Giáo án dạy Ngữ văn 11 tiết 105, 106: Ba cống hiến vĩ đại của Các Mác (Ph. Ăng- Ghen)

Tieát: 106 – 107
Ngaøy soaïn: 
Ngày dạy:
	BA CỐNG HIẾN VĨ ĐẠI CỦA CÁC MÁC
	Ph. Ăng- ghen.
I. MỤC TIÊU.
- Giúp học sinh hiểu được nghệ thuật lập luận của Ăng-ghen qua biện pháp so sánh tầng bậc cùng những đóng góp vĩ đại của Mác cho nhân loại.
- Phân tích được tình cảm tiếc thương vô hạn của Ăng-ghen đối với Mác qua bài điếu văn.
- Biết ơn và trân trọng những thành quả cách mạng mà các bậc tiền bối đã tạo ra.
II.PHƯƠNG PHÁP
III. CHUAÅN BÒ. 
 - Thaày: Ñoïc taøi lieäu tham khaûo, SGV, SGK. 
 - Troø: Ñoïc SGK, hoïc baøi cuõ, soaïn baøi môùi.
IV. HOAÏT ÑOÄNG DAÏY HOÏC 
 1.Kieåm tra baøi cũ . 
 Tóm tắt trình tự lập luận và nghệ thuật diễn thuyết của Phan Châu Trinh trong đoạn trích Về luân lí xã hội ở nước ta. 
 2.Giảng bài mới:
TL
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Mục tiêu cần đạt
10
Hoạt động 1: Hướng dẫn đọc- hiểu khái quát.
GV: Gọi học sinh đọc tiểu dẫn SGK, sau đó giúp học sinh tóm tắt vài nét về Ăng-ghen và C.Mác.
GV: Bài điếu văn này có thể chia làm mấy phần, nêu nội dung chính của từng phần?
Hoạt động 1:HS Đọc tiểu dẫn SGK, tóm tắt theo gợi ý của giáo viên.
HS: Thảo luận, trả lời.
 Bài điếu văn có thể chia là ba phần.
- Hai đoạn đầu.
- Bốn đoạn giữa.
- Đoạn cuối và câu kết.
I. Đọc- hiểu khái quát.
 1. Phri-đrích Ăng- ghen : ( 1820- 1895) là nhà triết học lỗi lạc người Đức, nhà hoạt động cách mạng nổi tiếng trong phong trào công nhân thế giới và Quốc tế cộng sản. Ông là người bạn thân thiết của Các Mác.
2. Các Mác:( 1818 – 1883) là nhà triết học, nhà lí luận vĩ đại người Đức, lãnh tụ thiên tài của giai cấp cống nhân và nhân dân lao động trên toàn thế giới.
3.Bài điếu văn: Ba cống hiến vĩ đại của Các Mác được Ăng-ghen đọc trước mộ Mác để bày tỏ lòng tiếc thương đối với bậc vĩ nhân, qua đó cũng đánh giá những cống hiến vĩ đại của Mác.
4. Bố cục bài văn bản.
 Có thể chia làm ba phần:
- Hai đoạn đầu: Không gian, thời gian liên quan tới sự ra đi của Mác.
- Bốn đoạn tiếp theo: Những cống hiến to lớn của Mác đối với sự nghiệp phát triển nhân loại.
- Đoạn kết và câu cuối: Nỗi tiếc thương vô hạn.
70
Hoạt động 2: Hướng dẫn đọc- hiểu chi tiết.
GV: Gọi học sinh đọc văn bản SGK.
GV: Em hãy nêu ba cống hiến vĩ đại của Mác? Trong đó cống hiến nào theo Ăng-ghen là vĩ đại nhất? Vì sao?
GV: Hãy phân tích nghệ thuật lập luận trong đoạn trích? 
- Cách thể hiện tình cảm của Ăng-ghen trong phần mở đầu như thế nào? 
- Ăng-ghen đã giới thiệu Mác là một nhà tư tưởng hiện đại, từ hiện đại được hiểu như thế nào? 
GV: Tầm vóc vĩ nhân của Mác được khẳng định ra sao? 
GV: Phân tích tác dụng của kiểu kết cấu trùng điệp trong bài điếu văn?
GV: Mô hình chung của toàn bài được lập luận như thế nào? 
GV: Tác dụng của kiểu kết cấu tầng bậc kết hợp với so sánh?
Hãy mô hình hóa lối kết cấu ấy bằng sơ đồ.
GV: Cách so sánh của Ăng –ghen trong đoạn trích rất đặc biệt. Hãy phân tích cụ thể?
GV: Hai khía cạnh trong con người Mác: Là một nhà lí luận chính trị và một nhà hoạt động thực tiễn, Ăng-ghen đánh giá cao khía cạnh nào?
GV: Đây không phải là một bài điếu văn thông thường. Hãy chứng minh?
Hoạt động 2: HS: Đọc diễn cảm văn bản SGK.
HS: Thảo luận, trả lời và phân tích lần lượt ba cống hiến vĩ đại của Mác.
-Tìm ra quy luật phát triển của lịch sử loài người: Cơ sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng tầng của xã hội.
- Tìm ra quy luật vận động riêng của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa hiện nay và của xã hội tư sản do phương thức đó đẻ ra: Đó là quy luật về giá trị thặng dư.
- Sự kết hợp giữa lí luận và thực tiễn.
HS: Suy nghĩ trả lời.
 - Phân tích nghệ thuật đòn bẩy để nhấn mạnh vào sự đóng góp của Mác.
- Từ hiện đại được hiểu là tính chất vượt trội trong tư tưởng của Mác so với thời đại.
HS: Thảo luận, phát biểu.
 Tầm vóc vĩ nhân của Mác thể hiện qua lối kết cấu trùng điệp.
HS: Thảo luận, trả lời: Với lối kết cấu này, Ăng-ghen đã lần lượt nêu bậc được những cống hiễn vĩ đại của Mác đối với nhân loại.
HS: Suy nghĩ, trả lời.
 Mô hình chung của toàn bài: Thông báo về cái chết - đánh giá sự nghiệp của người quá cố - bày tỏ sự tiếc thương người đã khuất.
HS:  Thảo luận trả lời.
HS:  Thảo luận trả lời.
 Vừa so sánh tương đương vừa so sánh vượt trội.
HS:  Thảo luận trả lời.
 Đánh giá cao khía cạnh con người hoạt động thực tiễn, đấu tranh là hành động tự nhiên của Mác.
HS: Thảo luận phát biểu: Bài điếu văn không chú ý nhiều vào cái chết mà chủ yếu là nhấn mạnh vào sự bất tử của những tư tưởng hiện đại của Mác
II. Đọc – hiểu chi tiết.
1. Ba cống hiến vĩ đại của Các Mác.
- Cống hiến thứ nhất của Mác là tìm ra quy luật phát triển của lịch sử loài người qua các thời kì lịch sử, mà bản chất của quy luật đó là :Cơ sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng tầng của xã hội.
- Cống hiến thứ hai là tìm ra quy luật vận động riêng của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa hiện nay và của xã hội tư sản do phương thức đó đẻ ra. Đó là quy luật về giá trị thặng dư.
-Cống hiến thứ ba của Mác, đó là cống hiến quan trọng hơn cả, là sự kết hợp giữa lí luận và thực tiễn, biến các lí thuyết cách mạng –khoa học thành hành động cách mạng, khoa học đối với Mác là một động lực lịch sử, một lực lượng cách mạng, vì ở Mác đấu tranh là hành động tự nhiên.
2.Nghệ thuật lập luận trong bài điếu văn.
 a. Cách thể hiện tình cảm của Ăng-ghen trong phần mở đầu.
 Đoạn mở đầu thể hiện tình cảm tiếc thương và kính trọng của Ăng-ghen khi nói về sự ra đi của Mác.
- Thông báo về thời gian, không gian cụ thể. Thời gian và không gian ở đây là bình thường nhưng trong cái bình thường ấy là một vĩ nhân ( cái khác thường, phi thường). Đây là hình thức đòn bẩy để tạo ra tầm vóc cho sự nhấn mạnh.
- Tiếp đó, là cách giới thiệu: Các Mác là nhà tư tưởng vĩ đại nhất trong số những nhà tư tưởng hiện đại. Cách giới thiệu như thế cho thấy tư tưởng của Mác vượt trội so với thời đại đồng thời thể hiện sự tiếc thương của những người đồng chí đồng đội.
- Tầm vóc vĩ nhân của Mác còn được khẳng định: Con người đó ra đi là một tổn thất không sao lường hết được đối với giai cấp vô sản đang đấu tranh ở châu Âu và châu Mĩ, đối với khoa học lịch sử. Kết cấu trùng điệp được sử dụng nhằm nhấn mạnh tính chất vĩ nhân của Mác: 
 Con người đó –ra đi = một tổn thất không sao lường hết được.
-> đối với giai cấp vô sản đang đấu tranh ở châu Âu và châu Mĩ,
-> đối với khoa học lịch sử.
- Cái chết ấy tạo ra một nỗi trống trải đối với nhân loại, đối với khoa học.
 b.Lập luận bằng kiểu kết cấu tầng bậc kết hợp so sánh.
 Mô hình chung của toàn bài: Thông báo về cái chết - đánh giá sự nghiệp của người quá cố - bày tỏ sự tiếc thương người đã khuất.
- Đánh giá sự nghiệp của Mác, Ăng-ghen đã lập luận theo lối kết cấu tầng bậc kết hợp với so sánh, cụ thể:
 Giống như: + Đác –uyn đã tìm ra quy luật phát triển của thế giới hữu cơ.
 + Mác đã tìm ra quy luật phát triển của lịch sử loài người.
 Nhưng không phải chỉ có thể thôi,
 Mô hình hóa: Giống như A đã,.
 thì B đã,.
 nhưng không phải chỉ như A
 mà B còn,..
- Cách so sánh cũng rất đặc biệt: Mác được so sánh với các đỉnh cao cùng thời và Mác không dừng ở vị trí đỉnh cao nhân loại mà còn vượt qua những đỉnh cao ấy. Do đó, bản thân Mác trở thành đỉnh cao của mọi đỉnh cao, trở thành vĩ nhân của mọi vĩ nhân, là nhà tư tưởng vĩ đại nhất trong số những nhà tư tưởng hiện đại. 
- Tiếp theo sự so sánh tương đương là sự so sánh vượt trội: Nhưng không phải chỉ có thế thôi, 
- Ăng-ghen còn nhấn mạnh khía cạnh thứ hai trong con người Mác : Khía cạnh con người hoạt động thực tiễn, đấu tranh là hành động tự nhiên của Mác.
3. Một bài điếu văn độc đáo.
- Kết thúc bài điếu văn là một tiếng khóc bày tỏ tình cảm tiếc thương dưới hình thức một lời cầu nguyện: Tên tuổi và sự nghiệp của ông đời đời sống mãi!
- Bài văn không nói nhiều về cái chết mà tập trung, nhấn mạnh vào ý nghĩa của sự sống, ý nghĩa cuộc đời của Mác và sự bất tử của những đóng góp, sáng tạo mà Mác đã cống hiến cho nhân loại.
5
Hoạt động 3: Hướng dẫn tổng kết.
GV:Yêu cầu HS dựa vào ghi nhớ SGK tổng kết giá trị nội dung và nghệ thuật của bài văn.
Hoạt động 3:Dựa vào phần ghi nhớ SGK, tổng kết.
III. Tổng kết.
 Bằng nghệ thuật lập luận sắc sảo, Ăng-ghen đã tạc được một bức tượng đài kì vĩ, bất tử về Mác- lãnh tụ thiên tài của giai cấp công nhân và là một trong những nhà khoa học, nhà tư tưởng vĩ đại của nhân loại.
3. Cuûng coá 
 Thấy được những cống hiến to lớn của Mác đối với nhân loại
4.daën doø 
- Baøi taäp veà nhaø: Nêu cảm nhận của em về tình bạn cao cả giữa Mác và Ăng-ghen.