi tiết nào nói lên điều đó?
+Em có nxét gì về hành động rút gươm chém MC của ADV?
+Tại sao nói mối tình MC-TrT là mối tình bi kịch?
+Cái chết của TrT nói lên điều gì ở con người TrT?
+Thảo luận câu hỏi 2 SGK trang 43?
(MC tội lỗi thật nặng nề và đã bị trừng trị nghiêm khắc. Nhưng nàg cũng thật đáng thương do tất cả những sai lầm tội lỗi đều xuất phát từ sự vô tình, tính ngây thơ, nhẹ dạ nàng chỉ hđộng theo t/cảm, theo nhịp đập của trtim chứ không đắn đo, suy xét, chỉ biết việc riêng chẳng lo việc chung. Tố Hữu đã viết về nàng thật công bằng và nghiêm khắc:
Tôi kể ngày xưa chuyện MC
Trái tim lầm chỗ để trên đầu
Nỏ thần vô ý trao tay giặc
Nên nổi cơ đồ đắm biển sâu)
3.HD HS rút ra ý nghĩa văn bản
+Hãy thống kê những chi tiết kì ảo trong văn bản và cho biết ý nghĩa của chúng?
HĐ4: Củng cố, HD HS làm bài tập, luyện tập 
-HS trả lời câu hỏi
HS đọc Tiểu dẫn
HS trả lời các câu hỏi
HS đọc/tóm tắt văn bản
HS trả lời câu hỏi
HS thảo luận nhóm
(trong bàn)
HS thảo luận nhóm
HS thảo luận nhóm
HS thảo luận nhóm (2 bàn)
HS trả lời 
HS trả lời 
HS trả lời 
HS trả lời 
HS trả lời (ý kiến riêng)
HS nêu ý nghĩa của vbản
Làm BT LT
I.Tiểu dẫn
1.Về thể loại TrT
-Định nghĩa: TrT là một loại truyện dân gian, kể về các sự kiện và nhân vật lịch sử, qua đó nhân dân thể hiện nhận thức, quan điểm, tình cảm của mình.
-Đặc trưng:
+Đề tài: lấy từ lịch sử, thường là những vấn đề có tính chất trọng đại, được chi phối bởi cảm quan lịch sử.
+Sử dụng nhiều yếu tố tưởng tượng, hư cấu.
+Nhân vật được xây dựng hết sức đơn giản.
+Cốt truyện đơn giản, ít tình tiết, được tổ chức theo hướng thắt-mở nút.
+Gắn với các lễ hội dân gian, phong tục thờ cúng của nhân dân, các di tích lsử-vhóa
-Giá trị: phản ánh và lí giải các n/vật, sự kiện lsử có ảnh hưởng to lớn đến đời sống cộng đồng, gắn với trthống dựng và giữ nước của dtộc.
2.Về truyện ADV và MC-TT
-Gắn với di tích Cổ Loa
II.Đọc-hiểu văn bản
1.Xác định cấu trúc hình thức
-VB chủ yếu sử dụng phương thức tự sự để kể chuyện lịch sử.
-Bố cục: chia làm 2 phần
+Phần 1: từ đầu đến “bèn xin hoà”: kể chuyên ADV xây thành, chế nỏ
+Phần 2: đoạn còn lại: kể về bi kịch tình yêu của MC-TT gắn với thất bại của nước Âu Lạc.
àcả hai phần truyện đều thể hiện nhận thức và thái độ của nhân dân đối với vai trò, tr/nhiệm của cha con ADV, sau đó là của mỗi công dân trong lsử.
-Nhân vật chính: ADV, MC và TT, các nhân vật khác có vai trò phát triển cốt truyện
àtruyện xây dựng được một hệ thống n/vật chứa đầy mâu thuẫn và mthuẫn ấy vừa thuộc về cá nhân vừa p/ánh những mthuẫn gay gắt giữa dtộc ta với kẻ thù x/lược.
-Có những chi tiết ng/thuật đặc sắc và nhiều ý nghĩa (h/ảnh ngọc trai-giếng nước).
2.Nội dung văn bản: có 3 ND
a.Vai trò của ADV trong sự nghiệp dựng và giữ nước
-Biểu hiện: dời đô về đồng bằng, cho xây thành ốc, tìm người chế tạo vũ khí tốt, nghe lời Rùa vàng diệt trừ yêu quái
àADV là người có trí tuệ sáng suốt, bản lĩnh vững vàng; có tthần cảnh giác, qtâm chống giặc; có tđộ trân trọng người hiền tài
-Các chi tiết kì ảo: n/vật cụ già xuất hiện một cách kì ảo một cách bí ẩn, thần Kim quy từ biển Đông lên giúp ADV xây thành chế nỏ 
àkhẳng định việc làm của ADV là chính nghĩa, được lòng trời, hợp ý dân.
-Kết quả: quân Triệu Đà thua to, xin hoà
ànêu cao bài học cảnh giác, khẳng định vai trò của ADV và sự ca ngợi của nhân dân về những hđộng có ý nghĩa lsử đó.
(HẾT TIẾT 10)
b.Bi kịch nước mất nhà tan
*Bi kịch nước mất
-Nguyên nhân: liên quan đến trách nhiệm của cha con ADV
+ADV: 
.Nhận lời cầu hoà
.Nhận lời cầu hôn, cho phép TrThuỷ ở rể: để TrT tự do, không giám sát, đề phòng; không giáo dục con gái; lơ là trong việc phòng thủ đất nước; chủ quan khinh địch.
+MC: cho TrT xem nỏ thần, mất cảnh giác trước những lời từ biệt đầy ẩn ý của TrT, cả tin, ngây thơ trong tyêu, trực tiếp tiếp tay cho âm mưu của cha con TrĐà có đkiện để thực hiện nhanh chóng ý đồ.
-Kết quả: làm sự nghiệp của ADV bị tiêu vong.
-Câu nói của thần Kim quy: “Giặc ngồi sau lưng” chính là lời kết tội đanh thép của nhdân ta, của công lí về hành động vô tình mà phản quốc của MC.
-Hđộng rút gươm chém MC của ADV là hđộng quyết liệt, dứt khoát, đứng về phía công lí và quyền lợi của dtộc để xử án, cũng là sự thức tỉnh muộn màng của nhà vua.
Tuy nhiên, hđộng đó gợi cảm giác về một hoàn cảnh khốc liệt của chtranh, khi người cha không còn cách nào khác phải giết con mìnhàmang t/chất bi kịch
*Bi kịch tình yêu
-Mối tình MC-TrT là mối tình éo le, nó song song và đan cài với sự nghiệp giữ nước Âu Lạc của ADV.
-MC ngây thơ, hết lòng tin chồng, còn TrT có sẵn âm mưu chiếm nỏ thần. Nhưng sau đó, TrT cũng nảy sinh tyêu thật sự với MC. Tham vọng vừa chiếm được nước Âu Lạc, vừa trọn trình với người yêu không thể dung hoà nên sau khi chiến thắng, TrT tự tử vì nỗi “tiếc thương MC khôn cùng”. TrT tự vẫn vì không thể chỉ chọn một trong hai tham vọng, chết vì hiểu mối mâu thuẫn không thể giải quyết trong con người anh taàvì thế nó mang ý nghĩa tố cáo chtranh.
-MC không co tội với chồng vì “xuất giá tòng phu” nhưng trong hcảnh đất nước có chtranh, nàng chỉ biết trọn chữ “tòng” mà quên mất nhiệm vụ với quốc gia, dtộc là có tội.
àLời kết tội của Rùa vàng thể hiện sự phán xét công bằng của nhdân.
c.Ý nghĩa của những chi tiết kì ảo
-Rùa vàng giúp ADV xây thành và chế nỏ thần: đề cao tính đúng đắn trong việc xây thành và thần thánh hoá sức mạnh của vũ khí trong tay người Âu Lạc, khẳng định tthần cảnh giác của nhà vua.
-Ngọc trai: minh chứng cho tấm lòng trong trắng nhưng bị lừa dối của MC.
-ADV cầm sừng tê bảy tấc đi vào thuỷ cung: người dân thương tiếc, ngưỡng mộ người anh hùngàmuốn bất tử hoá người anh hùng.
-H/ảnh ngọc trai-giếng nước là sự hoá giải mối oan tình.
àCác chi tiết này thể hiện nhận thức lsử và tđộ của nhdân ta với các n/vật lsử, kết hợp với cái lõi lsử có giá trị “lưu giữ kí ức” về lsử trong nhdân và có giá trị thẩm mĩ cao, tạo sức hấp dẫn cho câu chuyện.
3.Ý nghĩa
-Kết thúc bi thảm của cha con ADV là bài học nhắc nhở ý thức công dân của mỗi người đối với cộng đồng.
-Đặc sắc ng/thuật:
+cốt truyện lsử đã được trthuyết hoá nên càng li kì hấp dẫn có thể nói đó là một trong những TrT của dtộc ta.
+Kết hợp bi hùng, xây dựng được những h/ảnh giàu chất tư tưởng thẩm mĩ có sức sống lâu bền.
III.Luyện tập
HS thảo luân các vđề
-Câu hỏi 5 SGK trang 43 
-Cách kết thúc truyện
V.DẶN DÒ
-HS làm 3 BT ở phần Luyện tập SGK trang 43
-Soạn bài Uylit trở về