Giáo án Ngữ văn khối 11 - Tiết 89: Từ ấy

A. Mục tiêu cần đạt:
- Giúp học sinh thấy rõ niềm hạnh phúc, sự say mê mãnh liệt của tác giả trong buổi đầu gặp gỡ lý tưởng cách mạng, tác động to lớn của lý tưởng cách mạng với cuộc đời nhà thơ.
- Làm cho học sinh hiểu được sự vận động của các yếu tố trong thơ trữ tình như: tứ thơ, hình ảnh, ngôn ngữ, nhịp điệu trong thơ trong việc làm nổi bật tâm trạng của cái tôi nhà thơ.
B. Phương tiện và cách thức tiến hành:
9 trang
minh_thuy
1494
1 Download
Bạn đang xem tài liệu "Giáo án Ngữ văn khối 11 - Tiết 89: Từ ấy", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Ngày soạn: 26/2/2010
Ngày dạy: 1/3/2010
Tiết 89: TỪ ẤY
Mục tiêu cần đạt:
 - Giúp học sinh thấy rõ niềm hạnh phúc, sự say mê mãnh liệt của tác giả trong buổi đầu gặp gỡ lý tưởng cách mạng, tác động to lớn của lý tưởng cách mạng với cuộc đời nhà thơ. 
 - Làm cho học sinh hiểu được sự vận động của các yếu tố trong thơ trữ tình như: tứ thơ, hình ảnh, ngôn ngữ, nhịp điệu trong thơ  trong việc làm nổi bật tâm trạng của cái tôi nhà thơ.
B. Phương tiện và cách thức tiến hành:
1. Phương tiện: Sách giáo khoa, sách giáo viên, thiết kế bài giảng.
2. Cách thức:
Kết hợp các phương pháp đọc hiểu, phát vấn, thảo luận, thuyết giảng.
C. Tiến trình lên lớp:
1. Ổn định lớp
2. Kiểm tra bài cũ
- Câu hỏi: Em hãy đọc thuộc bài thơ “Chiều tối” của Hồ Chí Minh và nêu lên nội dung khái quát của bài thơ?
- Giáo viên nhận xét, cho điểm.
3. Vào bài mới
Lời dẫn: Trong cuộc đời mỗi người đều có những phút giây kỳ diệu, đánh dấu sự đổi thay như một bước ngoặt quan trọng trong đời. Có thể nói, phút giây ấy như lắng đọng, in đậm, vĩnh viễn không phai mờ trong tâm trí ta. Đó là giây phút tình yêu chợt đến với Xuân Diệu, để người thơ ngất ngây trong hạnh phúc, đắm đuối vị ái tình ngọt ngào và cảm thấy: Từ lúc yêu nhau hoa nở mãi- Trong vườn thơm ngát của hồn tôi. Đó cũng là phút giây người thanh niên trí thức Nguyễn Kim Thành giác ngộ lý tưởng cộng sản. Giây phút ấy đã tác động hết sức mạnh mẽ đến nhận thức của người thanh niên ấy và tạo nên sự chuyển biến sâu sắc trong tư tưởng, tình cảm của anh. Sự tác động và chuyển biến mạnh mẽ đó diễn ra thế nào, cô trò chúng ta sẽ cùng đi vào tìm hiểu bài thơ Từ ấy.
4. Bài mới
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
HĐ1: Tìm hiểu phần tiểu dẫn
TT1: Em hãy trình bày những nét chính trong cuộc đời Tố Hữu?
HS trả lời
GV nhận xét, bổ sung.
TT2: Hãy trình bày hiểu biết của em về tập thơ “Từ ấy”?
HS trả lời 
GV nhận xét, bổ sung 
TT3: Em hãy cho biết hoàn cảnh sáng tác và xuất xứ của bài thơ Từ ấy?
HS trả lời 
GV nhận xét, bổ sung 
TT4: GV hướng dẫn HS đọc diễn cảm bài thơ và phân chia bố cục.
GV phát vấn : Bài thơ có thể chia làm mấy phần? Tìm ý chính trong từng phần?
HS trả lời 
GV nhận xét, bổ sung 
HĐ 2: Đọc-hiểu văn bản
TT1: Em hãy phát biểu những cảm nhận ban đầu của mình khi đọc khổ thơ này?
TT2: Em hãy cho biết Từ ấy là thời điểm nào? Thời điểm này có ý nghĩa gì trong cuộc đời nhà thơ?
HS trả lời 
GV nhận xét, bổ sung 
TT3: GV tiến hành cho HS thảo luận theo nhóm với nội dung câu hỏi:
Nhà thơ đã sử dụng hình ảnh nào để chỉ lý tưởng? Hiệu quả của việc sử dụng các hình ảnh ấy?
HS làm việc theo nhóm (nhóm 1, nhóm 2 làm câu 1; nhóm 3, nhóm 4 làm câu 2), cử đại diện trình bày kết quả thảo luận, các nhóm khác nhận xét, bổ sung.
GV nhận xét, bổ sung 
TT4: Em có cảm nhận gì về những động từ: “bừng”, “chói” trong câu thơ?
TT5: Nhà thơ đã sử dụng những hình ảnh nào để thể hiện niềm vui sướng, say mê khi bắt gặp lý tưởng?
TT6: Khi được ánh sáng lý tưởng soi rọi nhà thơ đã có những nhận thức mới về lẽ sống như thế nào?
HS trả lời 
GV nhận xét, bổ sung
TT7: Động từ buộc được sử dụng trong câu thơ có phải mang ý nghĩa bắt buộc hay không? Vì sao? 
TT8: Nhà thơ đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì để diễn tả sự gắn bó, đồng cảm của mình với những con người cần lao trong xã hội? 
 - HS trả lời 
GV nhận xét, bổ sung 
TT9: Sự chuyển biến sâu sắc trong tâm hồn nhà thơ được biểu hiện ra sao?
HS trả lời 
GV nhận xét, bổ sung 
TT10: Nhận xét về cách xưng hô của tác giả ở khổ thơ cuối?
TT11: Qua bài thơ, em thấy nhà thơ đứng trên quan điểm nào? Nhận thức được điều gì?
HS trả lời 
GV nhận xét, bổ sung 
HĐ 3: Tổng kết
TT1: Em hãy nêu nội dung khái quát của bài thơ “Từ ấy”?
- HS trả lời 
- GV nhận xét, bổ sung
TT2: Nhận xét về các biện pháp nghệ thuật được dùng trong bài thơ? Có gì đáng chú ý trong nhịp điệu các câu thơ?
HS trả lời 
GV nhận xét, bổ sung 
I. Tiểu dẫn
1. Tác giả
- Tố Hữu (1920- 2002), tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành, quê ở Quảng Điền, Thừa Thiên- Huế.
- 1938, 18 tuổi được kết nạp Đảng=> Sự nghiệp thơ ca gắn liền với sự nghiệp Cách mạng.
- Thơ Tố Hữu luôn gắn bó và phản ánh chân thật những chặng đường cách mạng đầy gian khổ và hy sinh nhưng cũng nhiều thắng lợi vẻ vang của dân tộc Việt Nam.
2. Tác phẩm
a. Tập thơ Từ ấy
- Tập thơ gồm 3 phần: Máu lửa, Xiềng xích và Giải phóng; phản ánh ba chặng đường đấu tranh và trưởng thành của nhà thơ từ khi giác ngộ lý tưởng Đảng đến Cách mạng tháng 8 năm 1945.
b. Bài thơ Từ ấy
* Hoàn cảnh sáng tác: 
- Bài thơ Từ ấy được sáng tác khi nhà thơ được kết nạp Đảng Cộng sản vào tháng 7/1938. Hoàn cảnh đó góp phần tạo nên cảm hứng sôi nổi, say đắm, trẻ trung và lãng mạn tràn đầy.
* Xuất xứ: Bài thơ nằm trong phần Máu lửa của tập Từ ấy.
* Bố cục bài thơ: 
Gồm 3 phần
- Phần 1: Khổ thơ 1: Niềm vui sướng, say mê khi bắt gặp lý tưởng Đảng.
- Phần 2: Khổ thơ 2: Nhận thức mới về lẽ sống.
- Phần 3: Khổ thơ 3: Sự chuyển biến sâu sắc trong tình cảm của tác giả.
II. Đọc- hiểu
1. Niềm vui sướng, say mê khi bắt gặp lý tưởng Đảng
- Toàn bộ khổ thơ toát lên một niềm vui tươi, phấn khởi.
- Tác giả sử dụng những hình ảnh rất sống động, tươi mới, trẻ trung như: nắng hạ, mặt trời chân lý, vườn hoa lá; cùng những động từ mạnh như: bừng, chói.
- Từ ấy là mốc thời gian có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong đời cách mạng và đời thơ của Tố Hữu.
- Từ ấy là khi nhà thơ được giác ngộ lý tưởng cách mạng, lý tưởng cộng sản, được kết nạp vào Đảng.
- Hình ảnh ẩn dụ: nắng hạ, mặt trời chân lý 
Þ Khẳng định, nhấn mạnh lý tưởng cộng sản như một nguồn sáng ngời, nguồn sáng vĩ đại bừng chiếu tâm hồn nhà thơ. 
- Những động từ: bừng, chói nhằm nhấn mạnh ánh sáng lý tưởng cộng sản đã mở ra trong tâm hồn nhà thơ chân trời mới của nhận thức, tư tưởng, tình cảm
Hồn tôi là một vườn hoa lá
Rất đậm hương và rộn tiếng chim
Þ Hình ảnh vườn hoa lá đậm hương và rộn tiếng chim đã gợi tả một thế giới tràn đầy sức sống.
Chính lý tưởng cộng sản đã làm cho tâm hồn con người yêu đời, khơi dậy cảm hứng sáng tạo mới cho tâm hồn thơ.
Những nhận thức mới về lẽ sống
Tôi buộc lòng tôi với mọi người
Ý thức tự nguyện sâu sắc và quyết tâm cao độ muốn vượt qua giới hạn của cái “tôi” cá nhân để sống hoà hợp giữa cộng đồng những người cần lao, cảm nhận và đồng cảm sâu xa với từng hoàn cảnh con người cụ thể.
Buộc ở đây không phải mang nghĩa bắt buộc, miễn cưỡng, mà đó là sự tự nguyện, tự giác của nhà thơ muốn gắn bó hài hoà giữa “cái tôi” nhân với “cái ta” chung của mọi người.
Để -> hồn trang trải trăm nơi
 -> Hồn tôi với bao hồn khổ
 -> Khối đời
Điệp từ để tạo cho nhịp thơ dồn dập, thôi thúc, hăm hở. Đồng thời, nó cúng nhấn mạnh sự đồng cảm, chia sẻ, yêu thương, tình hữu ái giai cấp của người chiến sĩ cộng sản với số phận những người cần lao, dể tạo nên khối đời ->sức mạnh của tình đoàn kết.
3. Sự chuyển biến sâu sắc trong tình cảm của tác giả
- Sự chuyển biến sâu sắc trong tâm hồn nhà thơ được biểu hiện qua sự chuyển đổi cách xưng hô: tôi -> con, anh, em Þ cách xưng hô chuyển sang thân mật ruột thịt hơn.
- Cách xưng hô ruột thịt + số từ ước lệ vạn nhấn mạnh, khẳng định tình cảm gia đình nồng ấm, thân thiết. Nhà thơ đã cảm nhận sâu sắc mối quan hệ giữa bản thân với quần chúng lao khổ.
Þ Tấm lòng đồng cảm xót thương của nhà thơ đối với những cuộc đời bất hạnh + lòng căm giận trước những bất công, ngang trái của cuộc đời cũ.
- Nhà thơ đã đứng trên quan điểm của giai cấp vô sản, nhận thức sâu sắc về mối liên hệ giữa cá nhân với quần chúng lao khổ, với nhân loại cần lao.
Þ Bài thơ là tuyên ngôn cho tập Từ ấy nói riêng và cho toàn bộ tác phẩm của Tố Hữu nói chung.
III. Tổng kết
 1. Nội dung: Bài thơ diễn tả niềm vui sướng, say mê mãnh liệt của Tố Hữu trong buổi đầu gặp gỡ lý tưởng, tác dụng kỳ diệu của lý tưởng đối với cuộc đời nhà thơ.
2. Nghệ thuật: Hình ảnh tươi sáng, các hình ảnh ẩn dụ, so sánh gợi cảm, ngôn ngữ giàu nhạc điệu. Giọng thơ nhịp điệu say sưa, dồn dập, hăm hở, hệ thống vần cuối phong phú, có sức ngân vang.
Củng cố, dặn dò
- Củng cố: GV gọi 1 đến 2 em HS đứng dậy đọc ghi nhớ SGK trang 44.
- Dặn dò: 
+ Các em về xem lại nội dung bài học, học thuộc lòng bài thơ và tìm đọc thêm một số bài thơ trong tập Từ ấy.
+ Chuẩn bị soạn bài: Đọc thêm ( Lai Tân- Nhớ đồng- Tương tư- Chiều xuân).
Đà Nẵng ngày  tháng  năm 
Chữ ký của GVHD Chữ ký của SVTT
Nguyễn Thị Huyền Nhung Nguyễn Thị Lê
Tài liệu đính kèm:
Tu ay To Huu(1).doc