Bài soạn Ngữ văn 11 tiết 78: Nghĩa của câu (tiếp theo)

Tuaàn:20 
Tieát ppct:78 
Ngaøy soan:25/12/10 
Ngaøy daïy: 28/12/10 
NGHÓA CUÛA CAÂU (Tieáp theo)
A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
- Nắm được những nội dung cơ bản về hai thành phần nghĩa: Nghĩa sự việc (nghĩa biểu thị thông tin). Nghĩa tình thái (nghĩa biểu thị tình cảm). HS nhận biết và phân tích được hai thành phần nghĩa của câu, biết diễn đạt nghĩa sự việc vào hai thành phần bằng câu thích hợp với ngữ cảnh.
B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG, THÁI ĐỘ
 1. Kiến thức: Khái niệm nghĩa nghĩa sự việc, nghĩa tình thái những nội dung và hình thức biểu hiện thông thường trong câu. Quan hệ giữa hai thành phần nghĩa trong câu.
 2. Kĩ năng: Nhận biết và phân tích hai thành phần nghĩa trong câu. Tạo câu thể hiện hai thành phần nghĩa thích hợp. Phát hiện và sửa lỗi về nội dung ý nghĩa trong câu. 
 3. Thái độ: Coù yù thöùc naém baét hai thành phần nghĩa: Nghĩa sự việc (nghĩa biểu thị thông tin). Nghĩa tình thái (nghĩa biểu thị tình cảm). 
C. PHƯƠNG PHÁP: Gi¸o viªn tæ chøc giê d¹y theo c¸ch kÕt hîp c¸c ph­¬ng ph¸p: h­íng dÉn häc sinh trao ®æi th¶o luËn, tr¶ lêi c¸c c©u hái, luyÖn tËp.
 D. Tieán trình daïy hoïc
1. OÅn ñònh lôùp: Kiểm tra sĩ số 2. Kieåm tra: Baøi cũ, bài soạn của học sinh. 3. Bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS 
NỘI DUNG BÀI DẠY
- Trong thực tế khách quan, có những loại sự việc phổ biến nào tác động và tạo nên nghĩa tình thái của câu? 
- Qua phân tích ngữ liệu, em hãy cho biết : Söï nhìn nhaän, ñaùnh gía, thaùi ñoä cuûa ngöôøi noùi)
- Từ hai ví dụ trên, em hãy cho biết : Nghiã của câu là gì? 
- Thông thường trong một phát ngôn (hay một câu) có mấy thành phần nghĩa? * Tình thái là gì? 
- Những tình thái phổ biến nhất tạo nên nghĩa tình thái của câu?
- Các tổ làm bài theo nhóm: 
Nªu c¸c lo¹i nghÜa t×nh th¸i h­íng vÒ sù viÖc?
- HS kh¸ nh¾c l¹i néi dung c¸c bµi tËp ®· thùc hµnh.
- ThÕ nµo lµ nghÜa t×nh th¸i ?
Hs lµm viÖc theo nhãm
* Tổ 1; Söï nhìn nhaän, ñaùnh gía, thaùi ñoä cuûa ngöôøi noùi)
* Tổ 2.; Tình caûm, thaùi ñoä cuûa ngöôøi noùi ñoái vôùi ngöôøi nghe
* Tổ 3 Luyeän taäp veà c¸c lo¹i nghÜa t×nh th¸i h­íng vÒ sù viÖc
- Hs lµm viÖc víi sgk 
- Qua phân tích ngữ liệu, GV gợi ý để học sinh trình bày về kiên thức. Yêu cầu các em làm việc nhanh, thảo luận nhóm.
- GV nhận xet và hướng dẫn HS. 
- Höôùng daãn HS ruùt ra keát luaän sau khi yeâu caàu caùc em - HS thực hành về nghĩa tình thái.
- Các tổ làm bài theo nhóm: Các tổ làm bài theo nhóm: 
* Tổ 1; Luyeän taäp veà: Söï nhìn nhaän, ñaùnh gía, thaùi ñoä cuûa ngöôøi noùi)
* Tổ 2.; Luyeän taäp veà: Tình caûm, thaùi ñoä cuûa ngöôøi noùi ñoái vôùi ngöôøi nghe
* Tổ 3 Luyeän taäp veà c¸c lo¹i nghÜa t×nh th¸i h­íng vÒ sù viÖc
Hs lµm viÖc víi sgk ThÕ nµo lµ nghÜa sù viÖc?
Bµi sè 3 +Cam: nghÜa t×nh th¸i ®­îc nhËn thøc nh­ mét ®¹o lÝ
 VÉn: chØ sù viÖc ®· x¶y ra. LiÒn : chØ sù viÖc x¶y ra ngay sau ®ã
 + Kh«ng thÓ : nghÜa t×nh th¸i chØ kh¶ n¨ng x¶y ra. 
 Bµi sè 4 +Trêi m­a mÊt! => pháng ®o¸n sù viÖc ch¾c ch¾n x¶y ra
 + Giêi m­a ch¾c? => pháng ®o¸n sù viÖc cã thÓ x¶y ra hoÆc kh«ng?
- Tõ “ mÊt”, “ch¾c” ë cuèi c©u thuéc vÒ nghÜa t×nh th¸i h­íng vÒ ng­êi ®èi tho¹i.
 “MÊt”: g¾n liÒn víi viÖc ®¸nh gi¸ tiªu cùc, nªn kh«ng thÓ ®i víi tr­êng hîp tÝch cùc (kh«ng thÓ nãi
 “anh Êy sèng mÊt” “Ch¾c”: Kh«ng cã hµm ý tÝch cùc, hay tiªu cùc
 “Xong råi nhØ”: s¾c th¸i th©n mËt, chê ®îi sù ®ång t×nh ë phÝa ng­êi ®èi tho¹i.
 “Xong råi mµ”: s¾c th¸i nghi ng¹i Trong c©u cÇu khiÕn “¨n ®i mµ”: th× l¹i cã hµm ý n¨n nØ.
I. GIỚI THIỆU CHUNG - Nghĩa tình thái : 
 1. Nghóa tình thaùi höôùng veà söï vieäc (Söï nhìn nhaän, ñaùnh gía, thaùi ñoä cuûa ngöôøi noùi)
Khaúng ñònh tính chaân thöïc cuûa söï vieäc (söï thaät laø, quaû, thaät). 
Phoûng ñoaùn söï vieäc coù ñoä tin caäy cao hay thaáp (chaéc laø, chaêc, hình nhaø ) 
Ñaùnh giaù veà möùc ñoä hay soá löôïng ñoái vôùi moät phöông dieän naøo ñoù cuûa söï vieäc (coù ñeán, chæ, laø cuøng)
Ñaùnh giaù söï vieäc coù thöïc hay khoâng coù thöïc, ChØ sù viÖc ®· x¶y ra hay ch­a x¶y ra ( giaù thöû, toan) . 
- Khaúng ñònh tính taát yeáu, söï caàn thieát; ChØ sù viÖc ®­îc nhËn thøc nh­ lµ mét ®¹o lÝ hay ChØ kh¶ n¨ng x¶y ra cña sù viÖc ( phaûi, khoâng theå, nhaát ñònh). 
 => Nghĩa tình thái ( nghĩa biểu thị tình cảm) : là sự bày tỏ thái độ, sự đánh giá của người nói đối với sự việc đó. 
 2. Nghóa tình thaùi höôùng veà ngöôøi ñoái thoaïi (Tình caûm, thaùi ñoä cuûa ngöôøi noùi ñoái vôùi ngöôøi nghe).
- Tình thái là các trạng thái cảm xúc hay tình cảm của con người trước sự việc, hiện tượng.
- Các phương diện tình thái phổ biến tạo nên nghĩa tình thái của câu :
 + Sự nhìn nhận, đánh giá và thái độ của người nói đối với sự việc được đề cập.
 + Tình cảm, thái độ của người nói với người nghe. (Thể hiện qua các từ xưng hô, các từ gọi đáp, các từ tình thái cuối câu) 
 + C¸c tõ ng÷ biÓu ®¹t ë cuèi c©u: µ, «i, nhØ, nhÐ, ®©u, ®Êy...h­íng vÒ phÝa ng­êi ®èi tho¹i.
 + Tình caûm thaân maät, gaàn guõi, (nheù, nhæ ); 
 + böïc töùc, thái độ haùch dòch (keä maøy, im ñi, noùi theá aø, ñöøng laøm oànø) 
 + Thaùi ñoä kính caån (baåm)
B. Thùc hµnh
1. C©u 1: Laém: khaúng ñònh; coù theå coøn: döï ñoaùn; kia maø, Sao baûo mai anh môùi ñeán cô maø; Ñaáy maø laø chöõ cuûa anh aáy.
 1. B»ng chÊp nª g¸nh v¸c... NghÜa t×nh th¸i h­íng vÒ sù viÖc nhÊt ®Þnh x¶y ra.
 2. ¥ gien mãc tói vµ thÊy kh«ng cßn ®ång nµo... NghÜa t×nh th¸i h­íng vÒ sù viÖc ®ang x¶y ra.
 3. DÔ hä kh«ng ph¶i ®i gäi ®©u. NghÜa t×nh th¸i h­íng vÒ sù viÖc cã thÓ x¶y ra, hoÆc kh«ng x¶y ra
 4. ChuyÕn tµu ®ªm nay... nghÜa t×nh th¸i h­íng vÒ sù viÖc cã kh¶ n¨ng x¶y ra.
 5. Th«i ®i..
 6. Mét duyªn hai nî...
 7. Hái thêi ta ph¶i nãi ra...
 8. Nì nµo lÊy ®«i m­¬i n¨m lµm mét kiÕp. (c©u 5,6,7,8 =>nghÜa t×nh th¸i h­íng vÒ ®¹o lÝ) 
 9. §óng lµ Gia-ve ®· ... NghÜa t×nh th¸i h­íng vÒ sù viÖc ch¾c ch¾n x¶y ra.
 10. T«i ®· suýt kªu lªn... NghÜa t×nh th¸i h­íng vÒ sù viÖc s¾p x¶y ra.
11. H¾n võa gÆp ®­îc mét ®o¹n hay l¾m... NghÜa t×nh th¸i h­íng vÒ sù viÖc cã quan hÖ víi nhau vÒ nguyªn nh©n.
12. Mong c¸c chó l­îng t×nh cho c¸i sù l¹c hËu. NghÜa t×nh th¸i h­íng vÒ sù viÖc mong ®îi
13. B©y giê m×nh ­íc...NghÜa t×nh th¸i h­íng vÒ sù viÖc mong ®îi.
14. õ, nÕu m¾t nµng lªn thay cho sao...NghÜa t×nh th¸i h­íng vÒ sù viÖc cã kh¶ n¨ng x¶y ra.
C©u 2: 1a. Anh bÌn dïng bóa...ChÊp nhËn ®­îc, miªu t¶ sù viÖc x¶y ra.
C¸c c©u: 1b; 2b; 3b; 4b;5b kh«ng chÊp nhËn ®­îc
C©u 6a ChÊp nhËn ®­îc, v× quyÕt cã hµm ý, sù 
C©u 6b viÖc cã thÓ x¶y ra hoÆc kh«ng x¶y ra.
C©u 3C¸c tõ “DÇu, tuy, dÉu, mÆc dï”®Òu lµ c©u t×nh th¸i chØ sù viÖc, nh­ng hµm nghÜa kh¸c nhau.
“DÇu, dÉu”: ®Òu chØ c©u t×nh th¸i h­íng vÒ sù viÖc cã quan hÖ ®iÒu kiÖn gi¶ thiÕt, nªn chØ hµnh ®éng, sù viÖc ch­a x¶y ra.
“Tuy, mÆc dï”: xuÊt hiÖn trong c©u t×nh th¸i chØ sù viÖc ®· x¶y ra.
C©u 4
a. Sù viÖc ®· x¶y ra: “§· mÊy th¸ng, «ng Ba rÊt vui”
b. Sù viÖc ch­a x¶y ra: “Råi ®©y, «ng Ba sÏ vui”
c. Kh¶ n¨ng x¶y ra cña sù viÖc: “mÆc dï vËy, «ng Ba råi sÏ vui”
d. NghÜa t×nh th¸i chØ sù viÖc ®­îc nhËn thøc nh­ mét ®¹o lÝ: “¤ng Ba vui v× ®· lµm trßn tr¸ch nhiÖm cña mét ng­êi cha” 
 à thái độ phỏng đoán chưa chắc chắn ( từ “dễ”= có lẽ, hình như). à người nói nhấn mạnh bằng 3 từ tình thái (“đến chính ngay” mình) 
III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
- Hs kh¸ nh¾c l¹i néi dung c¸c bµi tËp ®· thùc hµnh Thực hành về nghĩa sự việc: Thực hành về nghĩa tình thái:
- HS về nhà chuẩn bị baøi Thao taùc laäp luaän baùc boû vaø baøi Haàu trôøi cuûa Taûn Ñaøuag cuûa doøng soâng vaø nhöõng chieán coâng hieån haùch ôû ñaâyùcâng oanh lieät nhaát trong lòch söû d
D. Rút kinh nghiệm.