Bài soạn Ngữ văn 11 tiết 67: Ôn tập tiếng việt

Tuần:17 
Tiết ppct:67 
Ngày soạn:04/12/10
Ngày dạy:07/12/10 
ÔN TẬP TIẾNG VIỆT
A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
- Nắm được những kiến thức sơ giản về lịch sử Tiếng Việt, về văn bản và phong cách văn bản. Biết vận dụng những kiến thức đó vào đọc văn bản và làm văn.
B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG, THÁI ĐỘ
 1. Kiến thức: Nắm được những kiến thức sơ giản về lịch sử Tiếng Việt, về văn bản và phong cách văn bản.
 2. Kĩ năng: Củng cố một số kiến thức đã họcû. Biết vận dụng những kiến thức đó vào đọc văn bản và làm văn.
 3. Thái độ: Cĩ ý thức nghiêm túc trong viếc làm đề cuơng ơn tâp lại kiến thức.Có ý thức trách nhiệm trong việc học hành, thi cử để đem kiến thức phục vụ đất nước.
C. PHƯƠNG PHÁP: Ph­¬ng thøc thuyÕt tr×nh, nªu vÊn ®Ị, gi¶ng gi¶i, h×nh thøc trao ®ỉi th¶o luËn, tr¶ lêi c¸c c©u hái gợi mở. Đàm thoại 
D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số 2. Kiểm tra: Bài cũ, bài soạn của học sinh. 3. Bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS 
NỘI DUNG BÀI DẠY
- Học sinh suy nghĩa câu hỏi, bổ sung, ghi chép. Học sinh thảo luận nhĩm, nhận xét trình bày ý kiến cá nhân để trả lời câu hỏi theo định hướng của GV.
- Giáo viên hỏi học sinh, bổ sung cho đầy đu ûchốt ý chính bổ sung cho đầy đủchốt ý chính
- Gv gợi ý bằng những câu hỏi đê học sinh ơn lại kiến thức. - SGK trình bày nội dung gì? 
- GV: gợi ý để học sinh trình bày về kiên thức cũ đã học
- GV: Yêu cầu các em làm việc nhanh, thảo luận nhĩm. GV nhận xet và hướng dẫn HS ơn tập. 
- GV giúp học sinh hệ thống hoá kiến thức đã học về tác giả, tác phẩm theo câu hỏi của đề cương?
- Làm việc theo nhĩm trình bày kiến thức cũ. Trả lời câu hỏi của GV
- SGK trình bày nội dung gì? Hs suy nghĩ trả lời,. Hoan cảnh lịch sử nước ta cĩ đặc điểm gì nổi bật? Liên kết trong văn bản ?
- HS nắm được những kiến thức sơ giản về lịch sử Tiếng Việt, về văn bản và phong cách văn bản.
* Nguồn gốc, quan hệ họ hàng của Tiếng Việt
- Tiếng Việt có nguồn gốc rất cổ xưa. Thuộc họ Nam Á, quan hệ họ hàng gần gũi giữa Tiếng Việt, tiếng Mường, có quan hệ với nhóm tiếng Môn – Khơ me, nhóm Tày – Thái, nhóm Mã lai – Đa Đảo.
* Những yêu cầu trong sử dụng Tiếng Việt
- Tính chính xác và nghệ thuật. Tính chính xác : Văn bản được tổ chức theo đúng các quy tắc của Tiếng Việt, để diễn đạt sát đúng nội dung cần thông báo
+ Tính nghệ thuật : Vận dụng các quy tắc của Tiếng Việt một cách linh hoạt, sáng tạo. Yêu cầu về mặt ngữ âm – chữ viết. Ngữ âm : Phát âm đúng theo ngữ âm Tiếng Việt. Chữ viết : Đúng chính tả.
- Yêu cầu về mặt từ ngữ : Dùng đúng nghĩa từ
- Yêu cầu về mặt phong cách chức năng : Sử dụng theo một phong cách nhất định
- Yêu cầu về mặt ngữ pháp : Tuân thủ các quy tắc dùng từ, cấu tạo nên cụm từ và câu.
4. Liên kết trong văn bản: Liên kết về nội dung. Thống nhất về đề tài, chủ đề. Lập luận chặt chẽ, sắp xếp các ý hợp lô – gích.Liên kết hình thức.
5. Văn bản viết – văn bản nói
- Văn bản nói : Dùng trong hoạt động gián tiếp nói. Sử dụng âm thanh, ngữ điệu.
 Thường sử dụng các yếu tố dư thừa, lặp, hình thức tỉnh lược à ít trọn vẹn, trau chuốt.
- Văn bản viết : Thực hiện bằng văn tự có khả năng lưu giữ lâu dài, hướng tới một phạm vi, người đọc rộng lớn. Sử dụng hệ thống dấu câu, ký hiệu quy ước. Có những từ vựng đặc thù
+ Kiểu câu dài, nhiều thành phần được nối kết chặt chẽ à Thường tinh luyện trau chuốt.
Phần 2: Tiếng Việt: A. Tõ ng«n ng÷ chung ®Õn lêi nãi c¸ nh©n
 I. T×m hiĨu chung vỊ ng«n ng÷ chung vµ lêi nãi c¸ nh©n 
 1- Ng«n ng÷- tµi s¶n chung cđa x· héi
- Muèn giao tiÕp,muèn hiĨu biÕt nhau,mçi d©n téc, quèc gia,céng ®ång ph¶i cã mét ph­¬ng tiƯn chung. Ph­¬ng tiƯn ®ã chÝnh lµ ng«n ng÷ .
- Ng«n ng÷ lµ tµi s¶n chung cđa céng ®ång ®­ỵc thĨ hiƯn qua c¸c yÕu tè, c¸c qui t¾c chung.C¸c yÕu tè,vµ qui t¾c Êy ph¶i lµ cđa mäi ng­êi trong céng ®ång x· héi th× míi t¹o ®­ỵc sù thèng nhÊt -> Ng«n ng÷ lµ tµi s¶n chung cđa x· héi 
- BiĨu hiƯn cđa tÝnh chung trong ng«n ng÷ : C¸c yÕu tè chung trong thµnh phÇn ng«n ng÷ --> C¸c ©m, c¸c thanh (c¸c nguyªn ©m, c¸c phơ ©m, c¸c thanh ®iƯu --> C¸c tiÕng (©m tiÕt ) t¹o bëi sù kÕt hỵp gi÷a c¸c ©m vµ c¸c thanh --> C¸c tõ,tøc c¸c tiÕng cã nghÜa --> C¸c ng÷ cè ®Þnh ( gåm thµnh ng÷ vµ qu¸n ng÷ ). C¸c qui t¾c vµ ph­¬ng thøc chung --> Qui t¾c cÊu t¹o c¸c kiĨu c©u --> Ph­¬ng thøc chuyĨn nghÜa tõ 
 2. Lêi nãi- s¶n phÈm riªng cđa c¸ nh©n:
- Khi nãi hoỈc viÕt mçi c¸c nh©n sư dơng ng«n ng÷ chung ®Ĩ t¹o ra lêi nãi,®¸p øng yªu cÇu giao tiÕp --> Lêi nãi c¸ nh©n lµ s¶n phÈm cđa mét ng­êi nµo ®ã võa cã yÕu tè qui t¾c chung cđa ng«n ng÷,võa mang s¸c th¸i riªng vµ ®ãng gãp cđa c¸ nh©n
- C¸i riªng trong ng«n ng÷ c¸ nh©n rÊt phong phĩ ®a d¹ng : Giäng nãi c¸ nh©n : khi nãi mçi ng­êi cã mét giäng riªng . Vèn t÷ ng÷ c¸ nh©n ( do thãi quen sư dơng tõ ng÷ nhÊt ®Þnh ). Sù s¸ng t¹o chuyĨn ®ỉi khi sư dơng ng«n ng÷ chung ( s¸ng t¹o nghÜa tõ, trong kÕt hỵp tõ, t¸ch tõ,chuyĨn lo¹i tõ, ho¹c s¾c th¸i phong c¸ch ...) . T¹o ra c¸c tõ míi tõ nh÷ng chÊt liƯu cã s½n vµ theo c¸c ph­¬g thøc chung . VËn dơng linh ho¹t, s¸ng t¹o qui t¾cc chung,ph­¬ng thøc chung ( Lùa chän vÞ trÝ cho tõ ng÷, tØnh l­ỵc tõ ng÷, t¸ch c©u)
- BiĨu hiƯn râ nhÊt cđa nÐt riªng trong phong c¸ch ng«n ng÷ c¸ nh©n lµ phong c¸ch ng«n ng÷ cđa c¸c nhµ v¨n (gäi t¾t lµ phong c¸ch ng«n ng÷ c¸ nh©n). VÝ dơ:.....
III. Quan hƯ gi÷a ng«n ng÷ chung vµ lêi nãi c¸ nh©n
* Gi÷a ng«n ng÷ chung vµ lêi nãi c¸ nh©n cã quan hƯ biƯn chøng thèng nhÊt. ®©y lµ mèi quan hƯ 2 chiỊu 
+ Ng«n ng÷ chung lµ c¬ së ®Ĩ mçi c¸ nh©n s¶n sinh ra lêi nãi cơ thĨ cđa m×nh , ®ßng thêi ®Ĩ lÜnh héi lêi nãi cđa ng­êi kh¸c 
+ Mçi c¸ nh©n kh«ng h×nh thµnh vµ chiÕm lÜnh ng«n ng÷ chung th× kh«ng thĨ t¹o ra ®­ỵc lêi nãi riªng, kh«ng thĨ tham gia vµo giao tiÕp chung trong x· héi 
+ Ng«n ng÷ chung ®­ỵc hiƯn thùc hãa trong lêi nãi c¸ nh©n h¬n n÷a cßn ®­ỵc biÕn ®ỉi ph¸t triĨn trong chÝnh qu¸ tr×nh mçi c¸ nh©n sư dơng ng«n ng÷ chung ®Ĩ giao tiÕp 
+ Sù biÕn ®ỉi vµ chuyĨn hãa diƠn ra trong lêi nãi c¸ nh©n dÇn dÇn gãp phÇn h×nh thµnh vµ x¸c lËp nh÷ng c¸i míi trong ng«n ng÷, nghÜa lµ lµm cho ng«n ng÷ chung ph¸t triĨn 
B. Phong c¸ch ng«n ng÷ b¸o chÝ
 I. Ng«n ng÷ b¸o chÝ
 1.T×m hiĨu mét sè thĨ lo¹i v¨n b¶n b¸o chÝ
 a. B¶n tin: VD ( SGK): Mét b¶n tin cÇn cã thêi gian, ®Þa ®iĨm, sù kiƯn chÝnh x¸c nh»m cung cÊp nh÷ng tin tøc míi cho ng­êi ®äc
 b. Phãng sù: VD ( SGK): Phãng sù b¸o chÝ vỊ thùc chÊt cịng lµ b¶n tin nh­ng ®­ỵc më réng phÇn t­êng thuËt chi tiÕt sù kiƯn vµ miªu t¶ b»ng h×nh ¶nh ®Ĩ cung cÊp cho ng­êi ®äc mét c¸i nh×n ®Çy ®đ, sinh ®éng vµ hÊp dÉn
 c.TiĨu phÈm: VD ( SGK): ThĨ lo¹i gän nhĐ, giäng v¨n th©n mËt, d©n d·, th­êng cã s¾c th¸i mØa mai, ch©m biÕm nh­ng hµm chøa mét chÝnh kiÕn vỊ thêi cuéc
 2. NhËn xÐt chung vỊ v¨n b¶n b¸o chÝ vµ ng«n ng÷ b¸o chÝ
 a.B¸o chÝ cã nhiỊu thĨ lo¹i vµ tån t¹i ë hai d¹ng chÝnh
 b.Mçi thĨ lo¹i cã yªu cÇu riªng vỊ sư dơng ng«n ng÷
 c.Chøc n¨ng chung: Cung cÊp tin tøc thêi sù, ph¶n ¸nh d­ luËn vµ ý kiÕn cđa quÇn chĩng ®ång thêi nªu lªn quan ®iĨm, chÝnh kiÕn cđa tê b¸o, nh»m thĩc ®Èy sù ph¸t triĨn cđa x· héi
 * HS lµm bµi tËp t¹i líp. Bµi tËp vỊ nhµ
II. C¸c ph­¬ng tiƯn diƠn ®¹t vµ ®Ỉc tr­ng cđa ng«n ng÷ b¸o chÝ
 1. C¸c ph­¬ng tiƯn diƠn ®¹t.
 a.VỊ tõ vùng: VD ( SGK): Tõ vùng trong ng«n ng÷ b¸o chÝ hÕt søc phong phĩ, mçi ph¹m vi ph¶n ¸nh, mçi thĨ lo¹i b¸o chÝ l¹i cã mét líp tõ vùng rÊt ®Ỉc tr­ng
 b.VỊ ng÷ ph¸p: C©u v¨n trong ng«n ng÷ b¸o chÝ rÊt ®a d¹ng, th­êng ng¾n gän, s¸ng sđa, m¹ch l¹c ®Ĩ ®¶m b¶o th«ng tin chÝnh x¸c 
 c.VỊ c¸c biƯn ph¸p tu tõ: Kh«ng h¹n chÕ c¸c biƯn ph¸p tu tõ tõ vùng vµ cĩ ph¸p. Sư dơng kh«ng Ýt h×nh ¶nh vÝ von, so s¸nh, Èn dơ, ho¸n dơ, ®¶o ng÷, song song phèi hỵp c©u ng¾n víi c©u dµi....-> nh»m diƠn ®¹t chÝnh x¸c, cã h×nh ¶nh vµ nh¹c ®iƯu thÝch hỵp víi tõng néi dung vµ thĨ lo¹i. ë b¸o nãi: ng«n ng÷ b¸o chÝ ®ßi hái ph¶i ph¸t ©m râ rµng, khĩc chiÕt. ë b¸o viÕt: khỉ ch÷, kiĨu ch÷ phèi hỵp víi mµu s¾c, h×nh ¶nh.. t¹o nh÷ng ®iĨm nhÊn trong th«ng tin
 2. §Ỉc tr­ng cđa ng«n ng÷ b¸o chÝ
 a.TÝnh th«ng tin thêi sù. §Ỉc ®iĨm quan träng lµ tÝnh thêi sù: Th«ng tin ph¶i cËp nhËt, cơ thĨ chÝnh x¸c vµ ®Çy ®đ. Th«ng tin ph¶i kh¸ch quan, võa cã t¸c dơng h­íng dÉn d­ luËn. ng«n ng÷ ph¶i lµ ng«n ng÷ sù kiƯn, ph¶n ¸nh vÊn ®Ị thêi sù x· héi.
 b.TÝnh ng¾n gän . Ng¾n gän ë sè l­ỵng ng«n tõ, c©u, ch÷. Ng¾n gän ë l­ỵng th«ng tin, cãnghÜa lµ ph¶i ®­a l­ỵng th«nh tin cÇn thiÝet nhÊt trong mät l­ỵng ngon tõ vµ thêi gian Ýt nhÊt. Tr¸nh lèi dïng tõ trïng lỈp, tr¸nh lèi nãi vßng.
 c.TÝnh sinh ®éng, hÊp dÉn: HÊp dÉn ë lo¹i th«ng tin: th«ng tin ph¶i thu hĩt ®­ỵc ng­êi ®oc, nghe tøc lµ th«ng tin ®ã liªn quan ®Õn ®êi sèng céng ®ång mét c¸ch trùc tiÕp. H×nh thøc ph¶i hÊp dÉn, tõ dïng kiĨu ch÷, dïng tõ ®Ỉt c©u, xÕp tiªu ®Ị, xÕp vÞ trÝ c¸c tin
3. Đặc điểm văn bản khoa học
- Đặc điểm chung: Tính chính xác, khách quan. Tính lô – gích. Tính khái quát, trừu tượng. Đặc điểm diễn đạt: Về chữ viết: Chuẩn Tiếng Việt, hệ thống ký hiệu khoa học. Về từ ngữ : Sử dụng hệ thống thuật ngữ khoa học chính xác, lớp từ ngữ toàn dân, văn bản có tính chính xác khách quan.
+ Về kiểu câu: Sử dụng kiểu câu có chủ ngữ không xác định hoặc khuyết chủ ngữ. Câu có nghĩa bị động, sử dụng từ “là”, câu phức có quan hệ từ hs ứng. Biện pháp tu từ: Không sử dụng trong văn bản dấu câu, thiếu câu chủ đề, quan hệ ngữ nghĩa các thành phần câu.khoa học chuyên sâu, có sử dụng trong văn bản khoa học phổ cập.
+ Bố cục, trình bày: Chặt chẽ, lô – gích trình bày theo chương mục. Về đặt câu : Thiếu thành phần chính trật tự câu,
III. LuyƯn tËp. HS lµm bµi tËp t¹i líp; Bµi tËp vỊ nhµ.
III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
- Củng cố kiến thức cũ về tiếng việt đã học trong chương trình Ngữ văn 11. Học sinh về làm đề cương chi tiết bằng những ý chính nhất theo hệ thống câu hỏi uag của dòng sông và những chiến công hiển hách ở đâýcâng oanh liệt nhất trong lịch sử d
D. Rút kinh nghiệm.