Giáo án môn Ngữ văn lớp 10 (chi tiết)

 TiÕt: 1+2
Tæng quan v¨n häc viÖt nam
A/ Môc tiªu bµi häc 
 Gióp häc sinh
N¾m ®­îc nh÷ng kiÕn thøc chung nhÊt , tæng qu¸t nhÊt vÒ hai bé phËn cña v¨n häc ViÖt Nam ( VHDG vµ VH viÕt ) vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña v¨n häc viÕt VN ( VHT§ vµ VHH§ )
N¾m v÷ng hÖ thèng vÊn ®Ò vÒ:
– ThÓ lo¹i cña VHVN
– Con ng­êi trong VHVN
Båi d­ìng niÒm tù hµo vÒ truyÒn thèng v¨n ho¸ cña d©n téc qua di s¶n v¨n häc ®­îc häc. Tõ ®ã, cã lßng say mª víi VHVN
B/ Ph­¬ng tiÖn thùc hiÖn:
 - SGK, SGV 
 - ThiÕt kÕ bµi häc
 - C¸c tµi liÖu tham kh¶o
C/ C¸ch thøc tiÕn hµnh:
 GV tæ chøc giê d¹y häc theo c¸ch kÕt hîp c¸c h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn , tr¶ lêi 
 c¸c c©u hái
D/ TiÕn tr×nh d¹y häc:
 1 – KiÓm tra bµi cò 
 2 – Giíi thiÖu bµi míi
 LÞch sö v¨n häc cña bÊt cø d©n téc nµo ®Òu lµ lÞch sö t©m hån cña d©n téc Êy. §Ó cung cÊp cho c¸c em nhËn thøc nh÷ng nÐt lín vÒ v¨n häc n­íc nhµ, chóng ta t×m hiÓu tæng quan v¨n häc ViÖt Nam. 
Ho¹t ®éng cña GV vµ häc sinh
 Yªu cÇu cÇn ®¹t
 - Em hiÓu thÕ nµo lµ tæng quan v¨n häc ViÖt Nam ?
Yªu cÇu häc sinh ®äc mÊy dßng ®Çu cña s¸ch gi¸o khoa tõ “ tr¶i qua hµng ngµn n¨m.tinh thÇn Êy” 
+ Néi dung cña phÇn c©u nµy ? Theo em nã lµ phÇn c©u g× cña bµi tæng quan v¨n häc ?
Yªu cÇu häc sinh ®äc phÇn I(SGK)
Tõ “v¨n häc ViÖt Nam bao gåm “v¨n häc viÕt”
+ V¨n häc ViÖt Nam gåm mÊy bé phËn lín ?
+ H·y tr×nh bµy nh÷ng nÐt lín cña v¨n häc dan gian ? ( tãm t¾t SGK )
H/S ®äc sgk tõ “v¨n häc viÕt kÞch th¬”
 SGK tr×nh bµy néi dung g×? H·y tr×nh bµy kh¸i qu¸t vÒ tõng néi dung ®ã ?
+Nh×n tæng qu¸t VHVN cã mÊy thêi k× ph¸t triÓn? H/S ®äc tõng phÇn 
+nÐt lín cña truyÒn thèng thÓ hiÖn trong VHVN lµ g×?
+Tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX, nÒn v¨n häc VN cã nh÷ng ®Æc ®iÓm g× ®¸ng l­u ý? 
+V× sao v¨n häc tõ thÕ kØ thø 10 ®Õn hÕt thÕ kØ 19 cã sù ¶nh h­ëng cña v¨n häc Trung Quèc? – H/S ®äc sgk
+H·y chØ ra nh÷ng t¸c phÈm vµ nh÷ng t¸c gi¶ tiªu biÓu cña v¨n häc trung ®¹i?‏‎‎ 
+H/S ®äc sgk
+T¹i sao l¹i gäi lµ nÒn v¨n häc hiÖn ®¹i?
-V¨n häc thêi k× nµy ®­îc chia lµm mÊy giai ®o¹n vµ cã ®Æc ®iÓm g×?
- Giai ®o¹n sau so víi giai ®o¹n tr­íc cã g× kh¸c biÖt?
VÒ thÓ lo¹i VHVN tõ ®Çu thÕ kØ20 cã nh÷ng ®iÓm g× ®¸ng l­u ý?
 +Tõ ®Çu thÕ lØ XX ®Õn 1975 
T¸c gi¶
§êi sèng v¨n häc
VÒ thÓ lo¹i
VÒ thi ph¸p
+Tõ 1975 ®Õn nay vÒ thÓ lo¹i v¨n häc cã nh÷nh ®iÓm g× ®¸ng l­u ý? 
+Nh×n mét c¸ch kh¸i qu¸t ta rót ra nh÷ng qui luËt g× vÒ VHVN? 
+ Mèi quan hÖ cña con ng­êi víi thÕ giíi tù nhiªn ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo? 
+Mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi víi quèc gia, d©n téc ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo? 
H/s ®äc sgk
+VHVN ®· ph¶n ¸nh mèi quan hÖ x· héi nh­ thÕ nµo? 
-VHVN ph¶n ¸nh ‏‎ý thøc b¶n th©n nh­ thÕ nµo? 
- Em hiÓu nh­ thÕ nµo vÒ th©n vµ t©m?
-Th©n vµ t©m ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo trong v¨n häc?
Xu h­íng chung cña VHVN lµ g× khi x©y dùng mÉu ng­êi lÝ t­ëng?
Cñng cè:
Häc xong bµi nµy cÇn l­u ý nh÷ng ®iÓm nµo?
- C¸ch nh×n nhËn, ®¸nh gi¸ tæng qu¸t nh÷ng nÐt lín cña VHVN.
+ Néi dung SGK: Tr¶i qua qu¸ tr×nh lao ®éng, chiÕn ®Êu b¶o vÖ ®Êt n­íc, nh©n d©n ta ®· s¸ng t¹o ra nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn. VHVN lµ b»ng chøng cho sù s¸ng t¹o tinh thÇn Êy.
I/ C¸c bé phËn hîp thµnh v¨n häc ViÖt Nam?
 1 . V¨n häc d©n gian 
- VHVN gåm hai bé phËn v¨n häclín:
 + VHDG
 + VH viÕt
- Kh¸i niÖmVHDG: Lµ nh÷ng s¸ng t¸c tËp thÓ cña nh©n d©n lao ®éng ®­îc truyÒn miÖng tõ ®êi nµy sang ®êi kh¸c. Nh÷ng trÝ thøc cã thÓ tham gia s¸ng t¸c. Song nh÷ng s¸ng t¸c ®ã ph¶i tu©n thñ theo ®Æc tr­ng cña VHDG vµ trë thµnh tiÕng nãi, t×nh c¶m chung cña nh©n d©n
- C¸c thÓ lo¹i cña VHDG: truyÖn cæ d©n gian bao gåm: thÇn tho¹i, sö thi, truyÒn thuyÕt, cæ tÝch truyÖn cæ tÝch, truyÖn c­êi, truyÖn ngô ng«n. Th¬ ca d©n gian bao gåm :tôc ng÷, c©u ®è, ca dao, vÌ, truyÖn th¬. S©n khÊu d©n gian bao gåm : chÌo, tuång, c¶i l­¬ng
- §Æc tr­ng cña VHDG lµ tÝnh truyÒn miÖng, tÝnh tËp thÓ vµ tÝnh thùc hµnh trong c¸c sinh ho¹t kh¸c nhau cña ®êi sèng céng ®ång.
2. V¨n häc viÕt
- Kh¸i niÖm vÒ v¨n häc viÕt : Lµ s¸ng t¸c cña trÝ thøc ®­îc ghi l¹i b»ng ch÷ viÕt, lµ s¸ng t¹o cña c¸ nh©n, v¨n häc viÕt mang dÊu Ên cña t¸c gi¶. 
- Ch÷ viÕt: H×nh thøc v¨n tù cña v¨n häc viÕt ®­îc ghi l¹i b»ng ba thø ch÷ : H¸n, N«m, Quèc ng÷. Mét sè Ýt b»ng ch÷ Ph¸p . Ch÷ H¸n lµ v¨n tù cña ng­êi H¸n. Ch÷ N«m dùa vµo ch÷ h¸n mµ ®Æt ra. Ch÷ quèc ng÷ sö dông ch÷ c¸i La tinh ®Ó ghi ©m tiÕng ViÖt. Tõ thÕ kØ XX trë l¹i ®©y, v¨n häc ViÖt Nam chñ yÕu viÕt b»ng ch÷ quèc ng÷.
- HÖ thèng thÓ lo¹i : Ph¸t triÓn theo tõng thêi k×
*Tõ thÕ kØ 10 ®Õn thÕ kØ 19 gåm: v¨n xu«i tù sù (truyÖn kÝ, v¨n chÝnh luËn, tiÓu thuyÕt ch­¬ng håi). Th¬ gåm th¬ cæ phong, ®­êng luËt tõ khóc. V¨n biÒn ngÉu gåm phó, c¸o, v¨n tÕ
* Ch÷ N«m : cã th¬ n«m §­êng luËt, truyÖn th¬, ng©m khóc, h¸t nãi
* Tõ thÕ kØ XX trë l¹i ®©y ranh giíi râ rµng. Tù sù cã: TruyÖn ng¾n, tiÓu thuyÕt, kÝ ( bót kÝ, nhËt kÝ, tuú bót, phãng sù ). Tr÷ t×nh cã : Th¬, tr­êng ca. KÞch cã: kÞch nãi...
II/ TiÕn tr×nh lÞch sö cña v¨n häc ViÖt Nam
- Tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX lµ v¨n häc Trung ®¹i. NÒn v¨n häc nµy h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn theo mèi quan hÖ cña v¨n häc khu vùc §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸ cã mèi quan hÖ víi v¨n häc Trung Quèc
- V¨n häc hiÖn ®¹i h×nh thµnh tõ thÕ kØ XX vµ vËn ®éng ph¸t triÓn tíi ngµy nay. Nã ph¸t triÓn trong mèi quan hÖ vµ giao l­u quèc tÕ. VHVN chÞu ¶nh h­ëng cña v¨n häc ¢u - MÜ
- TruyÒn thèng v¨n häc VN thÓ hiÖn hai nÐt lín: ®ã lµ chñ nghÜa yªu n­íc vµ chñ nghÜa nh©n ®¹o.
1. Thêi k× v¨n häc Trung ®¹i ( tõ thÕ kØ X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX)
- Tõ thÕ kØ thø X ®Õn hÕt thÕ kØ XIX v¨n häc VN cã nh÷ng ®iÓm ®¸ng l­u ý lµ: §©y lµ nÒn v¨n häc viÕt b»ng ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m. 
- Nã ¶nh h­ëng cña nÒn v¨n häc Trung Quèc. V× c¸c triÒu ®¹i PK lÇn l­ît sang x©m l­îc n­íc ta. §©y còng lµ lÝ do ®Ó quyÕt ®Þnh v¨n häc viÕt b»ng ch÷ H¸n.
- DÉn chøng: SGK
- Nh÷ng t¸c phÈm viÕt b»ng ch÷ H¸n vµ ch÷ N«m:
*Sù ph¸t triÓn cña th¬ N«m g¾n liÒn víi sù tr­ëng thµnh vµ nh÷ng nÐt truyÒn thèng cña v¨n häc trung ®¹i. §ã lµ lßng yªu n­íc, tinh thÇn nh©n ®¹o vµ hiÖn thùc. Nã thÓ hiÖn tinh thÇn ý thøc d©n téc ®· ph¸t triÓn cao.
2.Thêi k× v¨n häc hiÖn ®¹i (tõ ®Çu thÕ kØ XX cho ®Õn nay )
- Së dÜ cã tªn gäi Êy v× nã ph¸t triÓn trong thêi ®¹i mµ quan hÖ s¶n xuÊt chñ yÕu dùa vµo hiÖn ®¹i ho¸. MÆt kh¸c nh÷ng luång t­ t­ëng tiÕn bé nh­ luång giã míi thæi vµo VN lµm thay ®æi nhËn thøc, c¸ch nghÜ, c¸ch c¶m vµ c¶ c¸ch nãi cña con ng­êi VN. Nã chÞu ¶nh h­ëng cña nÒn v¨n häc ph­¬ng T©y. 
-VH thêi k× nµy ®­îc chia lµm 4 giai ®o¹n:
 +Tõ ®Çu thÕ kØ 20 ®Õn 1930
 +Tõ 1930 ®Õn1945
 +Tõ 1945 ®Õn 1975
 +Tõ 1975 ®Õn nay 
- §Æc ®iÓm VHVN ë tõng thêi k× cã sù kh¸c nhau:
*Tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn n¨m 1930, v¨n häc viÖt nam ®· b­íc vµo quü ®¹o cña v¨n häc thÕ giíi hiÖn ®¹i, cô thÓ tiÕp xóc víi nÒn v¨n häc ch©u ¢u. §ã lµ nÒn v¨n häc viÕt b»ng ch÷ quèc ng÷: d/c-sgk
*Tõ 1930 ®Õn1945 xuÊt hiÖn nhiÒu tªn tuæi lín nh­: TL, NT, XD, VTP
 V¨n häc thêi k× nµy võa kÕ thõa tinh hoa cña v¨n häc trung ®¹i vµ v¨n häc d©n gian võa tiÕp nhËn v¨n häc thÕ giíi ®Ó hiÖn ®¹i ho¸: cã nhiÒu thÓ lo¹i míi vµ ngµy cµng hoµn thiÖn 
*Tõ 1945 ®Õn 1975 sù kiÖn lÞch sö vÜ ®¹i ®· më ra nhiÒu triÓn väng nhiÒu mÆt cho v¨n häc VN. NhiÒu nhµ th¬ líp tr­íc ®· ®i theo c¸ch m¹ng vµ kho¸c ba l« ®Õn víi kh¸ng chiÕn cèng hiÕn tµi n¨ng søc lùc thËm chÝ c¶ x­¬ng m¸u cho CM, cho sù nghiÖp VH c¸ch m¹ng cña d©n téc:d/c-sgk
 Trong cuéc c/® chèng MÜ §¶ng Céng s¶n VN ®· l·nh ®¹o toµn diÖn vµ cã ®­êng lèi ®óng ®¾n chØ ®¹o v¨n nghÖ g¾n liÒn víi sù nghiÖp lao ®éng vµ c® cña nh©n d©n ta. Hai cuéc c® chèng P vµ M®· ®em l¹i nh÷ng ph¹m vi ph¶n ¸nh míi, c¶m høng míi ®Ó v¨n häc yªu n­íc vµ c¸ch m¹ng ®¹t nhiÒu thµnh tùu nghÖ thuËt ®¸ng tù hµo.Nã g¾n liÒn víi nh÷ng tªn tuæi lín nh­: d/c-sgk 
- Tõ 1975 ®Õn nay, c¸c nhµ v¨n ph¶n ¸nh s©u s¾c c«ng cuéc x©y dùng CNXH, c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, nh÷ng vÊn ®Ò cña thêi ®¹i míi më cöa, héi nhËp quèc tÕ. Hai m¶ng ®Ò tµi cña v¨n häc lµ lÞch sö vµ cuéc sèng, con ng­êi trong bèi c¶nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN. §Ò tµi lÞch sö viÕt vÒ chiÕn tranh chèng Ph¸p vµ MÜ hµo hïng víi nhiÒu bµi häc
- VHVN ®¹t ®­îc gi¸ trÞ ®Æc s¾c vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt víi nhiÒu t¸c gi¶ ®­îc c«ng nhËn lµ danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi nh­: NT, ND, HCM. NhiÒu t¸c phÈm ®· ®­îc dÞch ra nhiÒu thø tiÕng trªn thÕ giãi.VHVN víi nh÷ng kh¶ n¨ng vµ sù s¸ng t¹o ®· x©y dùng ®­îc vÞ trÝ riªng trong v¨n häc nh©n lo¹i. 
III. Con ng­êi ViÖt Nam qua v¨n häc
 Gäi h/s ®äc sgk
1.. Con ng­êi ViÖt Nam trong quan hÖ víi thÕ giíi tù nhiªn
- Víi thÕ giíi tù nhiªn
+ VHDG víi t­ duy huyÒn tho¹i ®· kÓ l¹i qu¸ tr×nh nhËn thøc, c¶i t¹o, chinh phôc cña «ng cha ta víi thÕ giíi tù nhiªn hoang d·, x©y dùng cuéc sèng tÝch luü hiÓu biÕt phong phó vÒ thiªn nhiªn
+ Víi con ng­êi thiªn nhiªn cßn lµ ng­êi b¹n th©n thiÕt:h×nh ¶nh b·i mÝa, n­¬ng d©utÊt c¶ ®Òu g¾n bã víi con ng­êi.T×nh yªu thiªn nhiªn ®· trë thµnh néi dung quan träng cña VHVN
+Thiªn nhiªn mang nh÷ng d¸ng vÎ riªng biÖt cña tõng miÒn.Vµo vh còng thÕ nã gãp phÇn lµm nªn tÝnh ®a d¹ng trong v¨n ch­¬ng
+Trong s¸ng t¸c v¨n häc trung ®¹i h×nh ¶nh thiªn nhiªn th­êng g¾n víi lÝ t­ëng ®¹o ®øc thÈm mÜ:d/c
2. Con ng­êi ViÖt Nam trong quan hÖ víi quèc gia, d©n téc ( h/s ®äc sgk )
-Víi quèc gia , d©n téc
+Con ng­êi VN sím cã thøc x©y dùng quèc gia, d©n téc cña m×nh. §Êt n­íc l¹i tr¶i qua nhiÒu thö th¸ch chèng kÎ thï x©m l­îc. V× vËy, mét nÒn v¨n häc yªu n­íc cã gi¸ trÞ nh©n v¨n s©u s¾c xuyªn suèt lÞch sö VHVN. §ã lµ t×nh yªu quª h­¬ng xø së lµ niÒm tù hµo vÒ truyÒn thèng mäi mÆt cña d©n téc.T×nh yªu tæ quèc thÓ hiÖn qua lßng c¨m thï giÆc d¸m x¶ th©n v× nghÜa lín. NhiÒu t¸c phÈm lín kÕt tinh lßng yªu n­íc: HTS, BN§CnhiÒu t¸c gia yªu n­íc lín nh­: NguyÔn Tr·i, N§C®· x©y dùng nªn mét hÖ thèng yªu n­íc hoµn chØnh.
 §Æc biÖt nÒn VHVN ë thÕ kØ XX lµ nÒn v¨n häc tiªn phong chèng ®Õ quèc. Chñ nghÜa yªu n­íc lµ néi dung tiªu biÓu gi¸ trÞ quan träng cña VHVN 
3.Con ng­êi ViÖt Nam trong quan hÖ x· héi
- Trong x· héi cã giai cÊp ®èi kh¸ng,VHVN ®· lªn tiÕng tè c¸o c¸c thÕ lùc chuyªn quyÒn b¹o ng­îc vµ thÓ hiÖn sù c¶m th«ng chia sÎ víi ng­êi bÞ ¸p bøc ®au khæ.VHDG, truyÖn th¬, kÝ sù,tõ thÕ kØ X ®Õn thÕ kØ XIX ®· miªu t¶ thùc tÕ ®en tèi cña giai cÊp thèng trÞ, quan t©m ®Õn ®êi sèng nh©n d©n, ®ßi quyÒn sèng cho con ng­êi: d/c.Mét nÒn v¨n häc giµu s¾c th¸i nh©n v¨n vµ ®Ëm ®µ mµu s¾c nh©n ®¹o.Tõ mèi quan hÖ x· héi, v¨n häc ®· h×nh thµnh chñ nghÜa hiÖn thùc nhÊt lµ tõ 1930 trë l¹i ®©y.
Ngµy nay chñ nghÜa yªu n­íc, chñ nghÜa nh©n ®¹o ®ang x©y dùng ®­îc nh÷ng mÉu lÝ t­ëng. Con ng­êi biÕt ph¸t huy vÎ ®Ñp truyÒn thèng vµ biÕt lµm giµu cho quª h­¬ng ®Êt n­íc,cho m×nh 
-Tr­íc khi hiÓu VHVN ®· ph¶n ¸nh ý thøc b¶n th©n nh­ thÕ nµo, ta kh«ng thÓ kh«ng t×m hiÓu thÕ nµo lµ ý thøc c¸ nh©n. ë mçi con ng­êi cã hai ph­¬ng diÖn:
 + Th©n vµ t©m lu«n song song tån t¹i nh­ng kh«ng ®ång nhÊt
 *ThÓ x¸c vµ t©m hån
 *B¶n n¨ng vµ v¨n ho¸
 *T­ t­ëng vÞ kØ vµ t­ t­ëng vÞ tha
 *Y thøc c¸ nh©n vµ ý thøc céng ®ång
 - C¸c t«n gi¸o lín nh­ Nho - PhËt - L·o gi¸o ®Òu ®Æt ra nguyªn t¾c xö lÝ mèi quan hÖ gi÷a hai ph­¬ng diÖn nµy. VHVN ®· ghi l¹i qu¸ tr×nh ®Êu tranh, lùa chän ®Ó kh¼ng ®Þnh mét ®¹o lÝ lµm ng­êi t ...  kh«ng tho¸t næi.
+ T©m tr¹ng c« ®¬n Êy cßn ®­îc thÓ hiÖn c¶m nhËn vÒ thêi gian chê ®îi. Ng­êi chinh phô chØ cã ng­êi b¹n duy nhÊt lµ ngän ®Ìn. T¶ ®Ìn chÝnh lµ t¶ kh«ng gian mªnh m«ng vµ sù c« ®¬n cña con ng­êi. TiÕng gµ g¸y lµm t¨ng thªm Ên t­îng v¾ng vÎ. Bãng c©y hoÌ trong ®ªm gîi c¶m gi¸c hoang v¾ng d¸ng sî. Hai tiÕng “d»ng dÆc” vµ “®»ng ®½ng” diÔn t¶ nçi buån ®au trÜu nÆng, kÐo dµi theo thêi gian vµ ch×m lªn c¶ kh«ng gian mªnh m«ng nh­ biÓn c¶.
 T¸c gi¶ ®· thÓ hiÖn sù c¶m th«ng s©u s¾c víi t©m tr¹ng cña ng­êi chinh phô.
+ Nµng nhê giã xu©n göi lßng m×nh tíi chång. Tø th¬ nh­ bay ra khái c¨n phßng ®Ó hoµ ®iÖu víi b¸t ng¸t kh«ng gian.
Lßng nµyb»ng trêi
Giã ®«ng lµ giã xu©n. Ngh×n vµng lµ tÊm lßng cña nµng. Nói Yªn ë ph­¬ng b¾c xa x«i. H×nh ¶nh ­íc lÖ mµ kh¾c ho¹ mét kh«ng gian v« cïng, v« t©n. C©u th¬ nh­ ®óc mét mèi t×nh, phæ vµo h×nh thøc ®¬n gi¶n, trän vÑn.
* Tõ “®»ng ®½ng”- nçi nhí th­¬ng triÒn miªn theo thêi gian, kÐo dµi ®Õn v« tËn, sù kÐo dµi qu¸ møc khiÕn cho con ng­êi mÖt mái vµ c¶m they nÆng nÒ. Nçi nhí nµy diÔn ra lªn tôc, th­êng trùc trong t©m t­ëng cña ng­êi chinh phô.
* Nçi nhí ®· ®­îc cô thÓ ho¸ b»ng ®é dµi kh«ng gian “®­êng lªn b»ng trêi”. Nh­ vËy tõ “®»ng ®½ng” gîi tr­êng ®é h­íng ngo¹i lan to¶ theo kh«ng gian vµ thêi gian, chiÒu s©u nçi nhí. Nçi nhí th­¬ng triÒn miªn Êy ®· ®­îc thÓ hiÖn tµi t×nh qua thÓ th¬ song thÊt lôc b¸t víi ©m ®iÖu triÒn miªn vµ lèi ®iÖp ng÷ liªn hoµn.
* Tõ “®au ®¸u” gîi sù dâi tr«ng tËp trung cao ®é vÒ mét h­íng víi nçi lo l¾ng kh«ng yªn. Tõ “®au ®¸u” nh­ Èn lÆn ch×m ngËp vµo trong. Hai tõ “®au ®¸u” kÕt hîp víi tõ “®»ng ®½ng” khiÕn ta c¶m gi¸c nçi nhí mong ngµy cµng t¨ng lªn da diÕt h¬n, ch¸y bang h¬n theo sù tr¶I dµi cña thêi gian. Nçi nhí ®· nhãi lªn nçi ®au, tõ “thiÕt tha” ®· diÔn t¶ ®­îc nçi nhí nh­ chµ ®i s¸t l¹i nh­ c¾t nh­ mµi vµo x­¬ng tuû cña ng­êi chinh phô.
* Hai c©u cuèi cã ý béc lé c¶m xóc. ë ®©y ng­êi chinh phô ®· qóa u sÇu nªn nh×n c¶nh vËt thÊy c¸i g× còng ¶m ®¹m, buån th¶m. §ã lµ mèi quan hÖ gi÷a ngo¹i c¶nh vµ t©m c¶nh.
- §»ng sau nh÷ng c©u th¬ diÔn t¶ t©m tr¹ng cña ng­êi chinh phô cã chång tham gia vµo c¸c cuéc ®¸nh dÑp cña vua chóa lµ tiÕng nãi ph¶n chiÕn víi c¸c cuéc chiÕn tranh phi nghÜa.
TiÕt 81
LËp dµn ý bµi v¨n nghÞ luËn
A.Môc tiªu bµi häc:
Gióp HS:
+ N¾m ®­îc t¸c dông cña viÖc lËp dµn ý vµ c¸ch thøc lËp dµn ý bµi v¨n nghÞ luËn
+ LËp ®­îc dµn ý bµi v¨n nghÞ luËn
+ Cã ý thøc vµ h×nh thµnh thãi quen lËp dµn ý tr­íc khi viÕt c¸c bµi nghÞ luËn trong nhµ tr­êng còng nh­ ngoµi cuéc sèng
B.Ph­¬ng tÞªn thùc hiÖn
+ SGK Ng÷ v¨n 10 – tËp hai ( Ban c¬ së), s¸ch gi¸o viªn
+ThiÕt kÕ d¹y häc
C. C¸ch thøc tiÕn hµnh:
GV tæ chøc d¹y häc theo c¸ch kÕt hîp c¸c ph­¬ng ph¸p gi¶i thÝch minh ho¹, gîi t×m víi h×nh thøc trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi c¸c c©u hái.
CÇn chó ý:
- Thùc chÊt viÖc lËp dµn ý bµi v¨n nghÞ luËn lµ viÖc chän läc, s¾p xÕp vµ triÓn khai hÖ thèng c¸c luËn ®iÓm, luËn cø theo bè côc 3 phÇn cña v¨n b¶n.
- GV cÇn cho HS dùa vµo nh÷ng kü n¨ng ®· ®­îc häc ë bµi tr­íc vÒ lËp luËn ®Ó x©y dùng cho dµn ý bµi v¨n nghÞ luËn.
D.TiÕn tr×nh d¹y häc
1.æn ®Þnh tæ chøc líp +kiÓm tra sÜ sè
2.KiÓm tra bµi cò ( 5phót)
3. Giíi thiÖu bµi míi
ë cÊp THCS c¸c em ®· ®­îc lµm quen víi c¸c yÕu tè nghÞ luËn trong c¸c v¨n b¶n. §èi víi bµi “ LËp dµn ý bµi v¨n nghÞ luËn” sÏ gióp c¸c em n©ng cao kiÕn thøc vµ kü n¨ng lËp dµn ý bµi v¨n nghÞ luËn
TG
Ph­¬ng ph¸p
Ho¹t ®éng cña HS
§Þnh h­íng cña GV
I.T¸c dông cña viÖc lËp dµn ý
5’
Gi¶i thÝch minh häa
GV yªu cÇu HS ®äc phÇn I s¸ch Ng÷ v¨n 10- tËp II
+ Kh¸i niÖm lËp dµn ý
LËp dµn ý lµ sù lùa chän vµ s¾p xÕp nh÷ng néi dung c¬ b¶n dù ®Þnh triÓn khai vµo bè côc ba phÇn cña v¨n b¶n
Ph¸t vÊn ®µm tho¹i
-HS nªu nh÷ng t¸c dông cña viÖc lËp dµn ý trong SGK
+T¸c dông cña viÖc lËp dµn ý
GV nhËn xÐt, bæ sung
Bµi viÕt ®óng träng t©m, m¹ch l¹c
- Ng­êi viÕt chñ ®éng ®­îc thêi gian, tr¸nh viÖc l¹c ý, thiÕu ý, mÊt c©n ®èi
- GV cã thÓ lÊy vÝ dô minh ho¹, hoÆc chuyÓn ý sang môc II lµm dÉn chøng
II. C¸ch lËp dµn ý bµi v¨n nghÞ luËn
17’
-GV yªu cÇu HS ®äc ®Ò bµi trong SGK
GV ghi ®Ò bµi lªn b¶ng
§Ò bµi: “Bµn vÒ vai trß vµ t¸c dông to lín cña trong ®êi sèng tinh thÇn cña con ng­êi, nhµ v¨n M.Gorki cã viÕt: “S¸ch më réng tr­íc m¾t t«i nh÷ng ch©n trêi míi”. H·y gi¶i thÝch vµ b×nh luËn ý kiÕn trªn.
Ph­¬ng ph¸p gîi t×m
Trao ®æi- th¶o luËn
GV yªu cÇu HS ®äc kü ®Ò bµi, x¸c ®Þnh yªu cÇu ®Ò vµ lÇn l­ît tiÕn hµnh c¸c b­íc sau
-HS chia thµnh nhãm (2 bµn mét nhãm) tiÕn hµnh trao ®æi th¶o luËn theo yªu cÇu c©u hái trong SGK
1.T×m ý cho bµi v¨n
* T×m ý lµ g×?
( GV gi¶i thÝch néi dung t×m ý)
T×m ý lµ t×m hÖ thèng luËn ®iÓm luËn cø cho bµi v¨n
*TiÕn hµnh t×m ý cho bµi v¨n
a.X¸c ®Þnh luËn ®Ò
+ S¸ch më réng tr­íc m¾t t«i nh÷ng ch©n trêi míi.
8 phót
10 phót
§µm tho¹i ph¸t vÊn
Gîi t×m
§µm tho¹i-Ph¸t vÊn
Ph­¬ng ph¸p kh¸i qu¸t tæng hîp
ThuyÕt gi¶ng
§µm tho¹i ph¸t vÊn
Ph­¬ng ph¸p h×nh dung, t­ëng t­îng, t¸i hiÖn Ph­¬ng ph¸p gîi t×m ®¸nh gi¸ 
Ph­¬ng ph¸p
tæng hîp kh¸i qu¸t
Trao ®æi- th¶o luËn
Kh¸i qu¸t- tæng hîp
§äc- ghi nhí
Trao ®æi- th¶o luËn
-GV lÇn l­ît yªu cÇu c¸c nhãm HS tr¶ lêi c©u hái trong SGK.
- GV nhËn xÐt, bæ sung
+ Bµi v¨n cÇn lµm s¸ng tá vÊn ®Ò g× ? Quan ®iÓm cñaem vÒ vÊn ®Ò ®ã?
-GV yªu cÇu HS tr¶ lêi c¸c c©u hái sau :
+ S¸ch lµ g× ?
+ S¸ch cã t¸c dông nh­ thÕ nµo?
+ Th¸i ®é ®èi víi viÖc ®äc s¸ch nh­ thÕ nµo?
+ Tõ ®ã GV yªu cÇu HS kh¸i qu¸t “ LuËn ®iÓm lµ g×? ”
-GV yªu cÇu HS lÇn l­ît tr¶ lêi c¸c c©u hái víi mçi luËn ®iÓm.
+ S¸ch lµ s¶n phÈm thuéc lÜnh vùc nµo cña con ng­êi?
+ S¸ch ph¶n ¸nh l­u gi÷ nh÷ng thµnh tùu g× cña nh©n lo¹i ?
+ S¸ch cã chÞu ¶nh h­ëng cña thêi gian, kh«ng gian kh«ng ?
+ S¸ch ®em l¹i cho con ng­êi nh÷ng hiÓu biÕt g× ?
+ S¸ch cã t¸c dông nh­ thÕ nµo víi cuéc sèng riªng t­ vµ b¶n th©n ng­êi®äc s¸ch?
+ Th¸i ®é cña anh (chÞ) ®èi víi c¸c lo¹i s¸ch ?
+ §äc s¸ch nh­ thÕ nµo lµ tèt nhÊt ?
-GV yªu cÇu HS kh¸i qu¸t
Muèn t×m ý cho bµi v¨n ph¶i tiÕn hµnh mÊy b­íc
-GV yªu cÇu HS nh¾c l¹i kh¸i niÖm “ lËp dµn ý” ®· häc ë phÇn I
-GV h­íng dÉn HS chi tiÕt ho¸ thªm luËn cø vµo bè côc cña v¨n b¶n
-HS tr¶ lêi c¸c c©u hái.
+Nªn më bµi trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ?
+C¸ch nªu vÊn ®Ò vµ ph­¬ng h­íng nghÞ luËn
+S¾p xÕp luËn ®iÓm theo tr×nh tù nµo cho hîp lý ?
+ S¾p xÕp c¸c luËn cø cho tõng luËn ®iÓm ra sao ?
+CÇn triÓn khai lô©n
®iÓm vµ luËn cø nµo nhiÒu nhÊt? T¹i sao?
+ CÇn lùa chän vµ sö dông c¸c ký hiÖu g× ®Æt tr­íc c¸c ®Ò môc ®Ó dµn ý ®­îc râ rµng, minh b¹ch?
-GV tæng hîp c¸c c©u tr¶ lêi cña HS lªn b¶ng phô. NhËn xÐt ®¸nh gi¸ vµ®Þnh h­íng cho HS dµn ý chi tiÕt
-GV yªu cÇu HS th¶o luËn nh÷ng c©u hái sau:
+Nªn kÕt bµi theo kiÓu®ãng hay më ?
+ Nªn kÕt bµi theo kiÓu ®ãng hay më ?
+Kh¼ng ®Þnh néi dung nµo?
+Më ra néi dung nµo ®Ó ng­êi ®äc suy nghÜ?
-GV ®Þnh h­íng vµ nhËn
-XÐt qu¸ tr×nh th¶o luËn cña HS
-GV yªu cÇu HS ®äc phÇn ghi nhí trong SGK
GV kiÓm tra ®¸nh gi¸ HS b»ng viÖc gi¶i c¸c bµi tËp trong SGK
-Tõ ®ã tæng kÕt, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña giê häc.
-GV h­íng dÉn HS bæ sung chi tiÕt cho dµn ý ®¹i c­¬ng
-GV yªu cÇu HS lµm bµi tËp.
2.Ph©n theo nhãm th¶o luËn (4 nhãm)
-GV mêi ®¹i diÖn mçi nhãm lËp dµn ý trªn b¶ng
+ Theo em ®ã lµ nhËn xÐt hoµn toµn ®óng. Tuy nhiªn còng cÇn x¸c ®Þnh lo¹i s¸ch kh¸c nhau.
à GV yªu cÇu HS kh¸i qu¸t “thÕ nµo lµ luËn ®Ò”
LuËn ®Ò: Lµ néi dung chÝnh mµ ®Ò bµi yªu cÇu
b. X¸c ®Þnh c¸c luËn ®iÓm
+ S¸ch lµ s¶n phÈm tinh thÇn kú diÖu cña con ng­êi ( Ghi l¹i hiÓu biÕt vÒ thÕ giíi tù nhiªn vµ x· héi)
+ S¸ch më réng nh÷ng ch©n trêi míi
+ CÇn cã th¸i ®é ®óng ®èi víi s¸ch vµ viÖc ®äc s¸ch, biÕt lùa chän nh÷ng s¸ch hay, s¸ch tèt,( lo¹i trõ s¸ch cã néi dung xÊu...)
àLuËn ®iÓm lµ ý kiÕn x¸c ®Þnh cña ng­êi viÕt vÒ vÊn ®Ò ®­îc ®Æt ra.
c.T×m luËn cø cho c¸c luËn ®iÓm
LuËn ®iÓm 1: S¸ch lµ s¶n phÈm tinh thÇn kú diÖu cña con ng­êi
+ S¸ch lµ s¶n phÈm tinh thÇn cña con ng­êi.
+ S¸ch lµ kho tµng tri thøc cña nh©n lo¹i
+ S¸ch gióp ta v­ît qua thêi gian (qu¸ khø – hiÖn t¹i- t­¬ng lai) vµ kh«ng gian ( trong ngoµi n­íc, ®«ng t©y – nam – b¾c)
*LuËn ®iÓm 2: S¸ch më réng nh÷ng ch©n trêi míi
+ S¸ch gióp ta hiÓu biÕt mäi lÜnh vùc tù nhiªn vµ x· héi
+S¸ch lµ ng­êi b¹n t©m t×nh gÇn gòi, gióp ta tù hoµn thiÖn m×nh vÒ nh©n c¸ch
*LuËn ®iÓm 3: CÇn cã th¸i ®é ®óng víi viÖc ®äc s¸ch
+ §äc vµ lµm theo s¸ch tèt, phª ph¸n s¸ch cã h¹i
+ T¹o thãi quen lùa chän s¸ch, cã høng thó ®äc vµ häc theo s¸ch cã néi dung tèt, kÕt hîp viÖc häc trong thùc tÕ cuéc sèng
à Tãm l¹i: T×m ý cho bµi v¨n cÇn ph¶i tiÕn hµnh 3 b­íc:
- X¸c ®Þnh luËn ®Ò
- X¸c ®Þnh c¸c luËn ®iÓm
-T×m luËn cø cho c¸c luËn ®iÓm
2.LËp dµn ý
- GV yªu cÇu cÇn ®¹t ®èi víi lËp dµn ý:
+ Bao gåm 3 phÇn: Më bµi, th©n bµi, kÕt bµi
+ S¾p xÕp c¸c luËn ®iÓm, luËn cø cho hîp lý, thèng nhÊt.
- GV h­íng dÉn lËp dµn ý hoµn chØnh
a.Më bµi:
+Giíi thiÖu trùc tiÕp nhËn xÐt cña Gorki
+ Gorki kh¼ng ®Þnh vai trß, t¸c dông trong ®êi sèng tinh thÇn cña con ng­êi
+ §iÒu ®ã ®óng hay sai ? chóng ta ph¶i bµn b¹c vÒ ý kiÕn ®ã
b.Th©n bµi
* Gi¶i thÝch
- S¸ch lµ g× ?
+ Lµ kho tµng tri thøc cña nh©n lo¹i
 àVÒ thÕ giíi tù nhiªn
à VÒ ®êi sèng x· héi vµ con ng­êi
-Lµ s¶n phÈm tinh thÇn cña nh©n lo¹i
àKÕt qu¶ cña lao ®éng trÝ tuÖ
àLo¹i v¨n ho¸ phÈm cã gi¸ trÞ ®Æc biÖt
àThÓ hiÖn nÒn v¨n minh nh©n lo¹i
-S¸ch më réng nh÷ng ch©n trêi míi
+Ch©n trêi míi: ( S¸ch më ra tr­íc m¾t) nh÷ng tri thøc, hiÓu biÕt míi mÎ, k× diÖu
+ S¸ch gióp hiÓu biÕt mäi lÜnh vùc khoa häc tù nhiªn vµ x· héi
+ S¸ch gióp ta v­ît kh«ng gian, thêi gian ®Ó hiÓu biÕt.
*Trong, ngoµi n­íc, ®«ng-t©y-nam-b¾c.
*Qu¸ khø, hiÖn t¹i, t­¬ng lai
+ S¸ch gióp ta hiÓu biÕt thÕ giíi bªn trong cña con ng­êi.
-NiÒm vui, h¹nh phóc, nçi buån, khæ ®au...
M×nh lµ ai vµ cã mèi quan hÖ víi ng­êi kh¸c nh­ thÕ nµo ?
*B×nh luËn:
+B×nh: Kh¼ng ®Þnh sù ®óng ®¾n cña ý kiÕn
+LuËn
+ S¸ch tèt: Ph¶n ¸nh ®óng, ch©n thùc, kh¸ch quan ( n©ng cao hiÓu biÕt vÒ tù nhiªn, x· héi, gióp t©m hån con ng­êi phong phó, cao th­îng...) 
-S¸ch xÊu: Bãp mÐo, xuyªn t¹c sù thËt, hiÖn thùc
-Th¸i ®é ®èi viÖc ®äc s¸ch vµ s¸ch
+T¹o thãi quen, duy tr× høng thó
+ Chän s¸ch ®äc vµ häc
+ Phª ph¸n s¸ch xÊu
c.KÕt bµi:
+Kh¼ng ®Þnh ý kiÕn ®¸nh gi¸ cña MGorki: “S¸ch më réng tr­íc m¾t t«i nh÷ng ch©n trêi míi” hoµn toµn®óng
+CÇn ph¶i tiÕp thu ý kiÕn vµ vËndông cho b¶n th©n vµ cho mäi ng­êi
3.Ghi nhí
-GV h­íng dÉn HS cñng cè, hÖ thèng ho¸ kiÕn thøc
-GV nhÊn m¹nh phÇn ghi nhí: gåm2 ý c¬ b¶n ( SGK)
III.LuyÖn tËp
1.KiÓm tra ®¸nh gi¸ 
Bµi tËp 1: (91 SGK)
GV yªu cÇu HS ®äc yªu cÇu cña bµi tËp 1
a.Bæ sung mét sè ý cßn thiÕu
-§øc vµ tµi cã quan hÖ kh¨ng khÝt víi nhau trong mçi ng­êi
-Ph¶i rÌn luyÖn, phÊn ®Êu ®Ó cã tµi vµ ®øc
b.LËp dµn ý
Më bµi:
-Giíi thiÖu lêi d¹y cña B¸c
-§Þnh h­íng t­ t­ëng bµi viÕt
*Th©n bµi:
-Gi¶i thÝch c©u nãi cña Hå ChÝ Minh
--Lêi d¹y cña B¸c cã ý nghÜa s©u s¾c víi mçi c¸ nh©n.
*KÕt bµi: Ph¶i th­êng xuyªn rÌn luyÖn, phÊn ®Êu ®Ó cã c¶ tµi & ®øc
Bµi tËp 2:
-Gv nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ vµ bæ sung tõng bµi.
-GV ®Þnh h­íng dµn ý chÝnh x¸c nhÊt
2.Tæng kÕt, ®¸nh gi¸
-GV tæng kÕt ®¸nh gi¸ vµ nhÊn m¹nh néi dung cÇn nhí cña bµi
-GV yªu cÇu HS lµm c¸c bµi tËp ë nhµ.