Giáo án Ngữ văn 11 tiết 22: Lẽ ghét thương ( t1 ) ( trích truyện Lục Vân Tiên ) - Nguyễn Đình Chiểu

Tiết: 22 ( lớp 11a5, 11a6 ), 20 ( lớp 11a2 )	Ngày soạn: 12 / 10 / 07
LẼ GHÉT THƯƠNG ( T1 )
( Trích Truyện Lục Vân Tiên ) - Nguyễn Đình Chiểu.
Mục tiêu bài học
Giúp Hs:
Nhận thức được tình cảm yêu ghét phân minh, mãnh liệt và tấm lòng thương dân sâu sắc của Nguyễn Đình Chiểu.
Hiểu được đặc trưng cơ bản của bút pháp trữ tình Nguyễn Đình Chiểu: cảm xúc trữ tình-đạo đức nồng đậm sâu sắc; vẻ đẹp bình dị, chân chất của ngôn từ.
Rút ra bài học đạo đức về tình cảm yêu ghét chính đáng.
Chuẩn bị.
Gv: nghiên cứu tài liệu, soạn giảng.
Hs: Tóm tắt lại cốt truyện Lục Vân Tiên, soạn bài.
Tiến trình dạy học.
Ổn định lớp.
Kiểm tra bài cũ.
Bài mới.
Hoạt động của Gv và Hs
Nội dung cần đạt
Gv gợi cho hs nhớ lại cốt truyện, thể loại, và những nét chính về nội dung của tác phẩm.
Yêu cầu hs đọc phần tiểu dẫn.
Pv. Dựa vào sgk, em hãy nêu vị trí của đoạn trích.
Gv nói thêm: Lục Vân Tiên và Vương Tử Trực trên đường đến trường thi thì gặp Trịnh Hâm và Bùi Kiệm cũng đi thi.Tại cửa hàng của ông Quán đã diễn ra một cuộc thi tài thơ. Trịnh Hâm và Bùi Kiệm thua, nên rất tức tối, nghi Vân Tiên, Tử Trực lấy cắp thơ cổ. Chúng bị ông Quán chê cười, Trịnh Hâm bực bội buông lời xấc xược, lập tức ông Quán đáp lời ngay. Lời ông cương trực, thẳng thắn, bộc lộ thái độ thương ghét phân minh.
Gv nói qua một vài nét về nhân vật ông Quán.
Ông Quán cùng với nhân vật ông Ngư, ông Tiều trong tác phẩm là những người lao động nghèo khổ, nhưng họ thực chất là những nho sĩ ở ẩn giữa cuộc đời đen bạc. Tính tình bộc trực thẳng thắn, yêu ghét phân minh.
Gv. Gọi hs đọc diễn cảm bài thơ.
Pv. Em thử tìm bố cục của bài thơ? Bài thơ có mấy phần chính? nội dung của từng phần?
Yêu cầu Hs đọc lại đoạn thơ nói về lẽ ghét và xem phần chú thích phía dưới.
Pv. Đối tượng mà ông Quán ghét trong đoạn trích là gì? Là ai?
Giảng: vua Trụ lấy rượu chứa thành ao, lấy thịt treo thành rừng rồi cho bọn con trai, con gái thả sức ăn chơi, dâm dật, xem đó là thú vui)
U Vương say đắm Bao Tự, để mua vui cho người đẹp có thể sai người xé mỗi ngày hàng trăm tấn lụa – vì Bao Tự thích nghe tiếng lụa xé.
Pv. Tất cả các triều đại mà ông Quán ghét có điểm chung gì?
Pv. Lí do tại sao ông Quán ghét?
Giảng. Phê phán các triều đại suy tàn, cũng có thể xuất phát từ những lập trường khác nhau, hoặc là để bảo vệ trật tự xhpk, vua ra vua, tôi ra tôi, bảo vệ quyền lợi của gcpk, hoặc vì trách nhiệm của một tôi trung,với NĐC thì không hẳn như vậy. Ở đoạn thơ này, mỗi cặp câu lục bát là mỗi tiếng “dân” được nhắc đến, tất cả những lời kết tội đều xoay quanh một ý: ở các thời đại đó, chỉ có dân là phải gánh chịu mọi tai ách, khổ sở trăm chiều
Pv. Em có nhận xét gì về cường độ ghét của ông Quán đối với những bọn người hại dân? Tìm những biện pháp nghệ thuật góp phần thể hiện cường độ ghét của ông?
Hs. - Điệp từ.(10 câu thơ nói về ghét thì có đến 8 từ “ghét”. Đặc biệt 2 câu “Quán rằngtận tâm” có đến 4 từ) + tăng cấp để diễn tả các màu sắc, mùi vị và độ sâu tăng dần của cái ghét. Từ cái ghét có vị cay, sang cái ghét có vị đắng, đến cái ghét có độ sâu của lòng người “ghét caytận tâm”
Cách dùng đại từ xưng hô.Khi nói tới 4 tên vua tàn ác trong lịch sử , nhà thơ không sử dụng đại từ xưng gọi mà chỉ nhắc tên một cách suồng sã: Kiệt, Trụ, U, Lệ.
→ ghét trở thành căm thù, lời nguyền đanh sắc, quyết liệt→ tính nhân dân sâu sắc của NĐC.
Tiểu dẫn.
Vị trí đoạn trích.
Nằm ở phần đầu của truyện, từ câu 473 đến câu 504 trong tổng số 2082 câu, kể lại cuộc đối thoại giữa ông Quán và 4 chàng nho sinh khi họ cùng uống rượu, làm thơ trong quán của ông Quán, trước lúc vào phòng thi.
Ông Quán.
Là nhân vật phụ trong truyện, mang dáng dấp của một nhà nho đi ở ẩn. tính cách nóng nảy, bộc trực, ghét kẻ tiểu nhân ích kỉ, nhỏ nhen, giàu lòng yêu thương những con người bất hạnh.
Bố cục đoạn trích: 3 phần:
6 câu đầu: lời đối đáp giữa ông Quán với Tử Trực, Vân Tiên.
Từ câu 7 đến câu 16: Lẽ ghét
Từ câu 17 đến câu 30: lẽ thương.
Phân tích.
Lẽ ghét của ông Quán.
Đối tượng ghét:
+ Việc tầm phào ( vu vơ )
+ Đời Kiệt, Trụ: mê dâm, hoang dâm vô độ
+ Đời U, Lệ: đa đoan, lắm chuyện rắc rối.
+ Đời Ngũ bá, thúc quý: lộn xộn, chia lìa, đổ nát, chiến tranh liên miên.
→ Chính sự suy tàn, vua chúa say đắm tửu sắc, không chăm lo đến đời sống của dân.
Lí do ghét:
+ Kiệt, Trụ mê dâm, “Để dân đến nổi sa hầm sẩy hang”
+ U, Lệ đa đoan,“Khiến dân luống chịu lầm than muôn phần”
+ Ngũ bá phân vân, “Chuộng bề dối trá làm dân nhọc nhằn”
+ Thúc quý phân băng, “Sớm đầu tối đánh lằng nhằn rối dân”
→ Chỉ có dân là phải gánh chịu mọi tai ách, khổ sở trăm chiều. Tác giả đã đứng về phía nhân dân mà phẩm bình lịch sử.
- Cường độ ghét:
Với nghệ thuật điệp từ + tăng cấp + cách gọi tên, cái ghét của ông Quán ăn tận trong sâu thẳm của lòng người, trở thành nỗi căm thù, lời nguyền đanh sắc, quyết liệt. “Ghét caytận tâm”→ tính nhân dân sâu sắc của NĐC.
4.Củng cố.
Nội dung cốt truyện Lục Vân Tiên
Lẽ ghét của ông Quán
5.Dặn dò.
Học bài cũ, chuẩn bị phần còn lại
Rút kinh nghiệm