Giáo án môn Ngữ văn 11 tiết 8: Làm văn Thao tác lập luận phân tích

Ngày soạn:
Ngày dạy:
Dạy lớp: 11A
Ngày dạy:
Dạy lớp: 11B
Ngày dạy:
Dạy lớp: 11C
Tiết 8: Làm văn
Thao tác lập luận phân tích
1. Mục tiờu
 Giỳp học sinh: 
 a. Về kiến thức
 Giúp học sinh nắm được khái niệm, yêu cầu, mục đích và cách phân tích từ đó áp dụng vào bài viết của mình.
 b. Về kĩ năng
- Biết cách phân tích một vấn đề chính trị – xã hội hoặc văn học.
- Tích hợp với những kiến thức về văn và tiếng Việt đã học.
 c. Về thỏi độ
 Có ý giữ gìn, phát triển tiếng mẹ đẻ trong qúa trình sử dụng: cách diễn đạt, cách trình bày một vấn đề
2. Chuẩn bị của giỏo viờn và học sinh
a. Chuẩn bị của giỏo viờn
 SGK, SGV, GA, TLTK.
b. Chuẩn bị của học sinh
 SGK, bài soạn, tài liệu liờn quan
3. Tiến trỡnh bài dạy
a. Kiểm tra bài cũ: Kết hợp trong giờ học
* Đặt vấn đề vào bài mới (1’):
Thao lập luận phân có vai trò vô cùng quan trọng trong việc đọc hiểu tác phẩm văn học. Mục đích của phân tích là làm rõ đặc điểm về nội dung, hình thức, kết cấu và các mối quan hệ bên trong, bên ngoài của đối tượng. Để hiểu rõ vấn đề này, chúng ta vào bài học hôm nay.
b. Dạy nội dung bài mới:
Hoạt động của giỏo viờn 
TG
Hoạt động của học sinh
- Hs đọc đoạn trích của Hoài Thanh 
- Hs thảo luận theo nhóm trả lời các câu hỏi của sgk, cử đại diện trình bày, nhận xét chéo 
Luận điểm (ý kiến, quan điểm) đc thể hiện trong đoạn văn là gì?
Các luận cứ làm sáng tỏ cho luận điểm? (Các yếu tố được phân tích )
Hãy phân tích và chứng minh trong đoạn văn trên tác giả đã kết hợp chặt chẽ giữa 2 thao tác phân tích và tổng hợp?
7
I. Mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận phân tích
* Ngữ liệu 1: Đoạn văn sgk/ 25 
- Luận điểm : Sở Khanh là một kẻ bẩn thỉu đê tiện, đại diện cho sự đồi bại trong xã hội truyện Kiều 
- Các luận cứ : 
+ SK sống bằng nghề đồi bại 
+ SK là kẻ đồi bại nhất trong những kẻ đồi bại( Giả tử tế để đánh lừa một người con gái hiếu thảo, trở mặt một cách trắng trợn, thường xuyên lừa bịp tráo trở )
- Thao tác phân tích kết hợp chặt chẽ với tổng hợp : Sau khi phân tích chi tiết – bộ mặt giả dối lừa bịp – Hoài Thanh đã tổng hợp khái quát bản chất của Sở Khanh: mức cao nhất của tình hình đồi bại trong xã hội
- Gv nêu vấn đề : Từ ví dụ trên anh /chị hiểu thế nào là phân tích trong văn nghị luận ? những yêu cầu cảu thao tác này ?
- Hs trao đổi, đại diện trình bày 
- Gv nhận xét, sơ kết
=> Phân tích chia nhỏ đối tượng thành nhiều yếu tố để xem xét một cách kĩ càng nội dung hình thức và mối quan hệ bên trong cũng như bên ngoài của chúng 
 Phân tích bao gìơ cũng gắn liền với thao tác tổng hợp để đảm bảo nhận thức đối tượng trong chỉnh thể của nó. Phân tích cũng không bao giờ tách rời cac thao tác khác như giải thích, chứng minh, bác bỏ ...
- hs đọc các ngữ liệu 1- 2 mục II sgk/ 26
- Hs thảo luận nhóm 
- Gv định hướng bằng những câu hỏi gợi mở, kết hợp diễn giảng 
- Đại diện các nhóm trình bày 
-Gv tổng hợp 
(?) Mục đích cả thao tác lập luận phân tích ở ngữ liệu 1/ I là gì?Để đạt được mục đích đó tác giả đã làm như thế nào ?
 HS : Mục đích làm rõ bản chất đồi bại của Sở Khanh => Tác giả đã phân tích chia đối tượng thành các yếu tố nhỏ, phương diện nhỏ để xem xét , hay nói cách khác Hthanh đã phân tích kĩ càng những biểu hiện đồi bại của Sở Khanh ở nhiều phương diện 
21
II- Cách phân tích 
* Ngữ liệu 1/ I; ngữ liệu 1-2 /II 
- Ngữ liệu 1/I Sgk; 25 
+ Phân chia dựa trên cơ sở quan hệ nội bộ trong bản thân đối tượng – những biểu hiện về nhân cách đồi bại của Sở Khanh
+ Phân tích kết hợp chặt chẽ với tổng hợp . Từ việc phân tích làm nổi bật những biểu hiện đồi bại của SK-> Khái quát lên giá trị hiện thực của nhân vật này ( Bức tranh về nhà chứa, tính đồi bại của XH xưa)
(?) Mục đích của thao tác lập luận phân tích ở ngữ liệu 1/II là gì ? Để đạt được mục đích, tác giả đã phân chia đối tượng như thế nào để xem xét ?
HS: Mục đích làm rõ sức mạnh thế lực của đồng tiền -> Tác giả xem xét đồng tiền ở nhiều khía cạnh ( mặt tốt, mặt xấu) Đặc biệt khi khẳng định tác hại của đồng tiền, tác giả đã chỉ ra viện ra rất nhiều lí do để chứng minh 
- Ngữ liệu 1/II SGK: 26
+ Phân tích theo quan hệ nội bộ của đối tượng : đồng tiền vừa có tác dụng tốt vừa có tác hại xấu 
+ Phân tích theo quan hệ kết quả - nguyên nhân ( để chỉ rõ tác haịi của đồng tiền )
-> kết quả : ND khẳng định tác hại của đồng tiền 
-> Nguyên nhân : vì đồng tiền chi phối hàng loạt những hành động gian ác bất chính 
+ Phân tích theo quan hệ nguyên nhân – kết quả 
-> Nguyên nhân: đồng tiền có sức mạnh tác quái 
-> Kết quả : ND có thái độ khinh bỉ khi nói về đồng tiền 
+ Trong quá trình lập luận, phân tích luôn gắn liền tổng hợp 
(?) Mục đích của thao tác lập luận phân tích trong ngữ liệu 2/II, để đạt được mục đích đó, tác giả đã phân chia đối tượng thành những yếu tố nào, theo những tiêu chí, quan hệ nào ?
- Dự kiến hs trả lời : làm rõ tác hại của việc bùng nổ dân số đối với cuộc sống con người 
- Ngữ liệu 2/ II trang26
+ Phân tích theo quan hệ nhân quả 
-> Nguyên nhân : bùng nổ dân số 
-> Kết quả : đời sống con người bị ảnh hưởng nhiều 
+ Phân tích theo quan hệ nội bộ của đối tượng : các ảnh hưởng của việc bùng nổ dân số đối với con người 
-> thiếu lương thực 
-> suy dinh dưỡng, suy thoái nòi giống 
-> thiếu việc làm, thất nghiệp
+ Trong khi lập luận tác giả đã kết hợp chặt chẽ thao tác phân tích với khái quát tổng hợp :
Dân số càng tăng thì chất lượng cuộc sống càng giảm.
- Hs làm bài tập 1 tại lớp chia thành 2 nhóm, thảo luận mỗi nhóm chịu trách nhiệm một phần của bài tập
12
III- Luyện tập 
1- Trong đoạn trích người viết đã phân tích đối tượng từ những mối quan hệ nào ?
a- Quan hệ nội bộ của đối tượng (diễn biến, các cung bậc cảm xúc của Kiều) : đau xót quẩn quanh, hoàn toàn bế tắc 
b- Quan hệ giữa đối tượng này với đối tượng khác có liên quan (bài Lời người kĩ nữ - Xuân Diệu; tì bà hành – Bạch Cư Dị)
c. Củng cố, luyện tập (3')
Củng cố
 Gv cho hs thảo luận về cách thức phân tích và những lưu ý khi phân tích 
 Việc phân tách đối tượng thành các yếu tố nhỏ có thể dựa trên những tiêu chí, quan hệ nhất định :
 + Quan hệ giữa các yếu tố tạo nên đối tượng 
 + Qua hệ giữa đối tượng với các đối tượng liên quan
 + Quan hệ giữa người phân tích với đối tượng phân tích (thái độ, sự đánh giá của người phân tích đối với đối tượng được phân tích
Luyện tập
Viết đoạn văn phõn tớch về một hỡnh ảnh thơ đặc sắc.
d. Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà (1')
 + Bài cũ: 
 - Học và nắm nội dung bài học
Hoàn thành các bài trong SGK, tr.28
 + Bài mới: chuẩn bị bài Thương vợ theo gợi ý sách giáo khoa