Giáo án Ngữ văn 11CB tiết 41, 42: Chữ người tử tù - Nguyễn Tuân

Tuần :11
Tiết : 41,42
CHỮ NGƯỜI TỬ TÙ
 Nguyễn Tuân
I-MỤC TIÊU 
Giúp HS:
- Cảm nhận được vẻ đẹp của hình tượng Huấn Cao , đồng thời hiểu thêm quan điểm nghệ thuật của Nguyễn Tuân qua nhân vật này .
- Hiểu và phân tích được nghệ thuật của thiên truyện : tình huống truyện độc đáo , không khí cổ xưa , thủ pháp đối lập , ngôn ngữ giàu giá trị tạo hình .
II – CHUẨN BỊ 
 -GV : sgk- sgv, Taùc giaû Nguyeãn Tuaân 
 -HS : Ñoïc baøi & soaïn baøi .
 - PP :Gôïi môû, vaán ñaùp, neâu vaán ñeà, thaûo luaän nhoùm, höôùng daãn traû lôøi caâu hoûisgk.
.III- TIẾN TRÌNH BÀI DẠY:
1.Ổn định lớp:
2.Kiểm tra 
Phân tích hình ảnh phố huyện , cuộc sống con người nơi phố huyện trong tác phẩm 
Phân tích nghệ thuật đặc sắc của truyện ngắn “Hai đứa trẻ”.
3.Bài mới 
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Yêu cầu cần đạt
HĐ1: Hướng dẫn tìm hiểu về tác giả , tác phẩm .
* GV gọi HS đọc phần tiểu dẫn và trình bày những nét chính về nhà văn Nguyễn Tuân
* Gv nêu câu hỏi :Nêu những hiểu biết về tập truyện “ Vang bóng một thời” ?
* GV giới thiệu tập truyện “Vang bóng một thời” Tập truyện gồm 11 truyện ngắn viết về những thú chơi tao nhã của các nhà nho xưa, một thời đã xa, nay chỉ còn vang bóng.
HĐ 2: hướng dẫn đọc hiểu văn bản 
* GV yêu cầu hs tóm tắt tác phẩm và chia bố cục tp: Hãy xác định bố cục và nội dung từng phần của truyện “ Chữ người tử tù” ?
* GV ghi nhận và nhắc lại bố cục tác phẩm . Bố cục : 3 phần 
- Nhận được phếu trát ..... rồi sẽ liệu : Nỗi lo của viên quản ngục khi biết tin Huấn Cao bị giải đến.
- Sớm hôm sau ........ thiên hạ : Tâm trạng, thái độ của Huấn Cao và Quản ngục.
- Còn lại : Cảnh Huấn Cao cho chữ và lời khuyên viên quản ngục.
*GV gợi ý phân tích dựa vào đại ý 3 đoạn của truyện phân tích hình ảnh từng nhân vật.
Vẻ đẹp hình tượng Huấn Cao được nhà văn miêu tả qua những chi tiết nào ? Em hãy cho biết vẻ đẹp tài hoa của HC là gì ?
* Định hướng cho hs trả lời 
* Giảng về nghệ thuật chơi chữ xưa : Thư pháp ( nghệ thuật viết chữ Hán ) vốn là thú tao nhã của người xưa bên cạnh cầm, kì, thi, họa.
* GV chuyển ý : Ở hình tượng Huấn Cao, không chỉ nổi bật bởi vẻ đẹp tài hoa mà còn có vẻ đẹp khí phách : Hãy nêu nhận xét của em về khí phách của Huấn Cao ? Khi vào chốn lao tù, thái độ và ngôn ngữ của Huấn Cao đối với viên quản ngục ra sao ?
* Giảng gợi ý một số chi tiết 
- Dám thách thức cường quyền :thái độ khinh bạc khi trả lời quản ngục: “Ngươi hỏi ta muốn gì?  vào đây ” 
- Trong những ngày chờ đợi ra pháp trường, ông vẫn giữ nguyên tư thế ung dung, đường hoàng, lẫm liệt :Hành động dỗ gông trừ rệp trước cửa ngục ; thản nhiên nhận rượu thịt Ở đay ta có thể thấy tuy thân xác ông bị xiềng xích chờ ngày tử hình nhưng tinh thần của ông vẫn hoàn toàn tự do.
Em hãy nêu ra sự đối lập giữa hình tượng Huấn Cao và chốn lao tù ?
* Chuyển ý ,nêu vấn đề : Em hiểu thế nào là “thiên lương”? Phẩm chất này của HC thể hiện như thế nào ? Huấn Cao có nhân cách như thế nào?
* Củng cố ý và ghi ý chính trên bảng 
* GV nêu vấn đề 
Sau khi tìm hiểu đoạn 1 của truyện, em có nhận xét gì về nhân vật viên quản ngục ?Theo em vqn có phải là người xấu ,kẻ ác không?Vì sao vqn lại biệt đãi HC như vậy ? Chi tiết nào thể hiện viên quản ngục là người biết quí trọng người tài ?
* Gợi ý + Bình giảng
-Thái độ kính cẩn đến khúm núm trước HC. Một sự khúm núm không hạ thấp con người mà nâng cao con người vì là sự khúm núm truớc cái tài, cái đẹp, cái cao cả của tâm hồn. nhân cách ấy là nhân cách của Cao Bá Quát “Nhất sinh đê thủ bái mai hoa”
- Là người có bản lĩnh, gan góc bất chấp pháp luật, biệt đãi HC- một tử tù của triều đình
- Biết yêu cái đẹp là điều kiện cho người ta trở nên đẹp, giữ vững được thiên lương trong bất kỳ hoàn cảnh nào.Viên quản ngục là người có nhân cách, có lương tâm. Nét nổi bật ở ông là tấm lòng yêu quí, trân trọng, gìn giữ cái tài, cái đẹp và “thiên lương”.
Huấn Cao cho chữ và khuyên viên quản ngục điều gì ?Thái độ của viên quản ngục lúc ấy ra sao? Nét độc đáo, đặc sắc trong xây dựng nhân vật của Nguyễn Tuân là : Quản ngục được miêu tả bắt đầu từ đối lập với Huấn Cao, sau đó, được liên kết với Huấn Cao bởi cái Đẹp. Gặp được cái Đẹp chân chính, lòng yêu cái đẹp được đánh thức, nhân cách quản ngục cũng trở nên đẹp đẽ lạ thường.
*GV hỏi : Tại sao tác giả viết đây là một cảnh tượng xưa nay chưa từng có ?Ý nghĩa tư tưởng của cảnh cho chữ ? Nhận xét bút pháp nghệ thuật mà nhà văn miêu tả cảnh cho chữ ?
+ Vuông lụa trắng, thỏi mực thơm đối lập với cảnh buồng tối chật hẹp, đầy phân chuột, phân gián.
+ Hình ảnh người tù trở nên kì vĩ mang gông xiềng đang đậm tô những nét chữ đối lập với hình ảnh co ro của thầy thơ lại và sự khúm núm của viên quản ngục.
=> Cái đẹp có thể sản sinh từ đất chết, nơi tội ác ngự trị nhưng không thể sống chung với tội ác
*GV hỏi hs câu 5 sgk 
 HĐ3 Hướng dẫn tổng kết bài học 
*GV gọi hs nhận xét KL về bài học 
* Gọi hs đọc phần ghi nhớ 
* Hướng dẫn luyện tập 
-HS đọc phần tiểu dẫn nêu ý cơ bản về tác giả 
Nguyễn Tuân ( 1910 - 1987 ) sinh tại Hà Nội, trong một gia đình Nho giáo.
- Là nhà văn nổi tiếng của nền văn học hiện đại Việt Nam. Trong cả hai giai đoạn trước và sau Cách mạng tháng Tám, ông đều có những tác phẩm xuất sắc.
- Tác phẩm của ông thể hiện lòng yêu quí những nét đẹp truyền thống văn hóa dân tộc.
- HS tìm đọc ý trong sách gk
- HS đã đọc tác phẩm ở nhà , tóm tắt tp và chia bố cục 
- HS đọc vb tìm các ý nói về tài viết chữ của HC 
+ Viết chữ rất nhanh,rất đẹp
+ Chữ rất vuông rất đẹp 
+ Chữ được xem như báu vật 
 + DC : Hay là cái người tỉnh Sơn ta vẫn khen cái tài viết chữ đẹp rất nhanh và rất đẹp. Chữ ông đẹp lắm, vuông lắm
- HS trao đổi thảo luận trả lời 
+ Coi thường cái chết 
+ Đứng đầu cuộc khởi nghĩa chống lại triều đình thối nát.“ Chọc trời khuấy nước, đến trên đầu người ta, người ta cũng chẳng còn biết có ai nữa ”
 + Tư thế ung dung, đường hoàng, lạnh lùng trước lời dọa dẫm của lính áp giải (Hành động dỗ gông trước cửa ngục )
+ Coi thường cường quyền khinh bạc khi trả lời quản ngục: “Ngươi hỏi ta muốn gì?  đây” 
- HS nêu ý : Nhà tù đen tối ,HC tỏ sáng 
- Thảo luận nhóm trả lời 
+ “Thiên lương” là tâm hồn trong sáng, cao đẹp
+“Thiên lương” là tính lương thiện của con người
+ Không bao giờ cho chữ vì vàng ngọc hay quyền thế 
+ Ông trân trọng những tâm hồn biết hướng về cái đẹp, cái tài ( khi hiểu rõ tấm lòng của viên quản ngục HC đã đồng ý cho chữ.)
- HS đọc lại đoạn văn
 “ Trong hoàn cảnh đề lao, người ta sống bằng tàn nhẫn, bằng lừa lọc. Tính cách dịu dàng và lòng biết giá trị người, biết trọng người ngay của viên quản ngục này là một thanh âm trong trẻo chen giữa một bản đàn mà nhạc luật hỗn loạn xô bồ”.
 - HS thảo luận nhóm trả lời 
 +Là người say mê cái đẹp, thích chữ HC 
 +Là người biết kính trọng người tài đức 
 + Lần đầu gặp HC trong cảnh nhận tù thì kiêng nể Lần thứ 2, bị HC miệt thị nặng lời, vẫn nhẫn nhịn, lễ phép “xin lĩnh ý” và suy nghĩ “những người chọc trời” 
 +Là quản ngục nhưng không đủ can đảm giáp mặt tử tù 
 + Quản ngục là người biết thưởng thức cái đẹp và gìn giữ cái đẹp
-HS đọc lại đoạn văn :Đêm hôm ấy .. buồn bã đở viên quản ngục 
 Đoạn văn được viết bằng bút pháp nghệ thuật đối lập c
+Vuông lụa trắng, thỏi mực thơm >< bóng tối chật hẹp ẩm thấp của nhà tù.
 +Người tù >< viên quản ngục, thầy thơ lại 
 +Tư thế ung dung >< co ro, khúm núm
- HS nhận xét theo ý riêng 
-HS nhận xét tổng kết 
- Đọc ghi nhớ 
I.TIỂU DẪN 
 1.Tác giả 
- Nguyễn Tuân ( 1910 – 1987) sinh trong một gia đình nhà nho khi Hán học đã tàn .
- Trước cách mạng tháng tám NT là cây bút văn xuôi lãng mạn thời kì cuối , sau CM tháng tám ông là nhà văn hiện thực phục vụ hai cuộc kháng chiến .
- NT là nhà văn lớn có phong cách tài hoa độc đáo ,nhà tùy bút số một của Việt Nam .
- Tác phẩm tiêu biểu : Vang bóng một thời, một chuyến đi , Sông Đà 
2. Tác phẩm: Chữ người tử tù in trong tập truyện " Vang bóng một thời" (1940) .
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN 
1.Tình huống truyện 
- Tình huống truyện được xây dựng bằng bút pháp đối lập tương phản : Huấn Cao – người tử tù và thầy trò viên quản ngục tình cờ gặp nhau , hiểu lầm nhau và cuối cùng trở thành tri kỉ trong hoàn cảnh đặc biệt nhà lao tỉnh Sơn .
- Tình huống truyện làm sáng lên chủ đề tư tưởng của tác phẩm : Ca ngợi cái đẹp , cái thiện đã chiến thắng cái xấu ,cái ác ; ca ngợi những bậc tài hoa anh hùng ...
2. Vẻ đẹp hình tượng Huấn Cao :
 a.Huấn Cao là nho sĩ tài hoa
-Vẻ đẹp tài hoa thể hiện gián tiếp qua lời nhận xét của viên quản ngục và thầy thơ lại 
 + Hay là cái người ....rất đẹp đó không ?
 + ...ngoài cái tài...vượt ngục nữa không 
 + Chữ ông Huấn đẹp lắm, vuông lắm. 
 + Có được chữ ...báu vật trên đời 
- Vẻ đẹp tài hoa thể hiện trực tiếp qua lời nói của ông Huấn : Chữ ta thì đẹp thật , quí thật ! 
=> Ca ngợi tài hoa của Huấn Cao tác giả thể hiện tư tưởng kính trọng , ngưỡng mộ những bậc tài hoa , trân trọng nghệ thuật thư pháp cổ truyền của cha ông.
b. HC là người có khí phách hiên ngang bất khuất 
 - Coi thường cái chết “ Đến cái cảnh chết chém, ông chẳng còn sợ...”
-Con người có nghĩa khí, có tài, chí lớn không thành nhưng trước sau vẫn coi thường gian truân, khổ ải.(dỗ gông trừ rệp ...)
-Thản nhiên nhận rượu thịt của viên quản ngục, coi đó là một việc vẫn làm
-Có thái độ và ngôn ngữ khinh bạc đối với viên quản ngục : Ngươi hỏi ta muốn gì ? Ta chỉ muốn có một điều. Là nhà ngươi đừng đặt chân vào đây"
=>Tư thế Huấn Cao luôn luôn hiên ngang, lồng lộng trên cái nền trời xám xịt của ngục tù.
c.HC có thiên lương trong sáng , nhân cách cao cả.
-Coi trọng tình bạn , xem thường danh lợi : ... ta nhất sinh không vì vàng ngọc hay quyền thế mà ép mình viết câu đối bao giờ...
- Lúc đầu không hiểu ý viên quản ngục tỏ ý khinh bạc .Nhưng khi nhận rõ tấm lòng của viên quản ngục Huấn Cao trực tiếp nói lên tấm lòng của mình ,cảm thấy ân hận về thái độ của mình đối với vqn Ta cảm cái tấm lòng biệt nhãn liên tài ... Thiếu chút nữa ta đi phụ một tấm lòng trong thiên hạ 
- HC đã đồng ý cho chữ viên quản ngục và coi vqn là người bạn tri âm,tri kỉ , khuyên vqn những lời chí tình .
=> Hình tượng Huấn Cao tượng trưng cho cái đẹp khí phách, tài hoa hòa hợp với cái đẹp của tâm hồn.
3. Hình ảnh viên quản ngục :
- Là người có học, biết quí trọng người tài.
- Có sở thích cao quí ( chơi chữ )
- Biệt đãi Huấn Cao
 + Cho người quét dọn lại buồng giam 
 + Thái độ nhận tù hiền lành , có lòng kiêng nể.
 + Cho thầy thơ lại mang rượu thịt cho Huấn Cao và các bạn đồng chí của ông 
- Khi Huấn Cao khuyên :" Ở đây ...nên thay chốn ở ... Ở đây khó mà giữ được thiên lương..." Quản ngục cảm động, vái người tù một vái, chắp tay nói một câu với Huấn Cao mà dòng nước mắt rỉ vào kẽ miệng làm cho nghẹn ngào:" Kẻ mê muội này xin bái lĩnh!"
 - Quản ngục là người biết thưởng thức cái đẹp, biết trân trọng cái đẹp. Quản ngục là người có sở thích cao quí xứng đáng là tri kỉ của bậc tài hoa, nghĩa khí
4. Cảnh cho chữ :
*Là một cảnh tượng xưa nay chưa từng có vì : Cảnh cho chữ được miêu tả bằng nghệ thuật đối lập
- Việc cho chữ là một việc thanh cao >< diễn ra trong ngục tối;
- Người nghệ sĩ sáng tạo cái đẹp >< “cổ đeo gông, chân vướng xiềng” và là tử tù sắp ra pháp trường;
-Người tử tù đứng ở tư thế bề trên, uy nghi lồng lộng>< còn quản ngục và thơ lại, những kẻ có quyền thế, lại có vẻ khúm núm, kính cẩn người tù
=>Cái đẹp được sáng tạo trên mảnh đất chết ( nhà tù ) , bởi một con người sắp chết –người tử tù.
à Sự chiến thắng của ánh sáng đối với bóng tối, của thiên lương đối với tội ác, của cái đẹp đối với sự xấu xa, nhơ bẩn.
5. Nghệ thuật 
- Cách xây dựng tình huống độc đáo, giàu kịch tính.
-Bút pháp lãng mạn , nghệ thuật đối lập.
- Ngôn ngữ trang trọng 
III. KẾT LUẬN :
 Tác phẩm " Chữ người tử tù " là bài ca động viên con người gắng giữ thiên lương trong bất kì hoàn cảnh nào. Và cái đẹp chân chính bao giờ cũng có sức sống mãnh liệt và trở thành bất tử với thời gian.
ù GHI NHỚ
4. Củng cố :
 	-Truyện độc đáo, hấp dẫn bởi cách xây dựng tình huống, tính cách nhân.
	-Truyện có ý nghĩa sâu sắc : Cái đẹp chân chính bao giờ cũng có sức chinh phục và có 
sức sống mãnh liệt. Nó sẽ trở nên bất tử với thời gian.
 - Hãy tìm điểm giống giữa HC và viên quản ngục ?
5. Dặn dò :
	Học bài
	Soạn bài " Luyện tập thao tác lập luận so sánh"