Giáo án môn Ngữ văn 11 - Chiều tối

Tiết theo PPCT 87
CHIỀU TỐI
(MỘ)
Hồ Chí Minh
	Ngày soạn: 22.01.10
	Ngày giảng: 
	Lớp giảng:	11A	11C	11K	11E
	Sĩ số:
	Điểm KT miệng:
A. Mục tiêu bài học
	Qua giờ giảng, nhằm giúp HS:
	1. Thấy được vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí Minh: dù hoàn cảnh khắc nghiệt đến đâu vẫn luôn hướng về sự sống và ánh sáng.
	2. Cảm nhận được bút pháp tả cảnh ngụ tình vừa cổ điển vừa hiện đại của tác giả.
B. Phương tiện thực hiện
	- SGK, SGV Ngữ văn 11
	- Thiết kế bài giảng Ngữ văn 11
	- Kĩ năng đọc hiểu văn bản Ngữ văn 11
C. Cách thức tiến hành
	- Đọc hiểu
	- Đàm thoại phát vấn
	- Thuyết trình
D. Tiến trình giờ giảng
	1. Ổn định
	2, KTBC (không kt)
	3. GTBM
	4. Hoạt động dạy học
Hoạt động của Thầy và Trò
Yêu cầu cần đạt
GV: Hãy trình bày hiểu biết của em về hoàn cảnh sáng tác của văn bản? Nêu xuất xứ của văn bản?
HS thực hiện GV ghi bảng
GV: giới thiệu vài nét về tập thơ Nhật kí trong tù của Hồ Chí Minh
GV: đọc văn bản 1 lần sau đó gọi HS đọc và nhận xét về cách đọc
GV: có thể chia là 4 phần: khai - thừa - chuyển - hợp
GV: ở câu thơ đầu có hình ảnh nào đáng chú ý? Hình ảnh đó gợi cho em suy nghĩ gì?
HS trả lời Gv chốt lại
GV: Hình ảnh cánh chim về rừng là hình ảnh quen thuộc trong thế giới nghệ thuật cổ điển phương Đông, có thể thấy trong thơ của Nguyễn Du: chim hôm thoi thóp về rừng; trong Bà Huyện Thanh Quan: Ngàn mai gió cuốn chim bay mỏi; Huy Cận: Chim nghiêng cánh nhỏ bóng chiều sa
GV so sánh điểm khác của cánh chim trong thơ Bác: chủ động, hướng tới tổ ấm
GV: đến câu thứ 2 ta bắt gặp hình ảnh nảo? So sánh bản dịch thơ và phiên âm?
HS chỉ ra hình ảnh và so sánh Gv chốt lại
GV: phiên âm: cô vân (chòm mây lẻ loi) -> dịch thơ: chòm mây (mất đi lẻ loi)
Phiên âm: mạn mạn (lững lờ trôi) -> dịch thơ: trôi nhẹ làm mất cái hồn của hình ảnh
GV: nhận xét của em về hình ảnh thơ này?
HS phát biểu GV chốt lại
GV: hình ảnh cánh chim, chòm mây xuất hiện phù hợp với quy luật tự nhiên của cảnh chiều tối đồng thời phù hpọ với tâm trạng của người tù sau 1 ngày đi đường mệt mỏi đang bơ vơ nới đát khách quê người
GV: ở câu 3 trong phiên âm không có từ tối nhưng người đọc vẫn thấy được sự hiển hiện của tối -> địch thơ thêm từ tối giảm sức gợi cảm của câu thơ
Trong câu 3 và 4 phiên âm lặp lại "ma bao túc" và "bao túc ma" để diễn tả vòng quy của cối xay ngô nhưng ở bản dịch thơ đều không lột tả được làm mất đi sự khoẻ khoắn của hình ảnh thơ.
GV: yêu cầu HS làm bài tập 1
I. Khái quát về văn bản
1. Hoàn cảnh sáng tác và xuất xứ
- Hoàn cảnh sáng tác: ra đời trong thời gian chuyển lao từ nhà tù Tĩnh Tây sang Thiên Bảo (Quảng Tây - Trung Quốc) vào cuối thu 1942
- Xuất xứ: được trích từ tập thơ Nhật kí trong tù của Hồ Chí Minh
Là bài thơ thứ 31/134
2. Đọc
3. Thể thơ và bố cục
- Thể thơ: thát ngôn tứ tuyệt đường luật
- Bố cục: 
+ 2 câu đầu: cảm nhận thiên nhiên
+ 2 câu sau: cảm nhận cuộc sống con người
II. Đọc hiểu văn bản
1. 2 câu đầu
a. Câu thơ đầu
- Hình ảnh: cánh chim mỏi tìm chốn ngủ - trở về tổ ấm để nghỉ ngơi sau 1 ngày vất vả
- Ý nghĩa: 
+ Mang tính biểu tượng, ước lệ -> diễn tả cảnh trời chiều
+ Cảnh trời chiều gợi cảm giác buồn, cảm giác về sự xa xăm phiêu bạt
b. Câu thơ thứ 2
- Hình ảnh: chòm mây lẻ loi lững lờ trôi trên tầng không
-> Qua cảm nhậ của thi nhân: chòm mây như có linh hồn, ý thức được nỗi buồn cô đơn, lẻ loi, lững lờ trôi qua lưng trời
=> 2 câu đầu bức tranh thiên nhiên ở vùng núi hoang vu trong cảnh trời chiều; với những nét chấm phá -> bức tranh vắng lặng đẹp, nhuốm buồn -> bức tranh thiên nhiên với phong cách cổ điển.
2. Hai câu sau
- Câu 3: 
+ Hình ảnh cô em xóm núi, xay ngô
+ Nghệ thuật: lối đảo ngữ- > nổi bật niềm say mê lao động của thiếu nữ qua những vòng quay của cối xay
- Câu 2:
+ Hình ảnh lò than đã rực hồng -> khuôn mặt người thiếu nữ sáng rực hẳn lên, thể hiện niềm hân hoan của thành quả lao động, dường như ấp ủ cả tuổi thanh xuân, 1 mái ấm gia đình, hạnh phúc bắt nguồn từ chính lao động
+ Chữ "hồng", nhãn tự của bài thơ. Lấy ánh sáng để chỉ bóng tối -> hình ảnh thơ và tam trạng của nhân vật trữ tình đã có sự chuyển biến: cô đơn, lạnh lẽo -> ấm ấp -> tinh thần lạc quan của Bác
III. Luyện tập