Giáo án môn Ngữ văn 11 tiết 38: Đọc văn Hai đứa trẻ - Thạch Lam

Ngày soạn:
Ngày dạy:
Dạy lớp: 11A
Ngày dạy:
Dạy lớp: 11B
Ngày dạy:
Dạy lớp: 11C
Tiết 38: Đọc văn
HAI ĐỨA TRẺ
Thạch Lam
1. Mục tiêu
 Giúp học sinh: 
 a. Về kiến thức
- Cảm nhận được tình cảm xót thương của Thạch Lam đối với những người phải sống nghèo khổ, quẩn quanh và sự cảm thông, trân trọng của nhà văn trước mong ước của họ về một cuộc sống tươi sáng hơn
- Thấy được một vài nét độc đáo trong bút pháp của Thạch Lam qua truyện ngắn Hai đứa trẻ
 b. Về kĩ năng
Rèn kĩ năng cảm thụ, phân tích hình tượng văn học
 c. Về thái độ
Gi¸o dôc lßng nh©n hËu vµ ý thøc: BiÕt ­íc m¬ vµ cã niÒm tin trong cuéc sèng.
2. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh
a. Chuẩn bị của giáo viên
 SGK, SGV, GA, TLTK.
b. Chuẩn bị của học sinh
 SGK, bài soạn, tài liệu liên quan
3. Tiến trình bài dạy
a. Kiểm tra bài cũ (5’):
CH: Thái độ, tâm trạng của nhân vật Liên trước cảnh thiên nhiên và cuộc sống con người nơi phố huyện lúc chiều tàn?
Đáp án:
- Lòng buồn man mác trước giờ khắc của ngày tàn
- Cảm nhận được "mùi riêng của đất, của quê hương này"
- Động lòng thương bọn trẻ con nhà nghèo
- Xót thương cho hai mẹ con chị Tí, đồng cảm với nỗi vất vả của chị.
=> Là cô bé có tâm hồn nhạy cảm, tinh tế, có lòng trắc ẩn, yêu thương con người.
* Đặt vấn đề vào bài mới (1’):
Thạch Lam là nhà văn xuất sắc của nhóm Tự lực văn đoàn. Người đọc khi đến với ông sẽ tìm thấy toàn bộ bức tranh nhân gian với sự hiện diện đầy đủ mọi hạng người, đặc biệt là những người nghèo khổ sống lam lũ, tối tăm bằng tình yêu thương đến khắc khoải, buốt nhức. "Hai đứa trẻ" là một ví dụ.
b. Dạy nội dung bài mới:
Hoạt động của giáo viên 
TG
Hoạt động của học sinh
35
II. Đọc - hiểu văn bản
1. Phố huyện lúc ngày tàn 
2. Phố huyện lúc đêm tối
Cảnh phố huyện lúc về đêm có đặc điểm gì nổi bật? 
- Phố huyện ngập chìm trong bóng tối mênh mông:
+ Đường phố và các ngõ con dần chứa đầy bóng tối
+ Các nhà đóng im ỉm
+ Tối hết cả, con đường thăm thẳm ra sông, con đường qua chợ về nhà, các ngõ vào làng lại tối đen hơn nữa.
Bên cạnh bóng tối, Thạch Lam còn miêu tả thấp thoáng sự xuất hiện của ánh sáng. Hãy tìm những chi tiết miêu tả ánh sáng? 
Nhận xét về ánh sáng trong đoạn văn?
- Ánh sáng nhỏ bé, yếu ớt:
+ Ánh sáng từ các ngôi sao trên bầu trời
+ Ở một vài cửa hàng, cửa chỉ hé ra một khe ánh sáng
+ Đèn của chị Tí thì phát ra một quầng sáng thân mật
+ Bếp lửa của bác Siêu thì phát ra một chấm lửa
+ Ngọn đèn của Liên thưa thớt từng hột sáng
=> Ánh sáng bé nhỏ, lẻ loi như chính cuộc đời, số phận của những người dân nơi phố huyện
Cảm nhận của em về mối tương quan giữa ánh sáng và bóng tối?
- Mối tương quan: Bóng tối dày đặc, bao trùm >< ánh sáng nhỏ nhoi, mong manh đến tội nghiệp
-> Biểu tượng cho những kiếp người nhỏ bé, vô danh sống leo lét trong đêm tối mênh mông của chế độ cũ.
Trong bóng tối mênh mông đó, người dân phố huyện đã sống như thế nào? Ngoài việc cuộc sống của họ nghèo khổ đến thảm hại thì cuộc sống của họ còn như thế nào nữa? (Họ làm công việc như thế nào? Tình trạng công việc ra sao? Có phải chỉ một hai ngày như thế hay không hay như thế nào?
- Cuộc sống của con người: Nhịp sống của những người dân lặp đi lặp lại ngày nào cũng như thế một cách quen thuộc:
+ Động tác quen thuộc
+ Suy nghĩ và mong đợi như mọi ngày
+ Vẫn tiếng đàn bần bật của bác Sẩm ế khách
Nhận xét của em về cuộc sống của họ?
Mặc dù vậy, họ vẫn có những ước mơ. Đó là gì vậy?
Các nhà thơ khác cũng đã từng nói điều này:
Quanh quẩn mãi với vài ba dáng điệu
Tới hay lui cũng ngần ấy mặt người
Vì quá thân nên quá đỗi buồn cười
Môi nhắc lại cũng ngần ấy chuyện
(Huy Cận)
=> Rất tù túng, ngột ngạt, bế tắc, luẩn quẩn
- Họ ước mơ, mong đợi một cái gì trong tươi sáng cho sự sống nghèo khổ hàng ngày.
Nhận xét về ước mơ đó?
+ Ước mơ rất mơ hồ
+ Càng cho thấy tình cảnh tội nghiệp của những người sống mà không biết thân phận của mình rồi sẽ ra sao.
Mặc dù vậy, họ vẫn như thế nào? Điều đó cho chúng ta thấy quan niệm gì của nhà văn về cuộc sống?
=> Họ vẫn không mất hết hi vọng và niềm tin vào cuộc sống
- Tác giả gửi gắm: dù trong bất kì một hoàn cảnh nào, con người vẫn không thôi ước mơ vào những điều tốt đẹp. Sống là phải biết ước mơ và hi vọng
Nhận xét về giọng điệu của đoạn văn?
- Giọng điệu: đều đều, chậm buồn, tha thiết thể hiện sự đồng cảm, xót thương của nhà văn.
c. Củng cố, luyện tập (3')
Qua cuộc sống của người dân nơi phố huyện, em cảm nhận gì về cuộc sống của người nông dân trước cách mạng tháng Tám?
- Nghèo khổ đến thảm hại, tội nghiệp.
- Cuộc sống tù túng, quẩn quanh, ngột ngạt, buồn tẻ
- Luôn mơ ước, mong đợi một điều gì đó tươi sáng hơn.
d. Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà (1')
 + Bài cũ: Học và nắm chắc nội dung bài học.
 + Bài mới: Soạn phần còn lại:
 Hình ảnh chị em Liên đợi tàu:
Tại sao Chị em Liên đợi tàu?
Tâm trạng hai chị em?
Đoàn tàu được miêu tả như thế nào?