Giáo án Ngữ văn 11 tiết 9: Thao tác lập luận phân tích

Tiết: 09	Ngày soạn:..
THAO TÁC LẬP LUẬN PHÂN TÍCH
Mục tiêu bài học
 Giúp Hs:
Nắm được mục đích và yêu cầu của thao tác lập luận phân tích.
Biết cách phân tích một vấn đề chính trị, xã hội hoặc văn học.
Chuẩn bị.
Gv: Soạn giảng
Hs: Xem lại nội dung bài học trước; đọc trước bài mới.
Tiến trình bài dạy.
Ổn định lớp
Kiểm tra bài cũ
Cách phân tích và lập dàn ý cho một đề văn nghị luận.
Bài mới.
Hoạt động của Gv - Hs
Nội dung cần đạt
- Gv yêu cầu hs đọc đoạn đầu trong sgk để nắm được thế nào là thao tác lập luận phân tích.
- Yêu cầu hs đọc ngữ liệu trong sgk và trả lời những câu hỏi bên dưới.
- Gợi ý: 
+ Luận điểm (ý kiến, quan niệm ) được thể hiện trong đoạn văn: Sở khanh là kẻ bẩn thỉu, bần tiện, đại diện của sự đồi bại trong xã hội của Truyện Kiều.
+ Các luận cứ làm sáng tỏ cho luận điểm ( các yếu tố được phân tích )
* Sở khanh sống bằng nghề đồi bại, bất chính.
* Sở khanh là kẻ đồi bại nhất trong những kẻ làm nghề đồi bại, bất chính đó: Giả làm người tử tế để đánh lừa một người con gái ngây thơ, hiếu thảo; trở mặt một cách trơ tráo; thường xuyên lừa bịp tráo trở.
+ Thao tác phân tích kết hợp chặt chẽ với tổng hợp: sau khi phân tích chi tiết bột mặt lừa bịp, tráo trở của Sở Khanh, người lập luận đã tổng hợp và khái quát bản chất của hắn: “mức cao nhất của tình hình đồi bại trong xã hội này”
- Gv hướng hs đến kết luận:
- Yêu cầu hs phân tích một số đoạn văn trong sgk để phát hiện cách phân tích.
+ Phân tích căn cứ vào quan hệ nội bộ của đối tượng.
+ Phân tích theo các mối quan hệ nguyên nhân - kết quả, kết quả - nguyên nhân, quan hệ giữa đối tượng với các đối tượng liên quan, phân tích theo sự đánh giá chủ quan của người lập luận.
- Gợi ý:
Ngữ liệu ở mục I:
+ Phân tích dựa trên cơ sở quan hệ nội bộ trong bản thân đối tượng - những biểu hiện về nhân cách bẩn thỉu, bần tiện của Sở Khanh.
+ Phân tích kết hợp chặt chẽ với tổng hợp: từ việc phân tích làm nổi bật những biểu hiện bẩn thỉu, bần tiện mà khái quát lên giá trị hiện thực của nhân vật này - bức tranh về nhà chứa, tính đồi bại trong xã hội đương thời.
Ngữ liệu (1) mục II.
+ Phân tích theo quan hệ nội bộ của đối tượng: Đồng tiền vừa có tác dụng tốt, vừa có tác dụng xấu ( sức mạnh tác oai tác quái)
+ Phân tích theo quan hệ kết quả - nguyên nhân:
* Nguyễn Du chủ yếu vẫn nhìn về mặt tác hại của đồng tiền (kết quả)
* Vì một loạt hành động gian ác, bất chính đều do đồng tiền chi phối( giải thích nguyên nhân)
+ Phân tích theo quan hệ nguyên nhân - kết quả: Phân tích sức mạnh tác quái của đồng tiền → thái độ phê phán và khinh bỉ của Nguyễn Du khi nói đến đồng tiền
Trong quá trình lập luận, phân tích luôn gắn liền với khái quát, tổng hợp: sức mạnh của đồng tiền, thái độ, cách hành xử của các tầng lớp xã hội đối với đồng tiền và thái độ của Nguyễn Du đối với xã hội đó.
Ngữ liệu (2) mục II.
+ Phân tích theo quan hệ nguyên nhân - kết quả: Bùng nổ dân số ( nguyên nhân ) → ảnh hưởng đến rất nhiều đời sống con người ( kết quả )
+ Phân tích theo quan hệ nội bộ của đối tượng – các ảnh hưởng xấu của việc bùng nổ dân số đến con người:
* Thiếu lương thực, thực phẩm
* suy dinh dưỡng, suy thoái nòi giống
* Thiếu việc làm, thất nghiệp.
+ Phân tích kết hợp chặt chẽ với khái quát tổng hợp: Bùng nổ dân số → ảnh hưởng nhiều mặt đến cuộc sống con người → dân số tăng càng nhanh thì chất lượng cuộc sống của cộng đồng, của gia đình, cá nhân càng giàm sút.
- Gv hướng hs đến kết luận.
I. Mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận phân tích.
Mục đích của phân tích là làm rõ đặc điểm về nội dung, hình thức, cấu trúc và các mối quan hệ bên trong, bên ngoài của đối tượng ( sự vật, hiện tượng )
II. Cách phân tích
Khi phân tích, cần chia, tách đối tượng thành các yếu tố theo những tiêu chí, quan hệ nhất định ( quan hệ giữa các yếu tố tạo nên đối tượng, quan hệ nhân quả, quan hệ giữa đối tượng với các đối tượng liên quan, quan hệ giữa người phân tích với đối tượng phân tích,)
Phân tích cần đi sâu vào từng yếu tố, từng khía cạnh, song cần đặc biệt lưu ý đến quan hệ giữa chúng với nhau trong một chỉnh thể toàn vẹn, thống nhất.
Củng cố
Hs làm bài tập 1 sgk trang 28 để củng cố tiết học.
Cách thức phân tích và những lưu ý khi phân tích.
Dặn dò.
Học bài cũ
Làm bài tập 2, trang 28, sgk.
Rút kinh nghiệm: