Giáo án môn Ngữ văn lớp 10 (cơ bản) - Tại lầu hoàng hạc tiễn mạnh hạo nhiên đi quảng lăng

T¹i LÇu Hoµng H¹c TiÔn M¹nh H¹o Nhiªn
®i Qu¶ng L¨ng
(Hoµng H¹c l©u Tèng M¹nh H¹o Nhiªn chi Qu¶ng L¨ng)
	(LÝ B¹ch)
A. Môc tiªu bµi häc.
Gióp HS: 
1. HiÓu ®­îc t×nh c¶m ch©n thµnh cña LÝ B¹ch víi b¹n.
2. N¾m ®­îc ®Æc tr­ng phong c¸ch th¬ LÝ B¹ch ng«n ng÷ gi¶n dÞ, h×nh ¶nh t­¬i s¸ng vµ gîi c¶m.
B. Ph­¬ng tiÖn thùc hiÖn.
- SGK, SGV.
- ThiÕt kÕ bµi häc.
C. C¸ch thøc tiÕn hµnh.
	Gi¸o viªn tæ chøc d¹y häc theo c¸ch kÕt hîp c¸c ph­¬ng ph¸p ®äc s¸ng t¹o; gîi t×m; kÕt hîp víi c¸c h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi c¸c c©u hái.
D. TiÕn tr×nh d¹y häc.
1. KiÓm tra bµi cò.
2. Giíi thiÖu bµi míi.
Ho¹t ®éng cña GV vµ HS
Yªu cÇu cÇn ®¹t
I. T×m hiÓu chung
1. TiÓu dÉn
(HS ®äc phÇn tiÓu dÉn SGK)
- PhÇn tiÓu dÉn (SGK ) nªu néi dung g×?
- Néi dung th¬ LÝ B¹ch?
- Phong c¸ch nghÖ thuËt th¬ LÝ B¹ch?
2. V¨n b¶n. (HS ®äc SGK)
II. §äc - hiÓu
1. Kh«ng gian thêi gian, ®Þa ®iÓm ®­a tiÔn b¹n.
- C¶nh ®­a tiÔn b¹n diÔn ra ë kh«ng gian vµ ®Þa ®iÓm nh­ thÕ nµo?
- Em cã suy nghÜ g× vÒ kh«ng gian, thêi gian ®Þa ®iÓm Êy víi ng­êi ®i vµ ng­êi ë?
- Hai tiÕng "Cè nh©n" gîi cho em suy nghÜ g×?
- Thêi gian gîi cho em suy nghÜ g×?
2. Nçi lßng cña LÝ B¹ch 
(C©u 2 vµ 3)
- Nçi lßng LÝ B¹ch ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo qua h×nh ¶nh c¸nh buåm.
- Em hiÓu nh­ thÕ nµo vÒ c©u th¬ cuèi bµi?
III. Cñng cè
Em häc ®­îc g× sau khi häc bµi th¬?
- PhÇn tiÓu dÉn (SGK) giíi thiÖu vµi nÐt vÒ LÝ B¹ch vµ s¬ bé vÒ néi dung th¬ «ng.
	+ LÝ B¹ch sinh 701 vµ mÊt 762 (thä 61 tuæi). Quª ë Lòng T©y nay thuéc tØnh Cam Tóc. ¤ng lµ nhµ th¬ l·ng m¹ng vÜ ®¹i cña Trung Quèc. Th¬ LÝ B¹ch hµo phãng. ¤ng cßn ®Ó l¹i h¬n 1000 bµi th¬. Ng­êi ta gäi «ng lµ tiªn th¬.
	+ Néi dung th¬ LÝ B¹ch rÊt phong phó víi chñ ®Ò chÝnh lµ:
	* ¦íc m¬ v­¬n tíi lý t­ëng cao c¶.
	* Kh¸t väng gi¶i phãng c¸ nh©n.
	* BÊt b×nh víi hiÖn thùc tÇm th­êng
	* ThÓ hiÖn t×nh c¶m phong phó, m·nh liÖt.
	+ Phong c¸ch th¬ LÝ B¹ch rÊt hµo phãng, bay bæng nh­ng rÊt tù nhiªn, tinh tÕ, gi¶n dÞ, th¬ LÝ B¹ch kÕt hîp gi÷a c¸i cao c¶ vµ c¸i ®Ñp.
	- Gi÷a th¸ng 3 (mïa xu©n) ë phÝa t©y lÇu Hoµng H¹c lµ kh«ng gian, thêi gian, ®Þa ®iÓm ®­a tiÔn b¹n.
	- Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ nhµ th¬ chän phÝa t©y lÇu Hoµng H¹c ®Ó tiÔn b¹n. Theo quan niÖm ng­êi ¸ §«ng, phÝa t©y lµ câi phËt, câi tiªn. §Æc biÖt ë Trung Quèc, phÝa t©y lµ vïng ®Êt hoang s¬, nhiÒu nói cao, bÝ hiÓm. Ngµy x­a chØ dµnh riªng cho nh÷ng Èn sÜ ®Õn tu hµnh. N¬i Èn chøa nh÷ng t©m hån thanh cao trong s¹ch. Theo huyÒn tho¹i lÇu Hoµng H¹c lµ n¬i PhÝ V¨n Vi tu luyÖn thµnh tiªn råi c­ìi H¹c vµng bay ®i:
	H¹c vµng ai c­ìi ®i ®©u
	Mµ ®©y Hoµng h¹c riªng lÇu cßn tr¬
	H¹c vµng ®i mÊt tõ x­a
	Ngµn n¨m m©y tr¾ng b©y giê cßn bay.
	§Õn mét n¬i tho¸t tôc ®Ó ®­a tiÔn mét ng­êi b¹n chi ©m trë vÒ víi cuéc ®êi trÇn tôc. Buæi ®­a tiÔn mang ý nghÜa v« cïng s©u s¾c.
	- Hai tiÕng "cè nh©n" ë ®Çu c©u dÞch lµ b¹n, ®óng mµ ch­a hÕt nghÜa. Bëi lÏ "cè nh©n" lµ ng­êi b¹n g¾n bã th©n thiÕt tõ xa x­a, cho dï thêi gian cã thÓ t« ®iÓm trªn m¸i tãc. Buæi chia tay nhê cã hai tiÕng "cè nh©n" Êy mµ ®¾m ch×m trong sù thiÕt tha quyÕn luyÕn. L¹i n÷a, LÝ B¹ch kh«ng sö dông c¸ch viÕt th­êng t×nh. Phót biÖt ly kh«ng cã nh÷ng li r­îu tiÔn nhau, kh«ng dßng n­íc m¾t, kh«ng lêi nãi t¹ tõ. ChØ cã lÇu H¹c, chØ cã dßng s«ng víi bÇu trêi, c¶nh buån nh­ng nã ®· thÓ hiÖn t×nh c¶m s©u s¾c cña nhµ th¬ víi b¹n.
	- Thêi gian: 
	"Gi÷a mïa hoa khãi Ch©u D­¬ng xu«i dßng" (Yªn hoa tam nguyÖt h¸ D­¬ng Ch©u) mét khung c¶nh thËt ®Ñp ®Çy l·ng m¹n. Mét chiÕc thuyÒn con ®ang rÏ sãng, l­ít trªn lµn hoa khãi. H×nh ¶nh Êy gîi lªn kh«ng khÝ m¬ hå, l·ng ®·ng cña th¬ §­êng. Tõ "hoa" cßn chØ thêi gian, th¸ng 3 cßn cã tiÕt xu©n. H¬n n÷a M¹nh H¹o Nhiªn xu«i dßng xuèng D­¬ng Ch©u n¬i phån hoa ®« hé. Mét tõ mµ nãi ®­îc nhiÒu ®Õn thÕ. Míi thÊy c¸i hay cña th¬ §­êng ë "ý t¹i ng«n ngo¹i".
	- NghÖ thuËt cña bµi th¬ lµ thÓ hiÖn sù ®ång nhÊt gi÷a con ng­êi vµ c¶nh vËt. C©u thø 3:
	C« phµm viÔn ¶nh bÝch kh«ng tËn
	(C¸nh buåm c« ®¬n xa dÇn lÉn vµo bÇu trêi xanh)
	C¸nh buåm c« ®¬n diÔn t¶ nhiÒu nghÜa. Mét lµ chØ M¹nh H¹o Nhiªn ra ®i mét m×nh trong c« ®¬n. Hai lµ diÔn t¶ chÝnh nçi lßng c« ®¬n cña m×nh. Th¬ §­êng hay ë chç ®ã. Nãi b¹n c« ®¬n nh­ng chÝnh lµ biÓu hiÖn m×nh trong c« ®¬n. HiÓu theo c¸ch nµo còng lµ gîi lªn mét kiÕp ng­êi c« ®¬n gi÷a dßng s«ng. Nã nhá bÐ vµ ®¬n chiÕc. B¹n ®i ®· ®Ó l¹i nçi nhí th­¬ng v« h¹n.
	C©u th¬:
	Tr«ng xa chØ thÊy dßng s«ng l­ng trêi.
	C©u th¬ chØ gîi mµ kh«ng t¶: Tr­íc mÆt nhµ th¬ con s«ng nh­ cao dÇn lªn hoµ nhËp vµo víi trêi xanh. ¸nh m¾t nhµ th¬ ®µnh bÊt lùc tr­íc câi kh«ng v« tËn ®· che khuÊt ng­êi b¹n, c¶nh vËt hiÖn ra tr­íc m¾t nhµ th¬ theo dßng t©m tr¹ng.
	- ChÐp phÇn ghi nhí (SGK).
	- Häc tËp ë t×nh b¹n g¾n bã.
HOµNG H¹C L¢U
1. T×m hiÓu chung	
(HS ®äc phÇn tiÓu dÉn SGK)
- Trong phÇn tiÓu dÉn SGK giíi thiÖu víi ta néi dung g×?
II. §äc hiÓu
1. Nhan ®Ò cña bµi th¬ lµ "LÇu Hoµng H¹c" nh­ng ngoµi x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña LÇu Hoµng H¹c toµn bµi kh«ng cã g× vÒ lÇu c¶)
VËy dông ý cña t¸c gi¶ lµ gi?
2. TÊt c¶ c¶nh ®Òu ®Ñp sao l¹i khiÕn ng­êi buån?
3. Bµi th¬ cã thÓ rót gän thµnh mét c©u "Ng­êi x­a ®· ®i kh«ng trë l¹i khiÕn ng­êi nay buån". "Vµ mét quan niÖm n¨m m­¬i s¸u ch÷ th× c¶ n¨m m­¬i s¸u ch÷ ®Òu lµ b­íc chuÈn bÞ cho mét ch÷ sÇu ®Ëu xuèng, kÕt ®äng trong t©m". §ång ý víi ý kiÕn nµo?
Giíi thiÖu hai néi dung. Mét lµ vµi nÐt vÒ Th«i HiÖu, hai lµ kh¼ng ®Þnh bµi th¬ "LÇu Hoµng H¹c"
+ T¸c gi¶ Th«i HiÖu
* Th«i HiÖu (704 - 754) lµ ng­êi BiÖn Ch©u, tØnh Hµ Nam, Trung Quèc . §é tiÕn sÜ n¨m 21 tuæi (725). Cßn ®Ó l¹i 40 bµi th¬. Trong ®ã "LÇu Hoµng H¹c" lµ bµi th¬ næi tiÕng. T­¬ng truyÒn Lý B¹ch ®i ch¬i Vò X­¬ng lªn ng­ìng mé lÇu Hoµng H¹c thÊy bµi th¬ nµy cña Th«i HiÖu bÌn cÇm bót ®Ò: "Nh·n tiÒn h÷u c¶nh ®¹o bÊt ®¾c - Th«i HiÖu ®Ò thi t¹i th­îng ®Çu" (Tr­íc m¾t cã c¶nh ®Ñp mµ nãi kh«ng ®­îc v× ®· cã th¬ cña Th«i HiÖu ®Ò ë trªn ®Çu råi)
-Bèn c©u th¬ ®Çu ®i s¸t ®Ò "TÝch nh©nkh«ng du du". Nã ®Ò cËp trùc tiÕp tíi lÇu Hoµng H¹c, võa gi¶i thÝch tªn lÇu, võa ®Þnh vÞ lÇu trong kh«ng gian. Song toµn bµi l¹i kh«ng cã g× vÒ lÇu c¶. Ta chØ thÊy ®èi lËp gi÷a c¶nh tiªn vµ câi tôc, qu¸ khø vµ hiÖn t¹i, c¸i mÊt vµ c¸i cßn. TÊt c¶ ®Òu g¾n víi truyÒn thuyÕt vÒ Phi V¨n Vi hay Tö An thêi xa x­a cæ ®¹i. T¸c gi¶ cã dông ý biÓu hiÖn suy t­ s©u l¾ng ®Çy triÕt lý cña m×nh. Thêi gian mét ®i kh«ng trë l¹i, ng­êi x­a ®· qua kh«ng dÔ thÊy , ®êi ng­êi lµ h÷u h¹n, vò trô lµ v« cïng, v« tËn. Lµu tr¬ v¬, m©y tr¾ng bång bÒnh cã kh¸c chi th©n phËn næi lªnh, tha h­¬ng1?
-Dông ý thø hai cña Th«i HiÖu t¹o ra sù chuyÓn tiÕp tõ qu¸ khø vÒ hiÖn t¹i (gi÷a bèn c©u trªn vµ bèn c©u d­íi). §ã lµ sù nèi tiÕp kÝn ®¸o. M¾t ng­íc nh×n tÇng m©y l¬ löng th¶ hån theo ngh×n n¨m xa x¨m, song t©m t­ cña nhµ th¬ rèt cuéc vÉn h­êng vÒ nh÷ng g× cña hiÖn t¹i.
- Dông ý thø ba cña nhµ th¬ t¹o ta mèi t­¬ng quan gi÷a c¸i nh×n thÊy vµ c¸i kh«ng thÊy. §ã lµ ®Êt H¸n D­¬ng, b·i Anh Vò, hµng c©y bªn ®­êng tÊt c¶ ®Òu râ mån mét, t­¬ng m¬n mën. C¸i kh«ng nh×n thÊy lµ "h­¬ng quan", h­¬ng quan lµ quª h­¬ng ®ang hót hån ng­êi trong ba dông ý nµy, mét thuéc vÒ triÕt lý, hai vÊn ®Ò thuéc vÒ nh©n sinh.
- C¶nh rÊt ®Ñp. Bèn c©u th¬ ®Çu t¹o ra vÎ ®Ñp huyÒn tho¹i cña lÇu Hoµng H¹c. Bèn c©u sau t¹o ra vÓ ®Ñp hiÖn t¹i cña dßng s«ng, b·i cá hµng c©y. Nh­ng "KhiÕn ng­êi buån". Bµi th¬ hay vµ cã ý vÞ s©u s¾c lµ ë chç ®ã. Bëi mét lÏ th¬ cña Th«i HiÖu kh«ng chØ 
lµ th¬ t¶ cã ý nghÜa thï t¹c, ng©m vÞnh. Víi Th«i HiÖu, th¬ lµ diÔn t¶ sinh ®éng t×nh c¶m ch©n thµnh, nh÷ng suy nghÜ s©u l¾ng. Ai ch¼ng buån khi nh×n thÊy ®êi ng­êi lµ h÷u h¹n. Vò trô lµ v« biªn. H¬n n÷a nhµ th¬ ®ang sèng næi nªnh cña mét kÎ th¬ h­¬ng xa xø. DÉu c¶nh tr­íc m¹t cã ®Ñp th× lßng th­¬ng nhí quª h­¬ng cø vêi vîi nhÊt lµ c¶nh mµn ®ªm bu«ng xuèng.
- C¶ hai nhËn xÐt trªn ®Òu cã ý ®óng. Song ý kiÕn cho r»ng, "N¨m m­¬i s¸u ch÷ th× c¶ n¨m m­¬i s¸u ch÷ ®Òu lµ b­íc chuÈn bÞ cho mét ch÷ sÇu ®Ëu xuèng kÕt ®äng trong t©m" lµ ®óng vµ s©u s¾c h¬n. V× c¸i hån cña bµi th¬ lµ nh÷ng suy nghÜ ch©n thµnh s©u s¾c gîi c¶m gi¸c buån vÒ th©n phËn con ng­êi, ®êi ng­êi h÷u h¹n, kiÕp ng­êi ng¾n ngñi tr­íc c¶nh vò trô bao la vµ tån t¹i ®Õn v« cïng tËn. Cßn cã nçi sÇu, nçi buån nµo h¬n khi ph¶i xa quª h­¬ng. Ng­êi ta buån v× ph¶i xa quª h­¬ng lóc buæi chiÒu tµ bu«ng xuèng. Ta míi hiÓu chiÒu h«m nhí nhµ lµ ft×nh huèng xuÊt hiÖn kh¸ phæ biÕn trong th¬ ca cæ ®iÓn nhiÒu n­íc ph­¬ng §«ng
HOµNG H¹C L¢U
1. T×m hiÓu chung	
(HS ®äc phÇn tiÓu dÉn SGK)
- Trong phÇn tiÓu dÉn SGK giíi thiÖu víi ta néi dung g×?
II. §äc hiÓu
1. Nhan ®Ò cña bµi th¬ lµ "LÇu Hoµng H¹c" nh­ng ngoµi x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña LÇu Hoµng H¹c toµn bµi kh«ng cã g× vÒ lÇu c¶)
VËy dông ý cña t¸c gi¶ lµ gi?
2. TÊt c¶ c¶nh ®Òu ®Ñp sao l¹i khiÕn ng­êi buån?
3. Bµi th¬ cã thÓ rót gän thµnh mét c©u "Ng­êi x­a ®· ®i kh«ng trë l¹i khiÕn ng­êi nay buån". "Vµ mét quan niÖm n¨m m­¬i s¸u ch÷ th× c¶ n¨m m­¬i s¸u ch÷ ®Òu lµ b­íc chuÈn bÞ cho mét ch÷ sÇu ®Ëu xuèng, kÕt ®äng trong t©m". §ång ý víi ý kiÕn nµo?
Giíi thiÖu hai néi dung. Mét lµ vµi nÐt vÒ Th«i HiÖu, hai lµ kh¼ng ®Þnh bµi th¬ "LÇu Hoµng H¹c"
+ T¸c gi¶ Th«i HiÖu
* Th«i HiÖu (704 - 754) lµ ng­êi BiÖn Ch©u, tØnh Hµ Nam, Trung Quèc . §é tiÕn sÜ n¨m 21 tuæi (725). Cßn ®Ó l¹i 40 bµi th¬. Trong ®ã "LÇu Hoµng H¹c" lµ bµi th¬ næi tiÕng. T­¬ng truyÒn Lý B¹ch ®i ch¬i Vò X­¬ng lªn ng­ìng mé lÇu Hoµng H¹c thÊy bµi th¬ nµy cña Th«i HiÖu bÌn cÇm bót ®Ò: "Nh·n tiÒn h÷u c¶nh ®¹o bÊt ®¾c - Th«i HiÖu ®Ò thi t¹i th­îng ®Çu" (Tr­íc m¾t cã c¶nh ®Ñp mµ nãi kh«ng ®­îc v× ®· cã th¬ cña Th«i HiÖu ®Ò ë trªn ®Çu råi)
-Bèn c©u th¬ ®Çu ®i s¸t ®Ò "TÝch nh©nkh«ng du du". Nã ®Ò cËp trùc tiÕp tíi lÇu Hoµng H¹c, võa gi¶i thÝch tªn lÇu, võa ®Þnh vÞ lÇu trong kh«ng gian. Song toµn bµi l¹i kh«ng cã g× vÒ lÇu c¶. Ta chØ thÊy ®èi lËp gi÷a c¶nh tiªn vµ câi tôc, qu¸ khø vµ hiÖn t¹i, c¸i mÊt vµ c¸i cßn. TÊt c¶ ®Òu g¾n víi truyÒn thuyÕt vÒ Phi V¨n Vi hay Tö An thêi xa x­a cæ ®¹i. T¸c gi¶ cã dông ý biÓu hiÖn suy t­ s©u l¾ng ®Çy triÕt lý cña m×nh. Thêi gian mét ®i kh«ng trë l¹i, ng­êi x­a ®· qua kh«ng dÔ thÊy , ®êi ng­êi lµ h÷u h¹n, vò trô lµ v« cïng, v« tËn. Lµu tr¬ v¬, m©y tr¾ng bång bÒnh cã kh¸c chi th©n phËn næi lªnh, tha h­¬ng1?
-Dông ý thø hai cña Th«i HiÖu t¹o ra sù chuyÓn tiÕp tõ qu¸ khø vÒ hiÖn t¹i (gi÷a bèn c©u trªn vµ bèn c©u d­íi). §ã lµ sù nèi tiÕp kÝn ®¸o. M¾t ng­íc nh×n tÇng m©y l¬ löng th¶ hån theo ngh×n n¨m xa x¨m, song t©m t­ cña nhµ th¬ rèt cuéc vÉn h­êng vÒ nh÷ng g× cña hiÖn t¹i.
- Dông ý thø ba cña nhµ th¬ t¹o ta mèi t­¬ng quan gi÷a c¸i nh×n thÊy vµ c¸i kh«ng thÊy. §ã lµ ®Êt H¸n D­¬ng, b·i Anh Vò, hµng c©y bªn ®­êng tÊt c¶ ®Òu râ mån mét, t­¬ng m¬n mën. C¸i kh«ng nh×n thÊy lµ "h­¬ng quan", h­¬ng quan lµ quª h­¬ng ®ang hót hån ng­êi trong ba dông ý nµy, mét thuéc vÒ triÕt lý, hai vÊn ®Ò thuéc vÒ nh©n sinh.
- C¶nh rÊt ®Ñp. Bèn c©u th¬ ®Çu t¹o ra vÎ ®Ñp huyÒn tho¹i cña lÇu Hoµng H¹c. Bèn c©u sau t¹o ra vÓ ®Ñp hiÖn t¹i cña dßng s«ng, b·i cá hµng c©y. Nh­ng "KhiÕn ng­êi buån". Bµi th¬ hay vµ cã ý vÞ s©u s¾c lµ ë chç ®ã. Bëi mét lÏ th¬ cña Th«i HiÖu kh«ng chØ 
lµ th¬ t¶ cã ý nghÜa thï t¹c, ng©m vÞnh. Víi Th«i HiÖu, th¬ lµ diÔn t¶ sinh ®éng t×nh c¶m ch©n thµnh, nh÷ng suy nghÜ s©u l¾ng. Ai ch¼ng buån khi nh×n thÊy ®êi ng­êi lµ h÷u h¹n. Vò trô lµ v« biªn. H¬n n÷a nhµ th¬ ®ang sèng næi nªnh cña mét kÎ th¬ h­¬ng xa xø. DÉu c¶nh tr­íc m¹t cã ®Ñp th× lßng th­¬ng nhí quª h­¬ng cø vêi vîi nhÊt lµ c¶nh mµn ®ªm bu«ng xuèng.
- C¶ hai nhËn xÐt trªn ®Òu cã ý ®óng. Song ý kiÕn cho r»ng, "N¨m m­¬i s¸u ch÷ th× c¶ n¨m m­¬i s¸u ch÷ ®Òu lµ b­íc chuÈn bÞ cho mét ch÷ sÇu ®Ëu xuèng kÕt ®äng trong t©m" lµ ®óng vµ s©u s¾c h¬n. V× c¸i hån cña bµi th¬ lµ nh÷ng suy nghÜ ch©n thµnh s©u s¾c gîi c¶m gi¸c buån vÒ th©n phËn con ng­êi, ®êi ng­êi h÷u h¹n, kiÕp ng­êi ng¾n ngñi tr­íc c¶nh vò trô bao la vµ tån t¹i ®Õn v« cïng tËn. Cßn cã nçi sÇu, nçi buån nµo h¬n khi ph¶i xa quª h­¬ng. Ng­êi ta buån v× ph¶i xa quª h­¬ng lóc buæi chiÒu tµ bu«ng xuèng. Ta míi hiÓu chiÒu h«m nhí nhµ lµ ft×nh huèng xuÊt hiÖn kh¸ phæ biÕn trong th¬ ca cæ ®iÓn nhiÒu n­íc ph­¬ng §«ng