Giáo án môn Ngữ văn 11 - Miêu tả và biểu cảm trong văn tự sự

Tuần:8 NS:02-10-09
Tiết: 24
MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG VĂN TỰ SỰ
A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: giúp HS.
- Hiểu được vai trò và tác dụng cảu các yếu tố miêu tả, biểu cảm trong lời văn tự sựï.
- Biết kết hợp giữa miêu tả, biểu cảm trong văn tự sự.
- Bộc lộ tình cảm trong sáng, lành mạnh, giàu sắc thái biểu cảm trong bài viết.
B. PHƯƠNG PHÁP:
Gợi mở, vấn đáp, thảo luận.
C. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP:
1. Oån định tổ chức: kiểm diện HS.
2. Bài cũ: Sự việc, chi tiết tiêu biểu có tác dụng như thế nào trong bài văn tự sự?
3. Bài mới:
Hoạt động của GV và HS
Nội dung bài học
v Hoạt động 1: miêu tả và biểu cảm trong VB tự sự.
- GV ôn lại kiến thức, kĩ năng miêu tả và biểu cảm trong văn tự sự mà HS đã học ở lớp 8. 
- Miêu tả là gì?
- Biểu cảm là gì?
- Thảo luận nhóm: (4 nhóm – 4 phút)
+ Miêu tả trong văn bản tự sự giống và khác nhau như thế nào so với miêu tả trong văn bản biểu cảm?
+ Trong văn MT yêu cầu cần phải miêu tả như thế nào?
+ Yêu cầu trong MT trong văn TS như thế nào?
+ Trong BC cần chú trọng điều gì?
- Theo em căn cứ vào đâu để đánh giá hệu quả miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự?
- Đoạn trích có phải là đoạn văn tự sự không? Vì sao?
- Tìm những yếu tố biểu cảm và miêu tả trong đoạn trích? (cho HS làm nhanh – GV gọi chấm điểm)
Hoạt động 2: quan sát và liên tưởng, tưởng tượng đối với MT và BC trong VBTS
- GV cho HS chọn và điền từ thích hợp vào mỗi chỗ trống?
- Để làm tốt việc miêu tả trong văn bản tự sự cần làm gì?
- Em hãy tìm các câu văn MT có sử dụng các thao tác trên?
- Hãy tìm các khái niệm đúng?
- Muốn biểu cảm cần làm gì?
- Qua phân tích ở trên, em rút ra được kinh nghiệm gì trong quá trình viếùt văn tự sự có sử dụng các yếu tố MT và BC?
I. MIÊU TẢ VÀ BIỂU CẢM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ.
1. Khái niệm:
a. Miêu tả: là dùng các chi tiết, hình ảnh giúp người đọc, người nghe thấy con người như hiện ra trước mắt.
b. Biểu cảm: bộc lộ thái độ, tình cảm của mình trước sự vật, hiện tượng.
2. Lập bảng so sánh.
* Khác nhau :
VB miêu tả
 MT trong VB tự sự
Phải miêu tả cụ thể, chi tiết.
Chỉ cần MT khái quát để chuyện kể
 hấp dẫn hơn.
VB biểu cảm
Biểu cảm trong tự sự
Chú trọng bộc lộ cảm xúc của người viết.
cảm xúc đan xen vào sự việc, chi tiết để tác động vào cảm xúc của người đọc.
* Giống nhau: ở cách thức tiến.
3. Những căn cứ để đánh giá hiệu quả của miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự:
- Căn cứ vào sự hấp dẫn qua hình ảnh miêu tả để liên 
tưởng tới yếu tố bất ngờ trong truyện.
- Căn cứ vào sự truyền cảm mạnh mẽ qua cách trực tiếp hay gián tiếp bày tỏ tư tưởng, tình cảm của tác giả.
 4. Phân tích ví dụ: Trang 73, 74
- Đây là một đoạn văn TS vì có nhân vật và sự việc cụ thể:
+ Nhân vật: cô gái(cô chủ, tiểu thư) và chàng trai chăn cừu(mục đồng).
+ Sự việc: một đêm thức trắng.
=>Các yếu tố miêu tả và biểu cảm đã giúp cho đoạn văn tự sự trở nên sinh động, hấp dẫn và giàu chất thơ(văn xuôi trữ tình).
II. QUAN SÁT VÀ LIÊN TƯỞNG, TƯỞNG TƯỢNG ĐỐI VỚI MIÊU TẢ VÀ BC TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ.
1. Chọn và điền từ: a. Liên tưởng.
 b. Quan sát.
 c. Tưởng tượng.
2. Để làm tốt việc miêu tả trong văn tự sự:
- Không chỉ quan sát mà còn liên tưởng, tưởng tượng mới gây được cảm xúc(ví dụ: những vì sao).
+ Quan sát để nhận ra: “trong đêm, tiếng suối reo nghe rõ hơn, đầm ao nhen lên những đốm lửa nhỏ, những tiếng sột soạt văng vẳng trong không gian”.
+ Tưởng tượng: “cô gái trông như một chú mục đồng của nhà trời, nơi có những đám cưới sao”.
+ Liên tưởng: “cuộc hành trình trầm lặng, ngoan ngoãn của ngàn sao gợi đến đàn cừu lớn”.
3. Tìm sự biểu cảm:
- a,b,c là đúng; d không chính xác.
- Muốn biểu cảm nhất thiết phải có đối tượng để miêu tả và thông qua miêu tả mới biểu cảm được.
- Nếu chỉ từ bên trong trái tim người nói, người viết thì cũng có thể có tâm trạng, cảm xúc mơ hồ, vu vơ. Nó khó có thể gợi ra sự đồng cảm ở người tiếp nhận.
v Ghi nhớ: SGK
4. Củng cố: 
miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự.
- Những căn cứ để đánh giá hiệu quả của miêu tả và biểu cảm trong văn bản tự sự.
5. Dặn dò:
- Về nhà học nội dung bài học và làm BT1/76.
- Soạn bài: “Tam đại con gà”: câu 1,2/SGK/79.
D. RÚT KINH NGHIỆM