Bài soạn Ngữ văn 11 tiết 25: Thực hành về thành ngữ, điển cố

Tuaàn:07 
Tieỏt ppct:25 
Ngaứy soaùn:23/09/10 
Ngaứy daùy:25/09/10 
THỰC HÀNH VỀ THÀNH NGỮ, ĐIỂN CỐ
A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
- Nõng cao những kiến thức cần thiết về thành ngữ, điển cố: đặc điểm cơ bản về cấu tạo, ý nghĩa, cỏch dựng; Nõng cao kĩ năng cảm nhận và phõn tớch thành ngữ, điển cố, thấy được sự giàu đẹp của từ vựng tiếng Việt; Cú kĩ năng sử dụng thành ngữ, điển cố khi cần thiết.
B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG, THÁI ĐỘ
 1. Kiến thức: Nâng cao hiểu biết về thành ngữ và điển cố, về tác dụng biểu đạt của chúng, nhất là trong các văn bản văn chương nghệ thuật.
 2. Kĩ năng: Nhận diện thành ngữ trong lời núi. Sửa lỗi dựng thành ngữ, điển cố. Có kĩ năng phân tích và sử dụng các thành ngữ, điển cố khi cần thiết. Cảm nhận được giá trị của thành ngữ và điển cố. Biết cách sử dụng thành ngữ và điển cố trong những trường hợp cần thiết
 3. Thỏi độ: Thêm hiểu, tự hào, ý thức sử dụng nghiêm túc, sáng tạo và yêu mến tiếng Việt.
C. PHƯƠNG PHÁP: Phương thức thuyết trình, nêu vấn đề, giảng giải, hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi gợi mở. Đàm thoại 
D. TIẾN TRèNH DẠY HỌC
 1. OÅn ủũnh lụựp: Kiểm tra sĩ số 
 2. Kieồm tra: Baứi cũ, bài soạn của học sinh. 3. Bài mới:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS 
NỘI DUNG BÀI DẠY
- Học sinh suy nghĩa cõu hỏi, bổ sung, ghi chộp. Học sinh thảo luận nhúm, nhận xột trỡnh bày ý kiến cỏ nhõn để trả lời cõu hỏi theo định hướng của GV.
HS chia nhóm nhỏ ( Theo bàn) trao đổi thảo luận trả lời câu hỏi bài tập 1 cử người trình bày trước lớp. GV chốt lại
- 1: Tỡm thaứnh ngửừ, phaõn bieọt vụựi tửứ ngửừ thoõng thửụứng veà caỏu taùo vaứ ủaởc ủieồm?
- 2: Giaự trũ ngheọ thuaọt cuỷa nhửừng thaứnh ngửừ in ủaọm( Tớnh hỡnh tửụùng, bieồu caỷm, haứm suực)
- 3: Theỏ naứo laứ ủieồn coỏ? Giaỷi thớch caực ủieồn coỏ sau?
Caõu hoỷi 4: Tớnh haứm suực, thaõm thuyự cuỷa nhửừng ủieồn coỏ trong nhửừng caõu thụ sau?
- 5:Thay theỏ thaứnh ngửừ baống nhửừng tửứ ngửừ thoõng thửụứng? Nhaọn xeựt veà sửù khaực bieọt vaứhieọu quaỷ cuỷa moói caựch dieón ủaùt? 
- LHMT: Xác định nghĩa của các thành ngữ, điển cố có liên quan đến môI trường ? Đặt câu có sử dụng thành ngữ và điển cố liên quan đến môi trường ?
*Hoạt động 6: GV hướng dẫn HS làm việc cá nhân, tự làm bài 6,7
- HS traỷ lụứi, boồ sung, ghi cheựp. HS thaỷo luaọn nhoựm, traỷ lụứi caực caõu hoỷi 
* Hoạt động2: HS chia 6 nhóm
+Nhóm1,2 trả lời câu thứ nhất
+Nhóm3,4 trả lời câu thứ hai 
+Nhóm5,6 trả lời câu thứ ba
- HS trả lời bằng bảng phụ sau đó cử người trình bày trước lớp. GV chốt lại
-HS làm việc cá nhân trình bày trước lớp
- HS về làm những bài tập còn lại
*Hoạt động4: GV hướg dẫn HS làm tại lớp câu đầu sau đó hướng dẫn HS về nhà làm tiếp những câu thơ còn lại
*Hoạt động5: HS chia nhóm nhỏ ( Theo bàn) trao đổi thảo luận trả lời câu hỏi bài tập 5 cử người tình bày trước lớp. GV chốt lại
- Daọp dỡu laự gioự caứnh chim: caỷnh taỏp naọp ủửa doựn khaựch laứng chụi khoõng ngụựt. Vụựi nhửừng ủieồn coỏ, ủieồn tớch “Toỏng Ngoùc, Trửụứng Khanh”. Taực giaỷ vửứa taỷ thửùc hoaứn caỷnh nghieọt ngaừ cuỷa Kieàu...vửứa giửừ ủửụùc chaõn dung cao ủeùp cuỷa naứng trong choỏn buứn nhụ, oõ troùc naứy. Qua ủoự, taực giaỷ theồ hieọn thaựi ủoọ traõn troùng, ủaày caỷm thoõng ủoỏi vụựi Kieàu.
Hoạt động 7 (Củng cố, hướng dẫn, dặn dò) - GV chốt lại nội dung bài học. Gv rút kinh nghiệm bài dạy
- Nguyeón Du duứng ủieồn tớch ủeồ keồ vaứ taỷ tỡnh yeõu moọt caựch traực tuyeọt. Boựng traờng vaống vaởc nhửng dửụựi maột Kieàu laùi nhaởt thửa: boựng traờng taõm traùngtoực maõy moọt moựn,ủổnh Giaựp non thaàn, giaỏc hoứe- Giaỏc moọng tỡnh yeõu vửựa chaõn thaọt vửứa thanh lũch. Moọt khung caỷnh caàn vaứ ủuỷ cuỷa moọt cuoọc theà nguyeàn cuỷa hai ngửụứi beõn nhau, lụứi theà ủoàng voùng trửụực chửựng nhaõn laứ trụứi, traờng- Khoõng gian, thụứi gian vúnh haống. Caỷnh theà thaọt goùn, ủụn giaỷn nhửng ai daựm phaỷn boọi lụứi nguyeàn cho trụứi ủaỏt trửứng phaùt.
I. GIỚI THIỆU CHUNG
II. Luyeọn taọp
 1. Bài tập1: + “ Một duyên hai nợ”->Một mình phải đảm đang công việc gia đình để nuôi cả chồng và con + “ Năm nắng mười mưa” -> Vất vả cực nhọc, chịu đựng dãi dầu nắng mưa
=> Các thành ngữ ngắn gọn, cô đọng, cấu tạo ổn định, đồng thời qua hình ảnh cụ thể, sinh động thể hiện nội dung khái quát và có tính biểu cảm.
- Caực thaứnh ngửừ treõn phoỏi hụùp vụựi nhau vaứ phoỏi hụùp vụựi caực cuùm tửứ coự daựng daỏp thaứnh ngửừ nhử: laởn loọi thaõn coứ, eo seứo maởt nửụực=> Hỡnh aỷnh moọt ngửụứi vụù taỷo taàn, ủaỷm ủang, thaựo vaựt trong coõng vieọc gia ủỡnh
 2. Bài tập2: 
+ “ Đầu trâu mặt ngựa” -> biểu hiện được tính chất hung bạo, thú vật, vô nhân tính của bọn quan quân đến nhà Thuý Kiều khi gia đình nàng bị vu oan
+ “ cá chậu chim lồng” -> biểu hiện được cảnh sống tù túng, chật hẹp, mất tự do
+ Đội trời đạp đất” -> biểu hiện được lối sống và hành động tự do, ngang tàng, không chịu sự bó buộc, không chịu khuất phục bất cứ uy quyền nào. Nó dùng để nói về khí phách hảo hán, ngang tàng của Từ Hải => Các thành ngữ trên đều dùng hình ảnh cụ thể và đều có tính biểu cảm: Thể hiện sự đánh giá đối với điều được nói đến.
 3. Bài tập 3: 
+ “Giường kia”: Gợi lại chuyện về Trần Phồn thời Hậu Hán dành riêng cho bạn là Từ Trĩ một cái giường khi bạn đến chơi, khi bạn về lại treo giường lên
+ “đàn kia” gợi lại chuyện Chung Tử Kì nghe tiếng đàn của Bá Nha mà hiểu được ỹ nghĩ của bạn. Do đó sau khi bạn chết, Bá Nha treo đàn không gẩy nữa vì cho rằng không có ai hiểu được tiếng đàn của mình
-> Đặc điểm của điển cố: Chữ dùng ngắn gọn mà biểu hiện được tình ý sâu xa, hàm súc
-> Điển cố chính là những sự việc trước đây hay câu chữ trong sách đời trước được dẫn ra và sử dụng lồng ghép vào bài văn, vào lời nói để nói về những điều tương tự
 4. Bài tập 4: 
- Ba thu: Kinh Thi coự caõu “Nhaỏt nhaọt baỏt kieỏn nhử tam thu heà” ( moọt ngaứy khoõng thaỏy maởt nhau laõu nhử ba muứa thu). ẹieồn coỏ trong caõu thụ Truyeọn Kieàu noựi veà Ktroùng tửụng tử Thuyự Kieàu moọt ngaứy khoõng thaỏy maởt nhau coự caỷm giaực laõu nhử ba naờm.
- Chớn chửừ: Kinh Thi keồ chớn chửừ coõng lao cuỷa cha meù ủoỏi vụựi con caựi laứ: sinh, cuực, phuỷ, suực, trửụỷng, duùc, coỏ, phuùc, phuực => Thuyự Kieàu noựi ủeỏn coõng lao cuỷa cha meù ủoỏi vụựi baỷn thaõn maứ mỡnh soỏng bieàn bieàn nụi ủaỏt khaựch queõ ngửụứi, chửa heà baựo ủaựp ủửụùc cho cha meù
- Lieóu Chửụng ẹaứi: gụùi chuyeọn xửa cuỷa ngửụứi ủi laứm quan ụỷ xa vieỏt thử veà thaờm vụù coự caõu “Caõy lieóu ụỷ Chửụng ẹaứi xửa xanh xanh, nay coự coứn khoõng, hay laứ tay keỷ khaực ủaừ vin beỷ maỏt roài”=> Thuyự Kieàu mửụứng tửụùng ủeỏn caỷnh Kim Troùng trụỷ laùi thỡ naứng ủaừ thuoọc veà ngửụứi khaực maọt roài.
- Maột xanh: Nguyeón Tũch ủụứi taỏn quyự ai thỡ tieỏp baống maột xanh, khoõng ửa ai thỡ tieỏp baống maột traộng => Tửứ Haỷi muoỏn noựi vụựi Thuyự Kieàu raống chaứng bieỏt Kieàu ụỷ choỏn laàu xanh, haứng ngaứy phaỷi tieỏp khaựch laứng chụi nhửng cửa heà ửa ai => Theồ hieọn loứng quyự troùng ủoỏi vụựi phaồm giaự cuỷa naứng Kieàu
 5.Bài tập 5: “ Ma cũ bắt nạt ma mới” -> ỷ thế thông thuộc địa bàn, quan hệ rộng, ngửụứi cuừ caọy quen bieỏt nhieàu maứ leõn maởt baột naùt, doùa daóm ngửụứi mụựi ủeỏn lần đầu. =>Thay thế : bắt nạt người mới đến
- “ Chân ướt chân ráo” -> vừa mới đến còn lạ lẫm
- “ Cưỡi ngựa xem hoa” -> làm việc qua loa, không đi sâu đi sát, không tìm hiểu thấu đáo, kĩ lưỡng gioỏng nhử ngửụứi cửụừi ngửùa ủi nhanh,khoõng theồ ngaộm kú ủeồ phaựt hieọn veỷ ủeùp cuỷa boõng hoa. Thay thế: Qua loa => Khi thay thế có thể biểu hiện được phần nghĩa cơ bản nhưng mất đi phần sắc thái biểu cảm, mất đi tính hình tượng và dài dòng hơn
6.Bài tập 6: VD: Nói với nó như nước đổ đầu vịt, chẳng ăn thua gì VD : Mọi người đã đi guốc trong bụng anh rồi
 7.Bài tập7: VD: Thời buổi bấy giờ thiếu gì những gã Sở Khanh chuyên lừa gạt những phụ nữ thật thà ngay thẳng
III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC
- Cuỷng coỏ hiểu biết về thành ngữ và điển cố, về tác dụng biểu đạt của chúng, kĩ năng phân tích và sử dụng các thành ngữ, điển cố khi cần thiết.
- HS về nhà chuẩn bị soaùn baứi :Chieỏu caàu hieàn , Xin laọp khoa luaọt theo heọ thoỏng caõu hoỷi trong SGK.uag cuỷa doứng soõng vaứ nhửừng chieỏn coõng hieồn haựch ụỷ ủaõyựcõng oanh lieọt nhaỏt trong lũch sửỷ d
D. Rỳt kinh nghiệm..
ẹụứi vua Kieọt, Truù, U, Leọ : nhửừng oõng vua noồi tieỏng tan aực hoang daõm voõ ủoọnhaõn daõn phaỷi soỏng trong caỷnh laàm than, ủieõu ủửựng: “sa haàm saồy hang”
ẹụứi Nguừ Baự, Thuực Quyự: caực taọp ủoaứn phong kieỏn chia beứ keỏt phaựi, tranh giaứnh quyeàn lửùccuoọc soỏng nhaõn daõn ủoựi khoồ vỡ loaùn laùc, naùn chinh chieỏn cuỷa chieỏn tranh phi nghúa, ủaỏt nửụực suy taứn.
 Nhửừng ủieồn tớch trong lũch sửỷ Trung Hoa coự ủieồm chung: vua chuựa taứn baùo, say ủaộm tửỷu saộc thỡ khoõng chaờm lo ủeỏn ủụứi soỏng nhaõn daõn .ẹoự cuừng laứ nhửừng hỡnh aỷnh giuựp lieõn tửụỷng tụựi caực trieàu vua Vieọt Namthụứi Nguyeón ủang muùc naựtụỷ cuoỏi theỏ kyỷ XIX.
- oõng Quaựn ủửựng treõn laọp trửụứng cuỷa nhaõn daõn, xuaỏt phaựt tửứ quyeàn lụùi nhaõn daõn, caờm gheựt sửù taứn aực baùo ngửụùcCụ sụỷ cuỷa leừ gheựt vaứ cao hụn laứ loứng caờm thuứ, caờm thuứ caực theỏ lửùc taứn baùotoồn haùi ủeỏn nhaõn daõn. Theồ hieọn taỏm loứng thửụng daõn saõu saộc cuỷa Nguyeón ẹỡnh Chieồu.
 .ẹửực Thaựnh Nhaõn(Khoồng Tửỷ), Nhan Tửỷ, Gia Caựt Lửụùng, Caực nhaứ thụ ,nhaứ vaờn thaứy daùy hoùc nhử ẹoồng Tửỷ, ẹaứo Tieàm, Haứn Duừủeỏn caực trieỏt gia noồi tieỏng nhử:Chu ẹoõn Di, Trỡnh Haùo, Trỡnh Di
 => ẹieồm chung ụỷ hoù laứ: hoù ủeàu laứ nhửừng baọc hieàn nhaõn quaõn tửỷ theo kieồu maóu nho giaựo, laứ ngửụứi coự ủửực coự taứi coự chớ muoỏn haứnh ủaùo giuựp ủụứi giuựp daõn nhửng khoõng ủaừt ủửụùc ủửụùc yự nguyeọn. Cụ sụỷ cuỷa leừ thửụng aỏy chớnh laứ nieàm caỷm thoõng saõu saộccuỷa taực giaỷ vụựi nhửừng baọc hieàn taứicoự chớ lụựn nhửng khoõng ủaùt ủửụùc yự nguyeọn
Leừ gheựt thửụng cuỷa NẹC xuaỏt phaựt tửứ tỡnh caỷm yeõu thửụng cuỷa nhaõn daõn, ủửựng veà phớa ủaùo lớ vaứ chớnh nghúa. Thaày ẹoà Chieồu thửùc sử ùduứng thụ vaờn cuỷa mỡnh laứ vuừ khớ chieỏn ủaỏu cho ủaùo lớ baỷo veọ chớnh nghúa.